Trước khi tiến hành thảo luận tại Tổ về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, chiều 4/11, Quốc hội đã nghe Tổng Bí thư Tô Lâm trao đổi, thông tin về một số điểm mới, những định hướng quan trọng trong dự thảo văn kiện và gợi mở nhiều nội dung cần tập trung trao đổi, thảo luận, làm rõ thêm.

Hướng tới hệ thống pháp luật dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện

Phát biểu trước Quốc hội, Tổng Bí thư khẳng định, đóng góp ý kiến với dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng là trọng trách đặc biệt. Đây là thời gian để những người đang trực tiếp tham gia xây dựng hệ thống pháp luật của Đất nước góp ý hoàn thiện nội dung các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Những văn kiện định hướng cho con đường phát triển của Dân tộc ta trong nhiều năm tới.

"Tiếng nói của các đại biểu Quốc hội hôm nay không chỉ là ý kiến góp ý cá nhân, đó là tiếng nói của cử tri mà các đại biểu đã đại diện, là tiếng nói của thực tiễn đời sống kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, là tiếng nói của những người làm luật", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Với vị thế là đại biểu Quốc hội, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan làm luật, Tổng Bí thư cho rằng, các đại biểu tiếp tục góp ý ở tầm cao hơn, với kinh nghiệm sâu hơn, bằng trách nhiệm lớn hơn. Tổng Bí thư mong muốn các ý kiến đóng góp đi thẳng vào những vấn đề căn cốt nhất của thể chế và phương thức tổ chức thực thi quyền lực nhà nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã gợi mở một số nhóm nội dung cần tập trung trao đổi, đào sâu, làm rõ thêm. Trước tiên là về hoàn thiện thể chế và pháp luật. Tổng Bí thư nêu rõ, chúng ta đã ban hành luật để quản lý xã hội bằng pháp luật, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tuy nhiên, trong thực tiễn vẫn còn tình trạng "luật thì đúng, làm thì khó, trên nghị trường thì thông nhưng xuống dưới cơ sở thì lại vướng".

Do đó, Người đứng đầu Đảng đề nghị các đại biểu tập trung chỉ rõ nguyên nhân vì sao các đạo luật, những nghị định, thông tư ban hành công phu, dày nhưng cán bộ cơ sở không dám làm, doanh nghiệp loay hoay xoay xở, người dân lúng túng. Đồng thời, cần chỉ rõ "chỗ nào chồng chéo, chỗ nào còn cách hiểu khác nhau giữa các bộ ngành, chỗ nào trao quyền mà buộc người ta phải chịu trách nhiệm vượt quá cái khả năng kiểm soát của họ".

Theo Tổng Bí thư, phải hướng tới một hệ thống pháp luật dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện. Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, "không đánh đố, không để lại khoảng mờ" cho sự vận dụng hay sự né tránh. Chính sách ban hành phải đo được bằng pháp luật, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là rủi ro tác động chứ không phải kê thủ tục.

"Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay mà là đạo luật đi được vào cuộc sống. Các đại biểu cũng cần chỉ rõ để luật thực sự đi vào cuộc sống thì trong văn kiện Đại hội XIV cần phải bổ sung, điều chỉnh những định hướng gì", Tổng Bí thư yêu cầu. 

Vấn đề thứ hai được Người đứng đầu Đảng đề cập là xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, Nhà nước pháp quyền không chỉ có hệ thống pháp luật đầy đủ mà trước hết là đề cao tinh thần thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, tất cả quyền lực nhà nước phải công khai, minh bạch, giải trình trước nhân dân.

Tổng Bí thư đề nghị ý kiến của các đại biểu tập trung vào câu hỏi: "Chúng ta đã làm đủ chưa để mỗi quyền lực đều được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật, để được vận hành đúng thẩm quyền, đúng mục đích, đúng lợi ích của nhân dân? Còn có khoảng trống nào khiến người dân cảm thấy muốn thì được mà không muốn thì thôi? Còn tình trạng nào mà người dân phải đi xin những thứ lẽ ra là quyền được hưởng?"

Cho rằng Việt Nam đã xây dựng một nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền, có kỷ cương nhưng không xa dân, hành động quyết liệt nhưng phải nhân văn, thuyết phục, có đối thoại, Tổng Bí thư lưu ý, những định hướng này cần được cụ thể, làm rõ trong văn kiện của Đại hội XIV.

Thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói, quyền giám sát thực chất

Phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy là vấn đề thứ ba được Tổng Bí thư đề cập. Trong vấn đề này, Tổng Bí thư đề nghị trả lời được 2 câu hỏi: Phân cấp cái gì, cho ai, đi liền với những điều kiện gì? Và cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào? 

Theo Tổng Bí thư, giao quyền "không phải tiện, không phải đẩy việc, đẩy rủi ro xuống" mà giao quyền phải đi cùng với nguồn lực, nhân lực, công cụ và cả vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Liên quan tới mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Tổng Bí thư nhấn mạnh, đây là một vấn đề rất mới, rất quan trọng, rất nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân và của cán bộ ở cơ sở. Do đó, Tổng Bí thư mong muốn các đại biểu làm rõ mô hình 2 cấp phải thiết kế thế nào để dân không xa chính quyền, không đứt gãy giữa hệ thống công. "Đừng để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà sinh thêm ra tầng lớp xin - cho ở ngoài thực tế".

Điều quan trọng hơn, theo Tổng Bí thư, chính quyền cơ sở phải có quyền gì, phải có nguồn lực nào để thực hiện nhiệm vụ kiến tạo phát triển ở cơ sở. Cùng với đó là mối quan hệ giữa cấp chính quyền: trung ương, tỉnh, thành phố và cơ sở phải vận hành thông suốt, chia sẻ trách nhiệm và hỗ trợ lẫn nhau. "Tuyệt đối không để ba lớp chuyển trách nhiệm cho nhau để nhân dân phải chạy lòng vòng", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Vấn đề thứ tư là mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân. Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu góp ý thêm cơ chế để Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng "không làm thay, không bao biện, không buông lỏng". Chính phủ quản lý điều hành pháp luật khó, chịu trách nhiệm cá nhân. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thực sự trở thành cầu nối tin cậy của Đảng, Nhà nước với nhân dân. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể tham gia, giám sát, phản biện và đồng hành. "Nếu nói nhân dân là trung tâm thì phải thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói thực chất, có quyền giám sát thực chất, có cơ hội tham gia thực chất vào các vấn đề", Tổng Bí thư đặt vấn đề.

Nội dung thứ năm được Tổng Bí thư nhấn mạnh đến vai trò lãnh đạo và cầm quyền của Đảng trong hệ thống pháp luật và trong điều hành thực tiễn. Tổng Bí thư cho rằng, các văn kiện trình Đại hội XIV không thể chỉ nói tăng cường sự lãnh đạo của Đảng một cách chung chung. Thay vào đó, phải làm rõ hơn Đảng lãnh đạo để đảm bảo mọi chính sách, mọi đạo luật đều phải vì sự phát triển của Đất nước, giữ vững độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ ổn định chính trị - xã hội, giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng lãnh đạo để chống tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đảng lãnh đạo để bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia

Người đứng đầu Đảng đề cập đến vấn đề thứ sáu là tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia theo phương châm tiến bộ và vì dân. "Nếu tư duy của chúng ta chậm hơn thực tiễn thì văn kiện sẽ lạc hậu ngay, thậm chí ngay khi vừa được công bố", nêu vấn đề này, Tổng Bí thư đề nghị chỉ rõ "điểm nào vẫn còn tư duy cũ, cách nói cũ, cách làm cũ, còn những thói quen quản lý theo kiểu xin-cho". Đồng thời, khẳng định mô hình quản trị quốc gia phải dựa trên pháp luật minh bạch, dữ liệu tin cậy, hạ tầng số hiện đại, bộ máy tinh gọn, cán bộ liêm chính, kỷ cương đi đôi với phục vụ.

Những điểm mới, điểm đột phá là nội dung thứ bảy được Tổng Bí thư gợi mở. Tổng Bí thư Tô lâm cho biết, Tiểu ban Văn kiện đã nêu 18 điểm mới, những định hướng được coi là đột phá, thể hiện tinh thần dám đổi mới, dám chuyển đổi mô hình phát triển, dám tổ chức lại bộ máy và phương thức vận hành.

Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu trả lời 2 câu hỏi quan trọng: 18 điểm mới này đã đủ tầm chưa, có điểm nào còn đang ở mức chủ trương, định hướng, sẽ nghiên cứu trong khi xã hội đang đòi hỏi một câu trả lời cụ thể, có lộ trình rõ ràng và có trách nhiệm rõ người? Câu hỏi thứ hai là còn những vấn đề nào chưa được gọi tên đúng mức trong văn kiện, còn nút thắt nào nếu không tháo gỡ bây giờ thì 5 năm tới sẽ phải trả giá đắt hơn?

"Chúng ta phải làm rõ được ngay từ đây, sau này quá trình thể chế hóa, xây dựng luật, tổ chức thi hành sẽ thuận lợi hơn, thống nhất hơn, đỡ bị lúng túng hơn. Ngược lại, nếu văn kiện mà chung chung, chưa hoàn thiện thì khi đưa vào luật sẽ sinh ra các cách hiểu khác nhau, cách làm khác nhau, thậm chí vận dụng theo cách hiểu cá nhân, như vậy những người chịu thiệt nhất là chính là Nhân dân", Tổng Bí thư nói.

Tổng Bí thư Tô Lâm tin tưởng, với kinh nghiệm công tác, với sự gắn bó rất gần với cử tri, với bản lĩnh của mình, các đại biểu sẽ làm tốt trọng trách này, để tiếng nói của các đại biểu đi vào văn kiện, đi vào cuộc sống, thành hiện thực với nhân dân.