Hoàn thiện thể chế, đáp ứng yêu cầu phát triển ngành quỹ

Thực hiện chương trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đang tổ chức lấy ý kiến rộng rãi các đơn vị, tổ chức, cá nhân đối với Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 98/2020/TT-BTC ngày 16/11/2020, hướng dẫn hoạt động và quản lý quỹ đầu tư chứng khoán.

Theo Tờ trình của UBCKNN, việc sửa đổi là yêu cầu cấp thiết nhằm cụ thể hóa các chủ trương của Đảng và Chính phủ về phát triển thị trường vốn, thúc đẩy ngành quản lý quỹ trở thành một kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của nền kinh tế. Sau gần 5 năm triển khai, Thông tư số 98/2020/TT-BTC đã góp phần tạo khung pháp lý nền tảng cho hoạt động quỹ đầu tư chứng khoán; song thực tiễn thị trường và nhu cầu phát triển các sản phẩm mới đòi hỏi việc tiếp tục hoàn thiện quy định quản lý.

Thống kê của UBCKNN cho thấy, đến cuối tháng 9/2025, cả nước có 43 công ty quản lý quỹ đang hoạt động, tổng tài sản quản lý đạt khoảng 806 nghìn tỷ đồng, tăng gần gấp đôi so với năm 2020. Toàn thị trường có 126 quỹ đầu tư chứng khoán, trong đó 91 quỹ đại chúng chiếm 72% tổng số quỹ; tổng giá trị tài sản ròng đạt gần 106 nghìn tỷ đồng, tăng 88% so với cuối năm 2020. Tỷ suất lợi nhuận bình quân của các quỹ trong năm 2024 đạt 13%, cao hơn mức tăng VN-Index và lãi suất tiền gửi ngân hàng.

Tuy nhiên, quy mô ngành quỹ hiện mới chiếm khoảng 6% GDP, thấp hơn đáng kể so với các nước trong khu vực. Cơ cấu sản phẩm còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào quỹ mở cổ phiếu và trái phiếu truyền thống, trong khi thiếu các sản phẩm chuyên biệt đáp ứng khẩu vị rủi ro đa dạng của nhà đầu tư. Trên cơ sở đó, dự thảo Thông tư được xây dựng với ba định hướng trọng tâm: đa dạng hóa sản phẩm quỹ, cải cách cơ chế quản lý - giám sát, và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong ngành tài chính.

Đa dạng sản phẩm, tăng minh bạch và chuyển đổi số trong quản lý quỹ

Theo Bản so sánh, thuyết minh dự thảo, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung hai loại hình quỹ mới, đồng thời điều chỉnh hoạt động đầu tư của quỹ chỉ số nhằm đa dạng hóa sản phẩm trên thị trường.

Cụ thể, Quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng là quỹ đóng, đầu tư tối thiểu 65% giá trị tài sản ròng vào trái phiếu phát hành để phát triển hạ tầng, công cụ nợ Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương, tiền gửi và chứng chỉ tiền gửi. Loại hình quỹ này nhằm huy động vốn trung - dài hạn cho các dự án hạ tầng, qua đó góp phần thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và huy động nguồn lực trong xã hội cho phát triển kinh tế - xã hội.

Quỹ đầu tư công cụ thị trường tiền tệ (MMF) là quỹ mở, đầu tư tối thiểu 80% giá trị tài sản ròng vào tiền gửi, chứng chỉ tiền gửi, công cụ nợ Chính phủ và các tài sản thu nhập cố định ngắn hạn (dưới 12 tháng). Đây là mô hình quỹ phổ biến trên thế giới, phù hợp với nhà đầu tư tìm kiếm sản phẩm có tính thanh khoản cao, rủi ro thấp và khả năng sinh lời ổn định.

Đồng thời, dự thảo cũng sửa đổi quy định về quỹ chỉ số, bổ sung cơ chế phòng ngừa rủi ro và điều chỉnh sai lệch giữa danh mục quỹ và chỉ số tham chiếu, nhằm nâng cao tính minh bạch, tạo điều kiện phát triển các quỹ ETF nội địa, một cấu phần quan trọng của thị trường vốn hiện đại.

Bên cạnh nội dung về sản phẩm, dự thảo Thông tư chú trọng đổi mới phương thức quản lý và chuyển đổi số. UBCKNN cho biết toàn bộ chế độ báo cáo định kỳ của công ty quản lý quỹ, ngân hàng giám sát và đại lý phân phối sẽ được thực hiện bằng phương thức điện tử thông qua Hệ thống cơ sở dữ liệu quản lý quỹ (FMS), thay thế hoàn toàn hình thức nộp báo cáo giấy. Quy định này phù hợp với Quyết định số 412/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cắt giảm thủ tục hành chính, đồng thời không phát sinh thêm chi phí cho doanh nghiệp do hạ tầng kỹ thuật đã sẵn có.

Dự thảo còn bổ sung cơ chế quản lý thanh khoản cho quỹ mở, cho phép công ty quản lý quỹ áp dụng các biện pháp linh hoạt như đáp ứng một phần lệnh bán, tạm dừng giao dịch chứng chỉ quỹ hoặc áp dụng mức “phòng vệ thanh khoản” nhằm hạn chế rủi ro hệ thống, phù hợp khuyến nghị của Tổ chức quốc tế các Ủy ban Chứng khoán (IOSCO).

Với định hướng hoàn thiện thể chế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư số 98/2020/TT-BTC được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đồng bộ, khuyến khích phát triển các sản phẩm quỹ thế hệ mới, nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ nhà đầu tư. Đây cũng là bước tiến quan trọng trong lộ trình phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam hiện đại, minh bạch và bền vững theo Chiến lược đến năm 2030.

Tìm hiểu nội dung dự thảo sửa đổi Thông tư số 98/2020/TT-BTC tại đây.