Tăng trưởng hai con số từ mô hình phát triển cân bằng

Theo thông tin từ văn phòng UBND tỉnh Quảng Ninh, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) 9 tháng đầu năm 2025 ước tăng 11,67%, dẫn đầu cả nước về tăng trưởng, là mức tăng trưởng cao nhất trong 10 năm trở lại đây (các năm đều dao động từ 8,02% đến 10,12%). Con số này không chỉ gây ấn tượng ở tỷ lệ, mà còn phản ánh cách thức vận hành nền kinh tế địa phương đã đi vào quỹ đạo ổn định, hướng tới tăng trưởng dài hạn, thay vì phụ thuộc vào các yếu tố ngắn hạn như khai thác tài nguyên hay đầu tư công.

Đằng sau kết quả này là quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng được tiến hành kiên trì trong nhiều năm. Quảng Ninh từng là địa phương phụ thuộc nặng vào ngành than, nhưng nay cơ cấu kinh tế đã chuyển dịch mạnh sang công nghiệp chế biến - chế tạo và dịch vụ. Khu vực công nghiệp - xây dựng tăng 11,23%, dịch vụ tăng 15,18%, trong khi nông, lâm, ngư nghiệp vẫn duy trì mức tăng gần 4%. Đây là sự dịch chuyển theo hướng hiện đại, song vẫn đảm bảo tính cân bằng giữa phát triển đô thị và nông thôn.

Một yếu tố khác góp phần vào tăng trưởng là quản lý ngân sách và đầu tư hiệu quả. Tổng thu ngân sách đạt hơn 51.000 tỷ đồng, tăng 27% so với cùng kỳ, trong đó thu nội địa chiếm phần lớn. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý không nằm ở quy mô thu, mà ở việc Quảng Ninh đã chủ động tái phân bổ nguồn lực cho các dự án có khả năng lan tỏa cao, đồng thời giữ được tỷ lệ chi thường xuyên ở mức hợp lý. Điều này giúp ngân sách tỉnh bền vững hơn, không tạo áp lực nợ công hay phụ thuộc vào nguồn cấp Trung ương.

Về thu hút đầu tư, Quảng Ninh chứng kiến sự tăng trưởng mạnh của khu vực tư nhân. Tổng vốn ngoài ngân sách 9 tháng đạt 194 nghìn tỷ đồng, tăng gấp nhiều lần so với cùng kỳ. Tỉnh khuyến khích các dự án đầu tư trong lĩnh vực hạ tầng, năng lượng sạch, logistics, và du lịch, nhưng đồng thời siết chặt quản lý, tránh thu hút ồ ạt, gây rủi ro môi trường. Chính sách “chọn lọc nhà đầu tư” là điểm khác biệt quan trọng so với nhiều địa phương đang cạnh tranh thu hút vốn bằng ưu đãi thuế hoặc đất đai.

Cải cách hành chính cũng là trụ cột hỗ trợ tăng trưởng. Theo đó, Quảng Ninh là một trong những tỉnh đi đầu trong mô hình chính quyền điện tử, cắt giảm mạnh thủ tục, rút ngắn thời gian cấp phép đầu tư. Chính quyền địa phương chuyển từ “quản lý” sang “phục vụ”, tạo niềm tin cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Tuy vậy, vẫn có ý kiến cho rằng mô hình này cần tiếp tục được giám sát độc lập để bảo đảm tính minh bạch, tránh hình thức.

Đặc biệt, Quảng Ninh đã lồng ghép chính sách phát triển kinh tế với an sinh xã hội. Hàng trăm hộ nghèo và gia đình chính sách được hỗ trợ nhà ở, trong khi các chương trình đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm được triển khai tại nhiều huyện miền núi. Cách tiếp cận này giúp tỉnh tránh được tình trạng “tăng trưởng lệch”, khi lợi ích phát triển chỉ tập trung ở khu vực đô thị. Có thể nói, tăng trưởng hai con số của Quảng Ninh không chỉ đến từ tốc độ, mà còn đến từ chất lượng và sự cân đối trong mô hình phát triển.

Khi bài học tăng trưởng địa phương trở thành chiến lược quốc gia

Kinh nghiệm từ Quảng Ninh cho thấy, tăng trưởng cao không chỉ là kết quả của nguồn vốn đầu tư, mà còn phụ thuộc vào năng lực điều hành và lựa chọn mô hình phát triển phù hợp. Trong bối cảnh cả nước đang hướng tới mục tiêu tăng trưởng bền vững giai đoạn 2026-2030, những kinh nghiệm này hoàn toàn có thể trở thành gợi ý cho các địa phương khác.

Thứ nhất, bài học rõ ràng nhất là chuyển đổi mô hình kinh tế dựa trên lợi thế riêng. Quảng Ninh thành công vì xác định được trụ cột phát triển là công nghiệp - dịch vụ - du lịch, thay vì dựa mãi vào khai thác than. Mỗi tỉnh, thành khác cũng cần rà soát lại tiềm năng: Bắc Giang với công nghiệp điện tử, Lâm Đồng với nông nghiệp công nghệ cao, hay TP. Hồ Chí Minh với cảng biển và logistics. Phát triển theo thế mạnh bản địa sẽ tạo ra sức bật thực chất, giảm lệ thuộc vào đầu tư công.

Thứ hai, cải cách hành chính và môi trường đầu tư minh bạch là điều kiện tiên quyết. Kinh nghiệm của Quảng Ninh cho thấy, khi bộ máy vận hành gọn nhẹ, thông tin rõ ràng, doanh nghiệp tự tin mở rộng sản xuất. Các địa phương muốn tăng tốc phải đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng dữ liệu dân cư, và giảm thủ tục hành chính. Nơi nào “chậm số hóa” sẽ khó giữ chân nhà đầu tư trong bối cảnh cạnh tranh vốn FDI ngày càng khốc liệt.

Thứ ba, phát triển hạ tầng và liên kết vùng là yếu tố mà nhiều địa phương có thể học hỏi. Cao tốc Vân Đồn - Móng Cái giúp Quảng Ninh kết nối với tam giác kinh tế phía Bắc, mở rộng giao thương với Trung Quốc. Mô hình liên kết vùng này nếu được mở rộng sang các khu vực như Bắc Trung Bộ hoặc Tây Nguyên sẽ giúp giảm chênh lệch phát triển giữa các vùng miền, tạo ra hành lang kinh tế hiệu quả hơn.

Một bài học khác là phát triển kinh tế gắn với an sinh và con người. Quảng Ninh không bỏ qua các chương trình xã hội, điều mà nhiều tỉnh thường xem nhẹ trong quá trình công nghiệp hóa. Các địa phương khác nếu coi giáo dục nghề nghiệp, đào tạo nhân lực chất lượng cao là đầu tư cho tăng trưởng dài hạn, sẽ tránh được rủi ro “tăng trưởng thiếu bền vững” mà Việt Nam từng gặp trong giai đoạn trước.

Tất nhiên, việc nhân rộng kinh nghiệm Quảng Ninh cần thận trọng. Không phải địa phương nào cũng có vị trí địa lý, hạ tầng hay nguồn lực tương đương. Song điều có thể học là tư duy phát triển, chủ động, minh bạch, lấy hiệu quả thực tế làm thước đo, thay vì chỉ chạy theo thành tích tăng trưởng ngắn hạn. Khi từng tỉnh, từng vùng tìm được “công thức riêng”, nền kinh tế Việt Nam mới có thể duy trì tốc độ tăng trưởng cao, ổn định và bao trùm trong những năm tới.