Bước ngoặt trong cải cách thị trường, hướng tới chuẩn quốc tế

Bộ Tài chính vừa ban hành Quyết định số 3761/QĐ-BTC ngày 6/11/2025, ban hành Kế hoạch triển khai Quyết định số 2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Đây được xem là bước cụ thể hóa quan trọng trong tiến trình cải cách thể chế tài chính, nhằm đưa thị trường chứng khoán Việt Nam tiến gần hơn tới các chuẩn mực quốc tế, sẵn sàng cho mục tiêu được FTSE Russell nâng hạng lên “Thị trường mới nổi thứ cấp” từ năm 2026.

Theo kế hoạch, Bộ Tài chính giao 16 nhóm nhiệm vụ trọng tâm cho các đơn vị thuộc Bộ và các cơ quan trong ngành chứng khoán, chia thành hai giai đoạn: ngắn hạn (2025–2027) và dài hạn (2026-2030). Một trong những điểm nhấn quan trọng là việc chính thức cho phép vay - cho vay chứng khoán và bán khống có kiểm soát, dự kiến triển khai từ năm 2026.

Theo đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) được giao chủ trì nghiên cứu và xây dựng lộ trình cho phép vay, cho vay chứng khoán và giao dịch bán khống có kiểm soát, thông qua cơ chế giao dịch chứng khoán chờ về (T+0, T+1) và giao dịch trong ngày (intra-day trading). Giai đoạn thực hiện kéo dài 2026-2028, gắn liền với việc phát triển hệ thống Đối tác bù trừ trung tâm (CCP), nền tảng quan trọng giúp quản lý rủi ro và bảo đảm an toàn thanh toán trong các nghiệp vụ phái sinh và giao dịch ký quỹ.

Cùng với đó, UBCKNN, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam (VNX) và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) sẽ phối hợp nâng cấp hạ tầng công nghệ giao dịch, triển khai tài khoản giao dịch tổng (OTA), đồng thời phát triển thêm các loại lệnh mới phù hợp với nhu cầu nhà đầu tư. Đây được xem là tiền đề để hình thành một thị trường chứng khoán hiện đại, minh bạch và vận hành hiệu quả hơn.

Theo giới chuyên môn, việc cho phép bán khống có kiểm soát là bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện cấu trúc thị trường, giúp tăng thanh khoản, nâng tính minh bạch và hiệu quả định giá, đồng thời mở rộng không gian đầu tư cho khối ngoại. Khi các cơ chế mới này được triển khai, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ có điều kiện tiệm cận hơn với thông lệ quốc tế, đáp ứng yêu cầu nâng hạng của FTSE và MSCI.

Tăng tốc cải cách, hoàn thiện hạ tầng và thể chế thị trường

Trong giai đoạn ngắn hạn 2025-2027, Bộ Tài chính tập trung xử lý 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn kỹ thuật. Nổi bật là việc xóa bỏ yêu cầu ứng trước tiền mua chứng khoán trong bối cảnh chưa triển khai đầy đủ cơ chế CCP; minh bạch tỷ lệ sở hữu nước ngoài để tạo điều kiện tiếp cận thông tin bình đẳng; và tăng cường kết nối hệ thống ngân hàng lưu ký - công ty chứng khoán (STP) nhằm rút ngắn thời gian xử lý lệnh.

Song song, Bộ Tài chính chỉ đạo hoàn thiện cơ chế OTA, nâng cấp hạ tầng giao dịch, thanh toán và tăng cường năng lực giám sát của UBCKNN, bao gồm cả phối hợp liên ngành giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an để đảm bảo an toàn, minh bạch cho thị trường.

Về dài hạn (2026-2030), kế hoạch đặt trọng tâm vào 10 nhóm giải pháp lớn: mở rộng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa; phát triển hạ tầng thanh toán và bù trừ tiên tiến; hoàn thiện khung pháp lý về giám sát, xử lý vi phạm; triển khai chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) và quản trị công ty theo chuẩn OECD; đồng thời đa dạng hóa sản phẩm tài chính, bao gồm trái phiếu xanh, chứng khoán phái sinh và các công cụ tài chính cấu trúc mới.

Đặc biệt, Bộ Tài chính nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển cơ sở nhà đầu tư chuyên nghiệp, thúc đẩy các định chế đầu tư như quỹ mở, quỹ hưu trí tự nguyện, nhà tạo lập thị trường…, góp phần củng cố niềm tin và sức bền của thị trường vốn.

Với định hướng cải cách đồng bộ về thể chế, hạ tầng và công nghệ, cùng việc mở cửa từng bước các nghiệp vụ giao dịch hiện đại như bán khống có kiểm soát, thị trường chứng khoán Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mang tính bản lề. Khi những giải pháp trong Quyết định số 3761/QĐ-BTC được triển khai nhất quán, Việt Nam có cơ sở vững chắc để đạt được mục tiêu nâng hạng vào năm 2026, hướng tới một thị trường minh bạch, hiệu quả và bền vững trong thập niên tới.