Hai đối thủ lớn trên đường đua

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, 8 tháng năm 2025, xuất khẩu tôm Việt Nam sang thị trường EU đạt 376 triệu USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2024 và chiếm 12,6% tổng kim ngạch tôm cả nước.

Trong các thị trường nhập khẩu chính, Đức dẫn đầu với 96 triệu USD, tăng 23%; Bỉ theo sát với 79 triệu USD, tăng 20%; Hà Lan đạt 74 triệu USD, tăng nhẹ 3%, so với cùng kỳ, phản ánh vai trò trung chuyển nhiều hơn tiêu thụ nội địa.

Thị trường Pháp tiếp tục phục hồi với 23 triệu USD, tăng 14%, trong khi Đan Mạch nổi lên với 25 triệu USD, tăng 9%. Sự phân hóa này phản ánh rõ xu hướng: Đức, Bỉ, Pháp và Đan Mạch đẩy mạnh cho bán lẻ, trong khi Hà Lan phụ thuộc nhiều vào hoạt động tái xuất.

Cả năm, nhu cầu nhập khẩu tôm của EU dự báo tiến sát mốc 400.000 tấn, mức cao chưa từng thấy trong nhiều năm, mở ra dư địa lớn cho các nước xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.

Đặc biệt, Pháp nổi lên với dự báo nhập khẩu khoảng 111.000 tấn năm 2025, gần bằng Tây Ban Nha (120.000 tấn). Đây là cơ hội cho Việt Nam tăng cường thâm nhập phân khúc bán lẻ và chuỗi nhà hàng tại khu vực Nam Âu.

Số liệu nhập khẩu của EU cho thấy Ecuador tiếp tục dẫn đầu, xuất sang EU 140.055 tấn trong 7 tháng, tăng 38% so với cùng kỳ. Ấn Độ giữ vị trí thứ hai với 50.860 tấn, tăng 25%, trong khi Việt Nam đạt 30.715 tấn, tăng 19% (giá trị 240 triệu EUR, +22%).

Sự bùng nổ xuất khẩu của Ecuador, đặc biệt từ quý II, khiến nguồn cung khối lượng lớn chịu áp lực. Ngoài ra, Ecuador còn tăng cường sản phẩm bóc vỏ và GTGT, chen chân vào phân khúc vốn là thế mạnh của Việt Nam.

Ấn Độ cũng quyết liệt xoay trục sang EU sau khi Mỹ áp thuế cao từ cuối tháng 8/2025. Tuy nhiên, rào cản lớn của họ là quy định kiểm soát kháng sinh mới của EU, có hiệu lực từ 3/9/2026. Đây có thể trở thành “cửa sổ cơ hội” cho Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Với đà tăng trưởng 17% tính đến hết tháng 8, cộng với bức tranh nhu cầu tích cực, xuất khẩu tôm Việt sang EU từ nay đến cuối năm dự kiến tiếp tục duy trì nhịp tăng 12–15% so với cùng kỳ. Cả năm, giá trị XK có thể cao hơn 15–18% so với 2024. Đức, Bỉ và Pháp sẽ tiếp tục dẫn dắt, trong khi Hà Lan duy trì vai trò ổn định, ít đột phá.

Nhóm sản phẩm chủ lực vẫn là tôm thẻ bóc vỏ, tôm chế biến tiện lợi và tôm sú có chứng nhận bền vững. Đây là nhóm hàng vừa hợp khẩu vị tiêu dùng, vừa ít chịu áp lực cạnh tranh trực diện từ Ecuador và Ấn Độ. Tuy nhiên, rủi ro còn hiện hữu từ biến động giá nguyên liệu toàn cầu, tỷ giá EUR/USD và việc EU siết chặt các quy định kiểm soát chất lượng.

Chiến lược cho doanh nghiệp Việt

Theo VASEP, để giữ vững và gia tăng thị phần tại EU, doanh nghiệp tôm Việt cần chuyển từ cạnh tranh giá sang cạnh tranh bằng chất lượng, minh bạch và bền vững. Các chứng nhận như ASC, hữu cơ, carbon-smart sẽ không chỉ là lợi thế mà dần trở thành điều kiện bắt buộc để tiếp cận hệ thống bán lẻ.

Tập trung hơn vào Đức, Bỉ, Pháp và Đan Mạch giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực, bởi đây là những thị trường tăng trưởng nhanh và tiêu thụ sản phẩm giá trị cao. Song song, đa dạng hóa sản phẩm giá trị gia tăng sẽ giúp Việt Nam cạnh tranh tốt hơn với Ecuador.

Ngoài ra, cần chủ động chuẩn hóa quy trình kiểm soát dư lượng kháng sinh, tuân thủ vượt mức quy định EU trước khi các yêu cầu mới có hiệu lực. Đây vừa là bước chuẩn bị cần thiết, vừa là thông điệp củng cố niềm tin với khách hàng châu Âu.

Trong bối cảnh biến động giá và tỷ giá, hợp đồng XK nên thiết kế linh hoạt, có cơ chế điều chỉnh theo chỉ số giá, phân bổ lịch giao hàng hợp lý để tránh co hẹp biên lợi nhuận. Bên cạnh đó, tăng cường hợp tác với các chuỗi bán lẻ “xanh” và triển khai sản phẩm có truy xuất số hóa sẽ giúp nâng cao vị thế tại EU.

Tuy nhiên, cạnh tranh gay gắt từ Ecuador và Ấn Độ cùng với yêu cầu ngày càng cao về bền vững và an toàn đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải linh hoạt điều chỉnh chiến lược. Lợi thế không nằm ở giá rẻ, mà ở chất lượng, câu chuyện sản phẩm và tuân thủ vượt chuẩn. Nếu làm tốt, tôm Việt không chỉ giữ vững mà còn mở rộng chỗ đứng tại thị trường khó tính nhưng đầy tiềm năng này.