Giảm phát thải, hướng tới phương tiện sạch

Chiều 11/11, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ liên quan lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải ô tô tham gia giao thông đường bộ.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc xây dựng lộ trình này nhằm kiểm soát, giảm thiểu ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường. Đây cũng là cơ sở để loại bỏ dần phương tiện không đạt chuẩn, thúc đẩy chuyển đổi sang xe sử dụng công nghệ sạch, phù hợp với cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính và phát triển giao thông bền vững.

Lộ trình được thiết kế thận trọng, có tính khả thi, phân kỳ hợp lý nhằm hạn chế tối đa tác động đến đời sống, sản xuất và hoạt động kinh doanh. Các bước triển khai sẽ được ưu tiên tại những khu vực ô nhiễm cao như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Song song với kiểm soát khí thải, các giải pháp khuyến khích người dân chuyển sang xe điện, xe hybrid và phương tiện thân thiện môi trường cũng được nhấn mạnh.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất kế thừa nội dung còn hiệu lực của Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg và Quyết định số 19/2024/QĐ-TTg, đồng thời bổ sung lộ trình cụ thể đối với xe sản xuất trong các giai đoạn khác nhau:

- Xe sản xuất trước năm 1999: áp dụng tiêu chuẩn Mức 1 (tương đương Euro 1) khi quyết định có hiệu lực.

- Xe sản xuất giai đoạn 1999–2016: áp dụng Mức 2 (Euro 2).

- Xe sản xuất giai đoạn 2017–2021: áp dụng Mức 3 (Euro 3) từ 1/1/2026; riêng Hà Nội và TP Hồ Chí Minh áp dụng Mức 4 (Euro 4) từ 1/1/2027.

- Xe sản xuất từ năm 2022: áp dụng Mức 4 từ 1/1/2026 và Mức 5 (Euro 5) từ 1/1/2032; riêng hai đô thị lớn nêu trên áp dụng Mức 5 từ 1/1/2028.

Từ 1/1/2029, toàn bộ xe lưu hành tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh phải đạt tối thiểu Mức 2. Các loại xe được chứng nhận an toàn kỹ thuật trước 1/1/2022 sẽ áp dụng tiêu chuẩn tương đương xe sản xuất giai đoạn 2017–2021 (Mức 3).

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn cho rằng việc áp dụng lộ trình khí thải là cần thiết. Tuy nhiên, cần xem xét kỹ việc áp dụng Mức 4 cho nhóm xe sản xuất giai đoạn 2017–2021 tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, bởi khoảng 16% số xe này, chủ yếu là xe tải và đầu kéo, chưa đạt chuẩn. Nếu áp dụng đồng loạt có thể làm tăng chi phí vận tải, đặc biệt tại TP Hồ Chí Minh – trung tâm logistics lớn của cả nước.

Một số ý kiến khác đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm rõ quy định về phân vùng phát thải, thẩm quyền xác định khu vực áp dụng tiêu chuẩn khí thải, cũng như lộ trình loại bỏ phương tiện cũ để tránh kéo dài tình trạng ô nhiễm do xe xuống cấp.

Chính sách thống nhất giữa phương tiện và nhiên liệu

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: lộ trình khí thải cần được thiết kế đồng bộ, bảo đảm công bằng giữa xe sản xuất trong nước, xe nhập khẩu và xe đang lưu hành, tránh chênh lệch tiêu chuẩn gây ảnh hưởng đến thị trường.

Những nội dung tác động đến quyền sở hữu và quyền đi lại của người dân, như việc khoanh vùng, hạn chế hoặc cấm phương tiện, phải được rà soát kỹ, bảo đảm đúng thẩm quyền và cơ sở pháp lý. Các quy định thuộc thẩm quyền Thủ tướng giữ nguyên trong Quyết định; nội dung thuộc thẩm quyền Chính phủ cần đưa vào nghị định; trường hợp vượt khung pháp lý hiện hành, có thể báo cáo Quốc hội xem xét.

Phó Thủ tướng yêu cầu đánh giá kỹ tác động xã hội của các biện pháp hạn chế phương tiện, xác định nhóm đối tượng bị ảnh hưởng và đề xuất chính sách hỗ trợ phù hợp, như nâng cấp thiết bị, đổi xe cũ, điều chỉnh phí dịch vụ, khuyến khích phương tiện sạch hoặc hỗ trợ nhiên liệu thân thiện môi trường.

Ông cũng nhấn mạnh, nếu áp dụng hạn chế xe cá nhân tại các đô thị, cần đảm bảo hệ thống giao thông công cộng đủ năng lực phục vụ, bố trí hợp lý điểm dừng và bến bãi, bảo đảm nhu cầu đi lại của người dân. Khi nâng tiêu chuẩn khí thải, phải đồng thời bảo đảm nguồn cung nhiên liệu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.

“Chính sách phải đồng bộ từ phương tiện đến nhiên liệu, từ quy định kỹ thuật đến điều kiện thực thi”, Phó Thủ tướng khẳng định.

Đối với phương tiện của lực lượng quốc phòng và công an, Phó Thủ tướng cho rằng chỉ phương tiện đặc chủng được áp dụng quy định riêng; các loại xe phục vụ dân sinh vẫn phải tuân thủ quy chuẩn chung, đồng thời cần tiếp tục nghiên cứu giải pháp cải tiến công nghệ, giảm phát thải.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp và Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát, hoàn thiện dự thảo Quyết định bảo đảm đúng thẩm quyền, thống nhất quy chuẩn giữa các loại phương tiện và nhiên liệu.

Trong tổ chức thực hiện, cần phân cấp mạnh cho địa phương, tạo điều kiện để các địa phương chủ động áp dụng tiêu chuẩn khí thải cao hơn phù hợp với thực tế phát triển và mức độ ô nhiễm.