Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng thể hiện rõ tư duy đổi mới về phát triển kinh tế – tài chính trong giai đoạn mới, với 5 định hướng nổi bật: hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại; thúc đẩy chuyển đổi số và kinh tế dữ liệu; phát triển xanh và bao trùm; củng cố ổn định vĩ mô – tài chính công; và hội nhập quốc tế chủ động, sâu rộng. Những điểm tiến bộ của dự thảo đặc biệt thể hiện ở sự nhất quán chiến lược, cách tiếp cận dựa trên thể chế, khoa học công nghệ và con người.

Bối cảnh và cách tiếp cận

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV được công bố sớm, mời góp ý rộng rãi từ cơ quan dân cử, các tổ chức chính trị – xã hội, cộng đồng chuyên gia và người dân. Cách làm này thể hiện tư duy chính sách dựa trên bằng chứng xã hội, đồng thời tạo cơ sở đồng thuận để chuyển hóa định hướng lớn thành chương trình hành động cụ thể cho giai đoạn 2026–2030, tầm nhìn đến 2045.

Từ góc nhìn một chuyên gia kinh tế – tài chính, có thể thấy điểm mấu chốt của dự thảo không chỉ nằm ở “nói đúng” về các trụ cột phát triển, mà còn ở “làm trúng” thông qua thiết kế kiến trúc thực thi, trách nhiệm giải trình và thước đo kết quả rõ ràng, có khả năng giám sát công khai.

Những giá trị nổi bật của Dự thảo Văn kiện

Thứ nhất, tính nhất quán chiến lược và định vị dài hạn. Văn kiện nêu rõ yêu cầu phát triển nhanh đi đôi với bền vững; coi thể chế hiện đại là nền tảng, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực, con người là trung tâm. Cách đặt vấn đề giúp thống nhất thứ tự ưu tiên trong phân bổ nguồn lực công và định hướng thị trường.

Thứ hai, tư duy thể chế mới cho kinh tế thị trường hiện đại. Dự thảo nhấn mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, tăng kỷ luật – kỷ cương thực thi, loại bỏ rào cản thủ tục, phát huy cạnh tranh lành mạnh. Đây là điều kiện để nâng năng suất các nhân tố tổng hợp, thu hẹp “nêm chi phí” và thúc đẩy khu vực tư nhân chính thức.

Thứ ba, chuyển đổi số và kinh tế dữ liệu trở thành trục phát triển. Văn kiện coi dữ liệu là hạ tầng mới, thúc đẩy chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Nếu được cụ thể hóa thành tiêu chuẩn liên thông dữ liệu, nhận diện điện tử phổ cập và cơ chế mở dữ liệu, khu vực công – tư sẽ đồng thời cải thiện năng suất và minh bạch.

Thứ tư, phát triển xanh – bao trùm – thích ứng. Định hướng chuyển đổi năng lượng, kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải, cùng các chính sách an sinh chủ động và phát triển đô thị đáng sống, thể hiện sự dịch chuyển từ “tăng trưởng theo chiều rộng” sang “chất lượng tăng trưởng”.

Thứ năm, hội nhập chủ động trong kỷ nguyên đứt gãy chuỗi cung ứng. Tận dụng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài công nghệ cao, đồng thời phát triển dịch vụ số xuyên biên giới sẽ giúp Việt Nam định vị lại trong chuỗi giá trị khu vực.

Ý nghĩa đối với điều hành kinh tế – tài chính

Nhìn từ lăng kính góc độ kinh tế - tài chính, dự thảo Văn kiện đặc biệt có ý nghĩa đối với công tác điều hành kinh tế và tài chính, thể hiện trên các phương diện sau:  

Ổn định vĩ mô theo chu kỳ, củng cố niềm tin thị trường. Trong bối cảnh biến động lãi suất toàn cầu, địa chính trị phức tạp, điều hành tiền tệ – tài khóa cần phối hợp nhịp nhàng, sử dụng công cụ theo chu kỳ để giảm dao động tăng trưởng và lạm phát kỳ vọng. Minh bạch hóa thông tin và dự báo giúp “néo” kỳ vọng, giảm chi phí vốn.

Tài chính công hướng tới hiệu quả đầu tư và kỷ luật thực thi. Ưu tiên giải ngân đầu tư công chất lượng cao, ràng buộc trách nhiệm người đứng đầu bằng mốc tiến độ, chi phí – lợi ích, hiệu quả sau đầu tư. Mở rộng cơ chế lựa chọn dự án theo rủi ro – tác động, thay vì dàn trải.

Thị trường vốn phục vụ chuyển đổi cấu trúc. Phát triển nhà đầu tư dài hạn (bảo hiểm, hưu trí), chuẩn hóa xếp hạng tín nhiệm, thúc đẩy trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu xanh đạt chuẩn quốc tế. Minh bạch dữ liệu công bố thông tin, giám sát rủi ro tập trung, củng cố kỷ luật thị trường.

Huy động vốn cho chuyển đổi năng lượng và đô thị đáng sống. Áp dụng cơ chế mua bán điện dài hạn, quỹ bảo lãnh rủi ro chuyển đổi, thị trường tín chỉ carbon vận hành thận trọng. Đối với đô thị, cần chương trình nhà ở giá vừa túi tiền, giao thông công cộng và không gian xanh đi kèm cơ chế tài chính đô thị phù hợp.