Bước ngoặt tư duy trong Văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Hiện nay, Việt Nam có hơn 940 nghìn doanh nghiệp tư nhân, chiếm 98% tổng số doanh nghiệp cả nước; hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể và hơn 30 nghìn hợp tác xã. Khu vực này đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% thu ngân sách nhà nước và sử dụng khoảng 82% lực lượng lao động. Đây là con số biết nói, khẳng định vai trò ngày càng lớn của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Điểm nhấn quan trọng nhất trong dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng là lần đầu tiên kinh tế tư nhân được xác định là “động lực quan trọng nhất”, thay vì chỉ là “một trong những động lực” như trước đây. Sự thay đổi này phản ánh bước tiến lớn về tư duy, thể hiện rõ cam kết của Đảng trong việc phát triển khu vực kinh tế tư nhân như một trụ cột then chốt.

Việc đổi mới nhận thức không chỉ mang tính biểu tượng. Nó mở đường cho việc hoàn thiện thể chế, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, tận dụng tối đa các nguồn lực xã hội. Trong bối cảnh chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và hội nhập sâu rộng, khu vực tư nhân được kỳ vọng sẽ vươn lên mạnh mẽ, tham gia ngày càng sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu.

Dự thảo Văn kiện cũng nhấn mạnh vai trò của doanh nhân và các tập đoàn tư nhân lớn trong dẫn dắt nền kinh tế. Việt Nam ngày càng xuất hiện nhiều doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn như: Vingroup, Hòa Phát, THACO, Masan, FPT, Thế giới Di động, Techcombank, VPBank, Thành Công (TC Group)... góp phần định hình những ngành kinh tế mũi nhọn, thúc đẩy đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường quốc tế.

Thực trạng và những thách thức không thể bỏ qua

Dù giữ vai trò ngày càng quan trọng, kinh tế tư nhân vẫn đối diện nhiều rào cản trong thực tiễn phát triển. Phần lớn doanh nghiệp tư nhân là nhỏ và vừa, thậm chí siêu nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, trình độ quản trị còn yếu. Đây là nguyên nhân khiến khu vực này khó đột phá trong đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số hay mở rộng sang các thị trường quốc tế.

Thể chế và môi trường kinh doanh vẫn còn những điểm nghẽn. Các thủ tục hành chính rườm rà, chưa đồng bộ, chi phí không chính thức vẫn tồn tại. Một số rào cản pháp lý gây mất niềm tin và tạo cảm giác thiếu công bằng giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp FDI.

Việc tiếp cận vốn, đất đai, công nghệ và thông tin thị trường còn nhiều khó khăn. Đặc biệt, vốn dài hạn và vốn mạo hiểm cho các dự án đổi mới sáng tạo chưa đáp ứng nhu cầu. Điều này kéo lùi tốc độ phát triển của doanh nghiệp tư nhân trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Cạnh tranh không lành mạnh, tình trạng độc quyền, “sân sau”, “nhóm lợi ích” khiến môi trường kinh doanh bị méo mó, gây thiệt thòi cho doanh nghiệp tư nhân chân chính. Cùng với đó, mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và khai thác tài nguyên đang dần lạc hậu, đòi hỏi doanh nghiệp phải chuyển sang tăng trưởng dựa vào khoa học - công nghệ và sáng tạo. Tuy nhiên, tiến trình chuyển đổi vẫn còn chậm.

Những hạn chế này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có những giải pháp mạnh mẽ, đồng bộ và đổi mới hơn nữa về cơ chế, chính sách.

Giải pháp đột phá để kinh tế tư nhân bứt phá mạnh mẽ

Để biến kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, đúng như tinh thần Văn kiện Đại hội XIV của Đảng - cần ưu tiên triển khai những giải pháp mang tính chiến lược và đột phá.

Trước hết, phải xây dựng môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, công bằng và hiệu quả. Đây là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tư nhân yên tâm đầu tư dài hạn. Cần tiếp tục rà soát, cắt giảm thủ tục hành chính, loại bỏ chi phí không chính thức, tăng cường trách nhiệm giải trình và phòng chống tham nhũng vặt.

Khung pháp lý bảo vệ quyền sở hữu tài sản và quyền kinh doanh hợp pháp phải được hoàn thiện hơn nữa. Đồng thời, cần xử lý nghiêm các hành vi độc quyền, thao túng thị trường, tạo “sân sau”, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp tư nhân.

Một mục tiêu lớn được Văn kiện nêu rõ là: đến năm 2030 có khoảng 2 triệu doanh nghiệp tư nhân, đóng góp 55-58% GDP và phát triển ít nhất 20 tập đoàn tư nhân lớn có khả năng cạnh tranh khu vực và quốc tế. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Nhà nước cần tạo điều kiện mạnh mẽ thông qua các chính sách hỗ trợ dựa trên nguyên tắc “chi phí - hiệu quả”.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu vào các dự án quan trọng quốc gia thông qua các mô hình đối tác công - tư (PPP), sử dụng hiệu quả “vốn mồi” từ ngân sách để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển công nghệ cao.

Một đề xuất đáng chú ý là cho phép doanh nghiệp tư nhân được sản xuất, kinh doanh trong mọi lĩnh vực pháp luật không cấm và được thực hiện theo cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox). Việc hỗ trợ các startup công nghệ, các kỳ lân (unicorn) được IPO (chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng) trong nước khi có đủ điều kiện sẽ tạo động lực mới cho thị trường vốn và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Cùng với đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là nhiệm vụ then chốt. Các chương trình đào tạo chuyên sâu, chính sách thu hút nhân tài, phát triển kỹ năng cho lực lượng lao động trẻ sẽ giúp khu vực tư nhân nâng cao năng lực cạnh tranh trong dài hạn.

Đặc biệt, cần duy trì đối thoại thường xuyên giữa Nhà nước và doanh nghiệp, tạo cơ chế phản biện chính sách, lắng nghe và điều chỉnh kịp thời. Sự đồng hành chặt chẽ này sẽ giúp nâng cao hiệu quả thực thi, từ đó củng cố niềm tin của doanh nghiệp tư nhân vào môi trường kinh doanh trong nước.