Quán triệt quan điểm, mục tiêu của Đảng và Nhà nước

Theo Bộ Tài chính, dự thảo Nghị định được xây dựng trên cơ sở quán triệt đầy đủ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về khuyến khích phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đồng thời, việc ban hành Nghị định mới cũng nhằm thực hiện mục tiêu tăng cường quản lý nhà nước trong sở hữu, sử dụng tài sản công, nhưng vẫn bảo đảm có những cơ chế ưu đãi, khuyến khích các lĩnh vực mang tính đột phá, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Mục đích chính của dự thảo Nghị định là bảo đảm sự đồng bộ và thống nhất với Hiến pháp, Luật Ngân sách Nhà nước và các luật, nghị định, nghị quyết mới được ban hành, sửa đổi, bổ sung. Đồng thời, sửa đổi các quy định về sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam theo hướng phân cấp, giao quyền tự chủ cho các tổ chức khoa học công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập.

Dự thảo Nghị định cũng nhằm khắc phục các bất cập, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính, thúc đẩy phân cấp và phân quyền trong quản lý nhà nước.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định mới tách bạch rõ giữa viện trợ dành cho các đơn vị sự nghiệp công lập, vốn được sử dụng cho hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học, với các hợp đồng hợp tác nghiên cứu có phân chia kết quả giữa các bên.

Các hợp đồng hợp tác nghiên cứu này sẽ không được coi là viện trợ và không phải thực hiện quy trình thẩm định, phê duyệt hay quyết toán ngân sách Nhà nước, mà sẽ tuân thủ Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cùng các văn bản pháp luật liên quan.

Phân cấp, phân quyền rõ ràng

Dự thảo Nghị định thay thế giữ nguyên cấu trúc cơ bản của Nghị định số 80/2020/NĐ-CP, gồm 35 điều, chia thành 6 chương và kèm theo 3 phụ lục. Sáu chương của Nghị định bao gồm: những quy định chung; thẩm định và phê duyệt khoản viện trợ; quản lý thực hiện viện trợ; quản lý tài chính; quản lý nhà nước về viện trợ; và điều khoản thi hành. Ba phụ lục đi kèm quy định chi tiết nội dung văn kiện dự án hỗ trợ kỹ thuật, dự án đầu tư và văn kiện phi dự án sử dụng vốn viện trợ.

Dự thảo kế thừa nguyên tắc phân cấp của Nghị định số 80/2020/NĐ-CP, theo đó có 2 cấp phê duyệt chính là Thủ tướng Chính phủ và người đứng đầu cơ quan chủ quản, không căn cứ vào quy mô của khoản viện trợ.

Thủ tướng Chính phủ sẽ xem xét, quyết định việc tiếp nhận các khoản viện trợ không thuộc phạm vi quy định tại Điều 3 của dự thảo, cũng như các khoản viện trợ liên quan đến nhập khẩu hàng hóa thuộc thẩm quyền quyết định của Thủ tướng. Trong quá trình thẩm định, cơ quan chủ quản phải gửi hồ sơ tới các bộ, ngành liên quan như Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp, hoặc Bộ Công Thương để xin ý kiến. Sau khi nhận đủ ý kiến, cơ quan chủ quản có trách nhiệm hoàn thiện hồ sơ và trình Thủ tướng trong vòng 5 ngày làm việc.

Đối với các khoản viện trợ thuộc thẩm quyền phê duyệt của cơ quan chủ quản, dự thảo quy định rõ trách nhiệm lấy ý kiến thẩm định tùy theo tính chất và quy mô viện trợ. Ở cấp Trung ương, các khoản viện trợ liên quan đến lĩnh vực an ninh, quốc phòng, tôn giáo hoặc xây dựng văn bản pháp luật đều phải xin ý kiến của các bộ chuyên ngành. Với những khoản có sử dụng vốn đối ứng từ ngân sách Nhà nước, hoặc trị giá bằng hoặc lớn hơn 300.000 USD, cơ quan chủ quản phải xin ý kiến của Bộ Công an và Bộ Tài chính.

Ở cấp địa phương, Sở Tài chính sẽ chủ trì gửi hồ sơ tới Công an tỉnh và các sở, ngành liên quan để lấy ý kiến. Trường hợp vượt quá thẩm quyền của địa phương, Sở Tài chính sẽ báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh để gửi xin ý kiến của các bộ, ngành Trung ương.