Quản trị dữ liệu trở thành yêu cầu trung tâm
Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 của Cục Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số (Cục CNTT), nhiều ý kiến cho rằng khối lượng công việc đặt ra cho các đơn vị CNTT trong năm qua là đặc biệt lớn. Các đơn vị vừa phải triển khai hàng loạt dự án CNTT quy mô toàn ngành, vừa thực hiện tái cấu trúc hạ tầng, ứng dụng và dữ liệu để đáp ứng yêu cầu tổ chức bộ máy mới kể từ ngày 1/7/2025.
 |
| Áp lực tổ chức lại bộ máy đặt chuyển đổi số ngành Tài chính vào “thử thách kép”. |
Khép lại năm 2025, Cục CNTT đã tham mưu, trình Bộ Tài chính ban hành nhiều văn bản quan trọng, tạo nền tảng pháp lý cho tiến trình chuyển đổi số toàn ngành. Nổi bật là Chiến lược về Chuyển đổi số, Dữ liệu ngành Tài chính và Kiến trúc cơ sở dữ liệu quốc gia về Tài chính. Các văn bản này đóng vai trò “kim chỉ nam”, định hướng thống nhất cách thức đầu tư, xây dựng, kết nối và khai thác dữ liệu, từng bước khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, thiếu liên thông giữa các đơn vị.
Trong lĩnh vực dữ liệu thống kê và điều hành, nhiều kết quả cụ thể đã được ghi nhận. Trung tâm Điều hành thông minh (IOC) chính thức đi vào vận hành, hỗ trợ lãnh đạo các cấp ra quyết định dựa trên dữ liệu thời gian thực. Song song đó, hệ thống báo cáo phục vụ chính quyền địa phương hai cấp được triển khai đồng bộ trên phạm vi cả nước, giúp nâng cao tính minh bạch và kịp thời trong điều hành ngân sách.
Đáng chú ý, hàng nghìn cán bộ cấp xã đã được đào tạo kỹ năng khai thác dữ liệu thu - chi ngân sách. Đây được xem là bước đi quan trọng đưa dữ liệu và công nghệ số về gần hơn với cơ sở, góp phần thu hẹp khoảng cách số giữa các cấp chính quyền, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý tài chính - ngân sách ở địa phương.
Một điểm nhấn khác trong năm 2025 là việc hoàn thành sớm hệ thống thông tin báo cáo đầu tư phục vụ các khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất. Chỉ trong vòng 7 tháng, hệ thống được xây dựng và hợp nhất trên phạm vi toàn quốc, tạo thuận lợi cho công tác theo dõi, giám sát đầu tư, đồng thời thể hiện năng lực tổ chức, điều phối và triển khai các dự án CNTT lớn của ngành Tài chính.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, thực tiễn triển khai cũng bộc lộ không ít thách thức. Theo ông Bùi Tiến Sỹ - Trưởng phòng Quản lý dữ liệu và thống kê (Cục CNTT), rủi ro lớn nhất hiện nay không nằm ở thiếu hệ thống, mà ở hiệu quả khai thác sau đầu tư. “Dữ liệu được đầu tư quy mô lớn nhưng thiếu quản trị, chuẩn hóa và đưa vào sử dụng thực tế sẽ dẫn đến lãng phí nguồn lực, đồng thời làm giảm hiệu quả ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước”, ông Sỹ nhấn mạnh.
Từ thực tế đó, yêu cầu siết chặt kỷ cương trong triển khai Chiến lược dữ liệu và Chiến lược quản trị dữ liệu trở nên cấp thiết. Các hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu cần tuân thủ nghiêm Kiến trúc số ngành Tài chính, bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu về một đầu mối thống nhất, đáp ứng yêu cầu “Đúng - Đủ - Sạch - Sống”, hạn chế tối đa tình trạng dữ liệu tồn tại rời rạc, kém hiệu quả và không được khai thác.
Vừa tái cơ cấu, vừa bảo đảm hệ thống không gián đoạn
Áp lực chuyển đổi số cũng thể hiện rõ trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy tại các đơn vị trực thuộc Bộ. Tại Kho bạc Nhà nước, khi mô hình tổ chức mới đi vào hoạt động, yêu cầu xây dựng hệ thống báo cáo thu - chi ngân sách cho chính quyền địa phương hai cấp được đặt ra hết sức cấp bách. Dự án chuyển đổi từ TABMIS sang VDBAS được xác định là bước đi chiến lược hướng tới Kho bạc số giai đoạn 2025-2028, với mục tiêu tự động hóa toàn bộ quy trình kế toán và kết nối dữ liệu thông suốt giữa Kho bạc, Thuế, Hải quan và cơ quan tài chính.
Trong lĩnh vực hải quan, năm 2025 ghi dấu giai đoạn sắp xếp tổ chức bộ máy quy mô lớn, chuyển từ 35 cục xuống còn 25 chi cục hải quan khu vực. Theo ông Lê Đức Thành - Trưởng ban Công nghệ thông tin và Thống kê hải quan (Cục Hải quan), yêu cầu cao nhất là bảo đảm hoạt động xuất nhập khẩu không bị gián đoạn. “Doanh nghiệp không thể chờ Hải quan sắp xếp bộ máy”, ông Thành khẳng định.
Theo ông Thành, chỉ trong vòng 7 giờ đồng hồ, đội ngũ kỹ thuật đã hoàn thành cấu hình lại toàn bộ hạ tầng mạng và tái thiết lập hệ thống thu thuế xuất nhập khẩu trên phạm vi toàn quốc. Kết quả này có sự phối hợp chặt chẽ của Cục CNTT, thể hiện rõ vai trò điều phối trung tâm trong tiến trình chuyển đổi số toàn ngành Tài chính.
Tại Cục Thuế, hệ thống hóa đơn điện tử với lưu lượng từ 30 đến 50 triệu hóa đơn mỗi ngày được ví như “trái tim” của nền kinh tế số. Ông Phạm Quang Toàn - Trưởng ban Công nghệ, chuyển đổi số và tự động hóa (Cục Thuế), cho biết chỉ cần hệ thống gián đoạn trong thời gian ngắn cũng có thể gây ảnh hưởng lớn đến toàn bộ chuỗi giao dịch. Vì vậy, trong năm 2025, Cục Thuế đã thực hiện nâng cấp 160 phiên bản phần mềm, với tần suất trung bình 2-3 lần mỗi tuần.
Dù vậy, theo ông Toàn, bài toán nhân lực CNTT chất lượng cao vẫn là thách thức lớn. Cơ chế đãi ngộ chưa đủ sức cạnh tranh khiến việc thu hút, giữ chân nhân tài gặp nhiều khó khăn, trong khi đội ngũ cán bộ am hiểu sâu các hệ thống phức tạp đang dần nghỉ theo chế độ, tạo ra khoảng trống đáng kể về nhân sự kế cận.
Một áp lực khác đến từ tốc độ thay đổi nhanh của cơ chế, chính sách. Ông Nguyễn Hồng Đoàn - Trưởng phòng Quản lý ứng dụng CNTT (Cục CNTT), cho rằng khi văn bản quy phạm pháp luật liên tục được cập nhật, các quy trình nghiệp vụ trên phần mềm buộc phải điều chỉnh tương ứng, khiến các đơn vị CNTT thường xuyên làm việc trong trạng thái khẩn trương, nhất là với những dự án yêu cầu triển khai trong thời gian ngắn.
Từ thực tiễn đó, nhiều ý kiến đề xuất cần có khoảng thời gian hợp lý giữa thời điểm ban hành văn bản và thời điểm có hiệu lực thi hành, tạo điều kiện để hệ thống CNTT kịp thích ứng. Cùng với đó, việc làm chủ công nghệ lõi, từng bước giảm sự phụ thuộc vào thuê ngoài dịch vụ được xem là hướng đi quan trọng, nhằm bảo đảm chuyển đổi số ngành Tài chính đi vào chiều sâu, hiệu quả và không để dữ liệu “ngủ quên” sau đầu tư.
