Tọa đàm với chủ đề "Giải pháp tăng trưởng xuất khẩu cao và bền vững" do Bộ Công Thương tổ chức đã diễn ra sáng nay 16/12. Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh xuất khẩu Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải đổi mới mô hình tăng trưởng, thích ứng với những biến động nhanh chóng của thương mại toàn cầu, đồng thời thực hiện mục tiêu phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.
 |
| Tọa đàm "Giải pháp tăng trưởng xuất khẩu cao và bền vững" |
Xuất khẩu - động lực then chốt của tăng trưởng kinh tế
Phát biểu khai mạc Tọa đàm, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khẳng định, giai đoạn 2020–2025 đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ của hoạt động xuất nhập khẩu Việt Nam, qua đó khẳng định vai trò trụ cột của khu vực thương mại đối với nền kinh tế.
Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu bình quân đạt khoảng 10%/năm, đưa Việt Nam gia nhập nhóm 20 nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất thế giới từ năm 2023. Đặc biệt, Việt Nam đã duy trì xuất siêu liên tục trong 10 năm, góp phần quan trọng vào ổn định kinh tế vĩ mô, tạo nguồn ngoại tệ và củng cố dự trữ ngoại hối quốc gia.
Riêng 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 430,2 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ năm trước; cả năm 2025 dự kiến đạt trên 470 tỷ USD, tăng khoảng 16% so với năm 2024, tiếp tục khẳng định vị thế của Việt Nam là một nền kinh tế có độ mở cao và là điểm sáng trong thương mại khu vực và toàn cầu.
Nhận diện các thách thức mới
Bên cạnh những kết quả tích cực, Cục trưởng Nguyễn Anh Sơn nhấn mạnh, xuất khẩu Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức mang tính cấu trúc và dài hạn. Trên bình diện quốc tế, kinh tế thế giới phục hồi chậm, xung đột địa chính trị, xu hướng phân mảnh thương mại và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng đang làm thu hẹp dư địa tăng trưởng truyền thống.
Đáng chú ý, các tiêu chuẩn mới về phát triển bền vững, giảm phát thải, truy xuất nguồn gốc, trách nhiệm xã hội và "xanh hóa" chuỗi cung ứng ngày càng trở thành điều kiện bắt buộc để tiếp cận các thị trường lớn, tạo áp lực không nhỏ đối với doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
 |
| Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Nguyễn Anh Sơn phát biểu khai mạc Tọa đàm |
Ở góc độ nội tại, tăng trưởng xuất khẩu vẫn phụ thuộc nhiều vào khu vực doanh nghiệp FDI; doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào các khâu có giá trị gia tăng cao của chuỗi giá trị toàn cầu; năng lực thiết kế, marketing quốc tế và xây dựng thương hiệu còn hạn chế; mức độ phụ thuộc vào nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu của nhiều ngành hàng vẫn ở mức cao.
Yêu cầu chuyển đổi mô hình tăng trưởng cho xuất khẩu trong bối cảnh mới
Theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, một trong những vấn đề đặt ra đối với xuất nhập khẩu Việt Nam trong thời gian tới là cần chuyển dịch mạnh mẽ từ mô hình tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chiều sâu, hiệu quả và bền vững, gắn với nâng cao giá trị gia tăng, hàm lượng công nghệ và tỷ lệ nội địa hóa. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu biến động mạnh, xu hướng phi toàn cầu hóa gia tăng và các tiêu chuẩn xanh trở thành rào cản thương mại mới, Việt Nam cần chủ động tái cơ cấu chiến lược xuất nhập khẩu theo hướng nâng cao khả năng chống chịu và giá trị gia tăng. Trọng tâm là đa dạng hóa nguồn cung và thị trường nhằm giảm phụ thuộc vào một quốc gia hay khu vực, đồng thời tận dụng làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc.
Bên cạnh đó, cần định hướng gắn xuất khẩu với chuyển dịch sang kinh tế xanh đối với cả sản xuất và toàn bộ chuỗi cung ứng, đáp ứng các yêu cầu về phát thải, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn bền vững.
Cũng theo ông Hải, để tạo động lực tăng trưởng mới cho xuất khẩu cần tập trung phát triển công nghiệp nền tảng, nâng cao giá trị nội địa, chủ động nguyên liệu, kết hợp với đổi mới công tác xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu hàng hóa đặc biệt là nông sản, gắn với tiêu chuẩn xanh và chuyển đổi số. Đặc biệt, để phát huy tối đa hiệu quả từ hội nhập quốc tế, Việt Nam cần khai thác hiệu quả các FTA hiện có, tiếp tục đàm phán các hiệp định mới, thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới, tối ưu hóa logistics và chi phí, phát huy lợi thế địa kinh tế để tăng khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ở góc độ thương mại số, ông Trần Văn Trọng - Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho rằng, thương mại điện tử xuyên biên giới đang mở ra dư địa lớn cho xuất khẩu, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, song cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực số, logistics và tuân thủ quy định thị trường quốc tế.
Đề cập đến xu hướng thị trường toàn cầu, TS. Nguyễn Thị Thu Trang – Chuyên gia pháp luật và hội nhập kinh tế quốc tế, nguyên Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) nhấn mạnh, việc đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững về môi trường, lao động, trách nhiệm xã hội và quản trị doanh nghiệp không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu. Do đó, trong thời gian tới, phát triển bền vững là yêu cầu tất yếu đối với hàng hóa xuất khẩu.
Theo TS Trang, việc chủ động thích ứng với các chuẩn mực bền vững sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm rủi ro thương mại và tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn.
Tại phiên trao đổi, thảo luận, các đại biểu đã tập trung phân tích dự báo tình hình thế giới tác động đến xuất khẩu, triển vọng xuất khẩu của một số ngành hàng chủ lực, cũng như những cơ hội và thách thức trong thời gian tới. Nhiều ý kiến cho rằng cần tiếp tục nâng cao hiệu quả tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTA), nhất là các FTA thế hệ mới, thông qua tăng cường cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kỹ thuật.
Bên cạnh đó, các giải pháp hỗ trợ từ phía Nhà nước như hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng logistics, thúc đẩy chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp cũng được xác định là những yếu tố then chốt để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu cao và bền vững.
Đại diện Cục Xuất nhập khẩu khẳng định, các ý kiến đóng góp, đề xuất tại Tọa đàm sẽ được tổng hợp đầy đủ để tham mưu cho Lãnh đạo Bộ Công Thương và Chính phủ trong việc xây dựng các chính sách, giải pháp đột phá, khả thi và có thể triển khai ngay, góp phần tạo nền tảng quan trọng để xuất khẩu Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng cao và bền vững trong năm 2026 và những năm tiếp theo.
