Nơi thừa, nơi thiếu cán bộ cấp xã

Thảo luận về phát triển kinh tế - xã hội tại phiên họp ngày 29/10 của Quốc hội, nhiều đại biểu quan tâm đến việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đại biểu Dương Văn Phước - Đoàn Đà Nẵng, cử tri và nhân dân rất phấn khởi, tin tưởng, đồng hành, ủng hộ các chủ trương mới của Đảng, nhất là việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Có thể thấy mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã và đang khẳng định được tính đúng đắn và bước đầu đang phát huy hiệu quả tích cực.

Song, thực tiễn cũng đang đặt ra nhiều vấn đề cần được tháo gỡ như: hạ tầng kỹ thuật chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu nhiệm vụ; hạ tầng giao thông nhiều nơi xuống cấp; công tác chuyển đổi số, kết nối và chia sẻ dữ liệu chưa đồng bộ. Bên cạnh đó, cán bộ chưa được bố trí đồng bộ, đúng chuyên môn, chưa đồng đều về trình độ, năng lực, số lượng, trong khi một số xã hiện đang thừa cán bộ, công chức nhưng cũng có nhiều xã, phường hiện đang thiếu.

Đây cũng là vấn đề đại biểu Mai Văn Hải - Đoàn Thanh Hóa phản ánh. Theo đại biểu, công tác xây dựng và thực thi pháp luật đã có nhiều đổi mới về tư duy và cách làm, kịp thời thể chế hóa các chủ trương, nghị quyết của Đảng, nhất là trong việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Đại biểu đánh giá, đây là một cuộc cải cách toàn diện, sâu sắc nhất trong sắp xếp tổ chức bộ máy của bộ, ngành và địa phương, được chỉ đạo quyết liệt, linh hoạt, sáng tạo, mang lại kết quả tích cực, được đông đảo cán bộ, đảng viên, cử tri và nhân dân quan tâm, đồng tình ủng hộ và đánh giá cao.

Theo đại biểu, sau gần 4 tháng đi vào hoạt động, mô hình chính quyền 2 cấp đã vận hành cơ bản thông suốt, góp phần giải quyết thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp, tập trung cho nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh ở cơ sở.

Tuy vậy, thực tiễn cho thấy vẫn còn những tồn tại như tình trạng thừa-thiếu cán bộ cục bộ, đặc biệt tại các xã miền núi, biên giới, vùng sâu, vùng xa; chế độ, chính sách chưa được cải thiện tương xứng. Do đó, đại biểu Mai Văn Hải đề nghị Chính phủ chỉ đạo đánh giá lại việc phân cấp, phân quyền cho xã, phường để điều chỉnh phù hợp với mô hình mới; sớm xác định vị trí việc làm, xây dựng chính sách tiền lương tương xứng; ban hành quy chế đánh giá cán bộ theo kết quả công việc và có cơ chế sàng lọc phù hợp.

Các đại biểu cũng kiến nghị bố trí xây dựng đội ngũ cán bộ cấp xã có năng lực và ổn định, nhất là cán bộ có chuyên môn về tài chính, đất đai, khoa học, công nghệ, xây dựng để giải quyết công việc được kịp thời, hiệu quả hơn. Đồng thời, cần tiếp tục nghiên cứu các chính sách đặc thù, thu hút, đãi ngộ hợp lý, đầu tư cho việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở, nhất là ở vùng có điều kiện kinh tế xã hội. Cùng với đó, tiếp tục nghiên cứu, hoàn chỉnh quy định khung thể chế thống nhất về phân cấp, phân quyền giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp xã; bổ sung quy định minh bạch về quy định, cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực để tránh sai phạm lạm quyền.

Cuộc cách mạng lớn trong lịch sử nền hành chính

Làm rõ ý kiến các đại biểu nêu, Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, việc chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp là một cuộc cách mạng lớn trong lịch sử nền hành chính Việt Nam, đánh dấu bước ngoặt trong tư duy quản trị, tổ chức bộ máy và phục vụ nhân dân.

“Đây là cuộc cách mạng thay đổi căn bản, toàn diện về triết lý tổ chức quyền lực, về thể chế, quản trị địa phương, tư duy tổ chức bộ máy và nhân sự công vụ, cũng như vai trò, vị trí giữa các cấp chính quyền,” bà nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng khẳng định, sự thay đổi này đã đưa nền hành chính Việt Nam từ trạng thái quản lý hành chính sang quản trị kiến tạo và phục vụ, từ thụ động sang chủ động, tạo nền tảng quan trọng cho mục tiêu xây dựng một nền quản trị quốc gia hiện đại vì sự phát triển và hạnh phúc của nhân dân.

Sau 4 tháng vận hành mô hình mới, hệ thống chính trị từ trung ương tới địa phương đã làm việc thần tốc, khẩn trương, “vừa chạy vừa xếp hàng” để hoàn thiện khối lượng lớn công việc. Đến nay, chính quyền địa phương 2 cấp đã vận hành cơ bản ổn định, thông suốt, liên tục, đồng bộ và được nhân dân ghi nhận. Nhiều địa phương đã thể hiện tinh thần sáng tạo, linh hoạt trong xử lý vấn đề phát sinh, cho thấy hiệu quả vận hành rõ nét.

Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, do đây là mô hình mới, chưa có tiền lệ, nên khó khăn và vướng mắc trong nhận thức, phương thức làm việc hay năng lực cán bộ là điều không tránh khỏi và cần tiếp tục hoàn thiện.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, Chính phủ sẽ tiếp tục tập trung cao cho việc hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách. Đến hết năm 2025, mục tiêu là cơ bản hoàn thiện khung pháp lý về tổ chức bộ máy, biên chế, phân loại và tiêu chuẩn đơn vị hành chính. Đồng thời, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu vận hành chính quyền 2 cấp, đặc biệt là cấp xã. Bộ Nội vụ đang được giao hoàn thiện khung vị trí việc làm, làm cơ sở cho việc giao biên chế giai đoạn 2026-2030 và xây dựng đề án đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức cấp xã đến năm 2030.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng đề nghị các địa phương rà soát, bổ sung quy hoạch và kế hoạch phát triển, đồng thời thiết kế cơ chế tài chính phù hợp với mô hình hai cấp chính quyền để đảm bảo nguồn lực vận hành. Chính phủ cũng sẽ tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công vụ, xây dựng chính quyền điện tử và chính quyền số, triển khai “phong trào bình dân học vụ số” để nâng cao năng lực số của cán bộ và người dân.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị các địa phương chủ động xử lý khó khăn, vướng mắc trong thẩm quyền, nhất là cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm quy trình không cần thiết để phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn. Đồng thời, cần đổi mới phương thức quản trị, hướng mạnh vào kiến tạo phát triển và phục vụ nhân dân, xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, minh bạch và hiệu quả.

Về tổ chức bộ máy và phân cấp, phân quyền, Phó Thủ tướng cho biết Chính phủ đang hoàn thiện hồ sơ báo cáo Bộ Chính trị để xác định mô hình tổ chức chính quyền cơ sở. Hiện tỷ lệ phân cấp, phân quyền cho địa phương đã đạt trên 56%, với 949 nhiệm vụ được giao, trong đó cấp tỉnh đảm nhiệm 870 nhiệm vụ và cấp xã 79 nhiệm vụ. Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, đánh giá tính khả thi của các nội dung này để bảo đảm phù hợp với thực tiễn.

Đối với cải cách chính sách tiền lương, Phó Thủ tướng cho biết Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương đang tổng kết Nghị quyết 27, dự kiến báo cáo Trung ương trong quý I/2026 để xây dựng kế hoạch cải cách tiền lương theo lộ trình hợp lý, phù hợp khả năng chi trả của ngân sách. Bà nhấn mạnh việc này cần được thực hiện thận trọng, kỹ lưỡng và đồng bộ trong tổng thể cải cách nền hành chính, tăng trưởng kinh tế và khả năng cân đối ngân sách nhà nước.

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà khẳng định Chính phủ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương để hoàn thiện cơ chế, chính sách, nhằm vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu năng và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

“Chúng ta không thể đi chậm, không để mất thời cơ nhưng cũng không thể cầu toàn. Phải vừa làm, vừa điều chỉnh, vừa hoàn thiện trên tất cả các phương diện để đáp ứng vận hành của chính quyền địa phương 2 cấp tốt nhất,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.