EMAGAZINE: Nghị quyết số 72- NQ/TW: Chính sách đột phá, song cần lộ trình vững chắc

Trong dòng chảy đổi mới mạnh mẽ của đất nước, ngành y tế đang đứng trước cơ hội hiếm có để tạo nên “một nền y tế nhân văn, hiện đại, hội nhập và bền vững”. Và Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị không chỉ khẳng định sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước với tầm nhìn chiến lược mà cả niềm tin, động lực và cam kết của cả hệ thống chính trị về bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị “về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân” đã đề ra nhiều giải pháp đổi mới mạnh mẽ toàn diện trong nhận thức và hành động nhằm đáp ứng kịp thời yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe, chủ động phòng ngừa bệnh tật, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Đáng chú ý, Nghị quyết đề ra mục tiêu liên quan thiết thực đến người dân với lộ trình đầy nhân văn, mang tính đột phá về chính sách an sinh y tế toàn dân. Một trong những điểm nhấn quan trọng của Nghị quyết số 72 là chuyển trọng tâm từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh”, lấy y tế dự phòng và y tế cơ sở làm nền tảng, giúp người dân được quản lý sức khỏe toàn diện và tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng ngay tại tuyến y tế cơ sở.

Miễn viện phí cơ bản cho toàn dân thông qua bảo hiểm y tế (BHYT) cũng là chính sách đột phá của Nghị quyết. Chính sách này vừa thể hiện tính ưu việt của chế độ, ý nghĩa an sinh xã hội sâu sắc, hợp lòng dân, vừa khẳng định quan điểm lấy người dân làm trung tâm trong công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe. Theo lộ trình từ năm 2026 đến năm 2030, mọi người dân - không phân biệt giàu nghèo, vùng miền đều được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, thiết yếu mà không phải lo gánh nặng tài chính.

Bộ Y tế đang trình Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Đề án, trên cơ sở trụ cột là BHYT và thực hiện từng bước. Nhà nước cùng quỹ BHYT sẽ chi trả chi phí y tế cơ bản, giảm tối đa gánh nặng cho người dân, ưu tiên trước hết cho các đối tượng chính sách, người yếu thế và người thu nhập thấp.

Về phạm vi quyền lợi, từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần, lập sổ sức khỏe điện tử và quản lý bệnh tật theo vòng đời. Đến năm 2030, người dân được miễn chi phí khám, chữa bệnh ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi BHYT. Cũng từ năm 2026, BHYT sẽ từng bước tăng tỷ lệ chi trả cho phòng bệnh, chẩn đoán, điều trị sớm một số bệnh và nhóm đối tượng ưu tiên, qua đó giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Việc này đi kèm với lộ trình tăng mức đóng BHYT theo quy định từ năm 2027. Ngân sách Nhà nước và quỹ BHYT sẽ chi trả cho một số dịch vụ phòng bệnh, quản lý bệnh mạn tính, khám sức khỏe định kỳ, khám sàng lọc tại tuyến cơ sở theo lộ trình phù hợp, nhằm ngăn ngừa bệnh tật, giảm tỷ lệ mắc và tử vong, đồng thời tiết kiệm chi phí điều trị giai đoạn muộn.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh, Nghị quyết không đặt mục tiêu “miễn phí tuyệt đối” mà hướng đến giảm tối đa chi phí đồng chi trả, tăng độ bao phủ BHYT, giảm tử vong do phát hiện bệnh muộn và xây dựng hệ thống y tế công bằng, hiệu quả, bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau. Ngành y tế sẽ triển khai quyết liệt, đồng bộ và minh bạch để nhanh chóng đưa Nghị quyết vào cuộc sống, giúp người dân cảm nhận rõ sự thay đổi tích cực trong từng dịch vụ y tế, từng chính sách chăm sóc sức khỏe.

GS.TS Giang Thanh Long - Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế Quốc dân khẳng định, Nghị quyết số 72 đã nhận diện được bài toán dân số, chuyển mạnh từ chữa bệnh sang phòng bệnh, phát triển hệ thống y tế dự phòng, trong đó tập trung vào nhóm đối tượng yếu thế. Chính vì thế, để Nghị quyết đi vào cuộc sống, cần các giải pháp tổng thể, trong đó đặc biệt tăng cường các nguồn lực cho hệ thống y tế, chú trọng tăng cường mức độ bao phủ BHYT. “Quan trọng là bao phủ BHYT theo chiều ngang tức là tăng số lượng người tham gia. Hiện nay tỷ lệ người dân tham gia BHYT gần 95% và sẽ cố gắng là 100%, nhưng cái tăng rất quan trọng nữa đó chính là theo chiều dọc - mở rộng độ bao phủ của các dịch vụ, làm sao giảm bớt chi tiêu tiền túi của người dân cho công tác khám chữa bệnh”, ông Long phân tích.

Cũng theo chia sẻ của ông Giang Thanh Long, với các đối tượng yếu thế, khó khăn về tài chính, gánh nặng bệnh tật có thể khiến nhóm đối tượng này “khánh kiệt”. Do đó, vai trò của BHYT một lần nữa được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 72 như một nhiệm vụ tiên quyết.

Theo ông Hà Anh Đức - Cục trưởng Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), Bộ Y tế đang xây dựng đề án quy định rõ danh mục xét nghiệm và cận lâm sàng cần thiết. Mục tiêu là thiết kế gói khám sức khỏe hiệu quả, tránh lãng phí nhưng bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội kiểm tra định kỳ. Chi phí dự kiến khoảng 300.000 đồng/người/năm, tương đương 30.000 tỷ đồng cho cả nước. Trong đó, ngân sách nhà nước chi 25.000 tỷ đồng, phần còn lại do người sử dụng lao động và các nguồn xã hội hóa đóng góp.

Trọng tâm của Nghị quyết là chuyển từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh” là chính, lấy y tế dự phòng và y tế cơ sở làm nền tảng. Bộ Y tế sẽ đầu tư nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị cho tuyến xã, bảo đảm người dân được quản lý sức khỏe toàn diện ngay tại trạm y tế. Các trạm sẽ thực hiện khám định kỳ, lập hồ sơ sức khỏe điện tử theo dõi người dân suốt vòng đời, bắt đầu từ năm 2026. Song song, ngành y tế triển khai giải pháp đột phá về nhân lực, ưu tiên chính sách đặc thù cho vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Giai đoạn 2025-2030, mỗi năm các địa phương sẽ luân phiên đưa ít nhất 1.000 bác sĩ về trạm y tế xã; đến năm 2027, mỗi trạm có 4-5 bác sĩ và đến năm 2030 đạt đủ theo chức năng, nhiệm vụ.

Mới đây, Bộ Y tế cũng đề xuất miễn phí khám sức khỏe định kỳ mỗi năm một lần cho người cao tuổi, người khuyết tật, hộ nghèo, cận nghèo từ năm 2026 với kinh phí khoảng 6.000 tỷ đồng/năm. Đề xuất này nằm trong Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về các cơ chế, chính sách đột phá trong bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân và được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 10 này. Các nhóm ưu tiên giai đoạn đầu còn gồm người có công với cách mạng, đồng bào dân tộc thiểu số và người dân vùng đặc biệt khó khăn, xã đảo. Đây là bước cụ thể hóa Nghị quyết số 72, hướng tới mục tiêu toàn dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí, tiến tới miễn viện phí cơ bản từ năm 2030.

Chung mối quan tâm, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) cho rằng, y tế cơ sở chính là “người gác cổng” của hệ thống y tế, đóng vai trò quyết định trong việc phát hiện sớm, can thiệp sớm. Nghị quyết số 72 đã nhấn mạnh việc củng cố toàn diện hệ thống trạm y tế xã, phường, thị trấn. Muốn vậy, phải đầu tư đồng bộ cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đặc biệt là nhân lực. Nghị quyết số 72 cũng đặt mục tiêu đến năm 2027, mỗi trạm y tế xã có ít nhất 4 - 5 bác sĩ. Đây là mục tiêu rất cao, nhưng cần thiết để bảo đảm năng lực sàng lọc, phát hiện bệnh ngay từ cộng đồng. Đồng thời, phải có cơ chế đãi ngộ đặc thù, khuyến khích cán bộ y tế gắn bó với cơ sở, bởi nếu chỉ đầu tư máy móc mà thiếu nhân lực chất lượng thì hệ thống khó vận hành hiệu quả.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, Nghị quyết này là bước đột phá trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân, khi sức khỏe lần đầu tiên được đặt ở vị trí trung tâm của chính sách. Tuy vậy, cần triển khai từng bước, phù hợp với nguồn lực. Khám bệnh miễn phí nên bắt đầu ở mức cơ bản để phát hiện bệnh dễ nhận biết, sau đó mới mở rộng sàng lọc cho nhóm nguy cơ cao.

Để Nghị quyết đi vào cuộc sống cần sự đồng thuận của cả hệ thống chính trị và người dân. Cùng với đó, lãnh đạo địa phương phải coi chăm sóc sức khỏe nhân dân là ưu tiên, cán bộ y tế cơ sở cần học tập suốt đời, và với tuyến trên thì có trách nhiệm chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ nhân lực chất lượng cao.