Cụ thể, gần 1 năm sau khi Bắc Kinh và Washington ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một vào ngày 15/1/2020, Trung Quốc mới chỉ đạt hơn 50% mục tiêu.
Đóng vai trò hạ nhiệt chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, trọng tâm của thỏa thuận giai đoạn 1 là cam kết mua hàng của Trung Quốc. Theo đó, Trung Quốc hứa mua thêm ít nhất 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ Mỹ trong hai năm 2020 và 2021, từ mức 186 tỷ USD của năm 2017. Đổi lại, Mỹ sẽ hạ thuế quan đối với 120 tỷ USD hàng Trung Quốc từ 15% xuống còn 7,5%.
Theo các chuyên gia, lời hứa trên là phi thực tế, và việc thực hiện cam kết trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hoành hành, khiến nhu cầu nhập khẩu của Trung Quốc giảm mạnh, lại càng khó khăn hơn.
Dữ liệu thương mại gần nhất của Mỹ, Viện Peterson về Kinh tế Quốc tế (PIIE) cho biết, trong 11 tháng đầu năm nay, Trung Quốc đã mua 82 tỷ USD hàng hóa Mỹ so với mục tiêu 159 tỷ USD cho cả năm 2020.
Về chủng loại, dữ liệu cho thấy, Trung Quốc đang mua thiếu mọi hàng hóa so với mức cam kết cả năm. Mặt hàng năng lượng được mua ít nhất theo tỷ lệ so với cam kết trong khi mặt hàng nông nghiệp được mua nhiều nhất. PIIE không theo dõi giá trị dịch vụ mà Trung Quốc mua từ Mỹ vì các dữ liệu này không được báo cáo theo cơ sở hằng tháng.
 |
Trích dẫn dữ liệu từ PIIE, kênh truyền hình CNBC nhận xét, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã xấu đi rất nhiều dưới thời Tổng thống Donald Trump. Thương chiến bùng nổ đã khiến chính quyền hai bên đánh thuế trả đũa nhau với giá trị lên tới hàng trăm tỷ USD.
Sang năm 2020, Mỹ và Trung Quốc tiếp tục xung đột về công nghệ, nguồn gốc của đại dịch Covid-19 và luật an ninh quốc gia Hong Kong. Chính quyền Trump cũng đã áp lệnh trừng phạt hàng chục quan chức chính phủ Trung Quốc và Hồng Kông, đe dọa cấm TikTok và WeChat tại Mỹ, cấm doanh nghiệp sử dụng công nghệ Mỹ cung ứng hàng cho Huawei và liên tục liệt các công ty Trung Quốc vào danh sách đen thương mại... Càng về cuối nhiệm kỳ, Trump dường như càng mạnh tay hơn với chính quyền Bắc Kinh hơn.
Đồng thời, cần biết rằng, Tổng thống đắc cử Joe Biden cho biết ông sẽ không dỡ bỏ hàng rào thuế quan được áp từ thời ông Trump ngay lập tức. Trước tiên, ông Biden muốn xem xét lại toàn bộ thỏa thuận thương mại giai đoạn một và tham khảo với các đồng minh để phát triển một "chiến lược nhất quán" nhằm kiềm chế Trung Quốc.
Trong một diễn biến mới nhất, Bộ An ninh nội địa Mỹ vừa công bố một báo cáo khuyến nghị công ty Mỹ “tránh dịch vụ dữ liệu và thiết bị” từ công ty Trung Quốc. Bản báo cáo dài 15 trang của Bộ này cho biết, bản thân doanh nghiệp Mỹ và các khách hàng của họ đang đứng trước nguy cơ đối mặt với nhiều hiểm họa tiềm tàng khi giao dịch với Trung Quốc, như chia sẻ dữ liệu máy chủ cũng như sử dụng các thiết bị từ các công ty có mối liên hệ mật thiết với chính quyền Trung Quốc.
Nhìn chung, báo cáo nhấn mạnh các mối lo ngại mà các quan chức Mỹ từng đưa ra trước đó về các công ty Trung Quốc. Trong đó, có 2 vấn đề chính là chế độ pháp lý mới của Trung Quốc có thể ra lệnh cho công dân và pháp nhân ở đây tiết lộ thông tin bí mật cho quan chức nhà nước.
Vấn đề còn lại là việc các công ty Trung Quốc được hưởng lợi từ các ưu đãi của chính phủ về mặt tài chính, kỹ thuật, nên khó có thể trung lập trong quyết định. Nguy cơ các quan chức chính phủ có thể yêu cầu tạo ra các cửa hậu hay chủ động khai thác dễ dàng các lỗ hổng khiến các dữ liệu dễ bị thao túng hơn.
