Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về vai trò của chính sách tài khóa trong tăng trưởng kinh tế năm 2025?

PGS.TS. Vũ Sỹ Cường: Chính sách tài khóa vẫn là công cụ rất quan trọng để trong ổn định và tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh hiện nay. Năm 2025, dù nền kinh tế toàn cầu giảm tốc và thương mại quốc tế không thuận lợi, Việt Nam vẫn duy trì mục tiêu tăng trưởng cao. Chính sách tài khóa, đặc biệt thông qua các gói miễn, giảm thuế, hỗ trợ doanh nghiệp và thúc đẩy đầu tư công, đã và đang đóng vai trò như "đòn bẩy" kích thích tổng cầu, tạo việc làm và giữ vững niềm tin thị trường.

Đáng chú ý, năm 2025, mặc dù tiếp tục có nhiều chính sách giảm thuế, phí nhưng tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) vẫn tăng lên. Cụ thể, trong 8 tháng năm 2025, tổng thu NSNN đã đạt gần 1,74 triệu tỷ đồng, tăng 28,5% so với cùng kỳ năm trước. Điều này phản ánh một thực tế đáng mừng là dù có các chính sách giảm thuế để kích cầu, thu ngân sách vẫn tăng, một phần nhờ tiêu dùng và sản xuất phục hồi tích cực.

Ngoài ra, theo số liệu từ Bộ Tài chính, giải ngân đầu tư công 8 tháng năm 2025 ước đạt 48,3% kế hoạch, tăng 26,9% so với cùng kỳ năm trước. Điều này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc sử dụng hiệu quả nguồn lực tài khóa nhằm tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực cho nền kinh tế thông qua các dự án hạ tầng lớn.

Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào trước nhiều ý kiến lo ngại về sự nới lỏng của chính sách tài khóa?

PGS.TS. Vũ Sỹ Cường: Đúng là luôn tồn tại mẫu thuẫn giữa nhu cầu chi tiêu và nguồn lực ngân sách. Trong khi khả năng thu NSNN luôn bị ràng buộc bởi nhiều yếu tố khác nhau và rất khó để tăng lên thì việc đảm bảo cân đối NSNN ngày càng trở thành một thách thức lớn với Chính phủ. Vừa giảm thu để khoan sức dân, vừa duy trì quy mô NSNN để đáp ứng chi tiêu là không dễ dàng.

Chúng ta thấy rõ nỗ lực của Chính phủ trong việc giảm dần quy mô ngân sách tương đối trong GDP những năm gần đây. Thu ngân sách từ mức gần 30% GDP trong những năm 2000 đã giảm xuống trung bình 22 - 24% trong giai đoạn 2016 - 2023 (theo GDP cũ - cách tính trước khi Tổng cục Thống kê nay là Cục Thống kê đánh giá lại quy mô GDP năm 2019). Tuy nhiên, tính theo GDP mới thì quy mô thu NSNN theo GDP ở khoảng dưới 20% theo GDP, thấp hơn so với các nước đang phát triển có thu nhập trung bình.

Do vậy, về cơ bản, cũng không có gì quá lo về việc nới lỏng chính sách tài khóa giai đoạn vừa qua. Tuy nhiên, quy mô thu NSNN quá thấp có thể ảnh hưởng đến dư địa chi tiêu, đặc biệt là cho đầu tư phát triển.

Vì thế, cải thiện nguồn thu NSNN theo hướng bền vững vẫn tiếp tục là yêu cầu với chính sách tài khóa, cũng như cần tiếp tục chuyển dịch cơ cấu chi tiêu NSNN, hướng tới thúc đẩy năng suất và tăng trưởng dài hạn.

Theo tôi, việc Chính phủ vẫn kiểm soát tốt các chỉ tiêu vĩ mô, không để lạm phát vượt tầm kiểm soát hay thâm hụt ngân sách quá cao là tín hiệu cho thấy chính sách tài khóa tuy nới lỏng nhưng đang được điều hành có kiểm soát, linh hoạt và theo định hướng rõ ràng.

Phóng viên: Chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ đều theo hướng nới lỏng, nên cần phối hợp thế nào trong thời gian tới, thưa ông?

PGS.TS. Vũ Sỹ Cường: Về lý thuyết, trong giai đoạn kinh tế tăng trưởng tốt và lạm phát ở mức kiểm soát được, nên thực hiện chính sách tài khóa chặt chẽ và chính sách tiền tệ nới lỏng - như một sự phối hợp hài hòa để tối ưu hóa hiệu quả. Nhưng hiện nay, cả 2 chính sách cùng theo hướng nới lỏng, điều này hỗ trợ tốt cho ngắn hạn nhưng có thể tạo áp lực lên lạm phát, tỷ giá và nợ công về trung hạn.

Từ đầu tháng 7 đến cuối tháng 8/2025, Ngân hàng Nhà nước đã bơm tiền liên tiếp, nới hạn mức tăng trưởng tín dụng và duy trì mặt bằng lãi suất điều hành ở mức thấp. Trong khi đó, chính sách tài khóa vẫn tiếp tục với hàng loạt gói giảm thuế và giải ngân chi đầu tư được đẩy mạnh.

Hiện tại, nhu cầu vốn trong nước, kể cả vốn trung và dài hạn, vẫn phụ thuộc lớn vào tín dụng ngân hàng. Tỷ lệ dư nợ tín dụng/GDP cuối năm 2024 đã đạt mức 134% - cao so với nhiều nước. Do vậy, trong những tháng cuối năm 2025 và sang năm 2026, chính sách tiền tệ cần điều hành theo hướng chủ động, linh hoạt, tăng khả năng tiếp cận tín dụng gắn với kiểm soát rủi ro và xử lý nợ xấu.

Chính sách tài khoá cũng cần xem xét áp dụng theo hướng thận trọng hơn; tiếp tục thực hiện nguyên tắc điều hành chủ động, linh hoạt trong ứng biến về ngắn hạn nhưng tuân thủ các nguyên tắc cân đối ngân sách và kỷ luật tài chính về dài hạn. Đặc biệt, việc kiểm soát hiệu quả đầu tư công và tập trung vốn vào các dự án hạ tầng lớn, mang lại hiệu ứng lan toả là yếu tố sống còn.

Phóng viên: Nhìn về dài hạn, ông có kiến nghị gì để chính sách tài khóa phát huy vai trò một cách bền vững hơn nữa?

PGS.TS. Vũ Sỹ Cường: Về dài hạn, chính sách tài khóa cần xây dựng một hệ thống lành mạnh, bền vững và thích ứng với các cú sốc từ bên ngoài.

Trước hết, cần cải thiện chất lượng thu NSNN, giảm phụ thuộc vào các nguồn thu mang tính chu kỳ như đất đai. Khi có nguồn thu ổn định và đa dạng, chúng ta mới có đủ dư địa tài khóa cho các chương trình chi tiêu xã hội và đầu tư phát triển mà không cần gia tăng bội chi.

Đồng thời cần nâng cao hiệu quả chi tiêu công, đặc biệt là đầu tư công. Đầu tư công không chỉ tạo ra tăng trưởng ngắn hạn mà còn là nền tảng cho năng suất dài hạn nếu được thực hiện đúng và trúng. Do đó, cần cải cách mạnh mẽ quy trình lập kế hoạch, phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công.

Ngoài ra phải tăng cường tính minh bạch và kỷ luật ngân sách. Việc thiếu thông tin về kế hoạch vay, trả nợ công, hay các quỹ đầu tư đặc thù là vấn đề cần khắc phục. Với các dự án lớn như đường sắt cao tốc hay điện hạt nhân, chiến lược tài chính cụ thể là điều bắt buộc nếu muốn đảm bảo bền vững ngân sách và lòng tin thị trường.

Cuối cùng, cần có một cơ chế phối hợp thực chất và định kỳ giữa chính sách tài khóa và tiền tệ - thay vì chỉ là các tín hiệu đơn lẻ. Kinh tế Việt Nam đang bước vào giai đoạn có nhiều biến động từ bên ngoài, sự phối hợp khéo léo, hợp lý giữa 2 chính sách này sẽ là yếu tố quyết định để giữ ổn định vĩ mô và tăng trưởng bền vững. Tăng trưởng kinh tế cao là quan trọng nhưng sự ổn định của nền kinh tế về dài hạn còn có ý nghĩa lớn hơn, nên cần phải dựa vào cải thiện năng suất và hiệu quả hơn là các chính sách trong ngắn hạn.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ của ông!