Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) đã tài trợ, thông qua chương trình Quỹ Hỗ trợ Chuyên môn và Chuyển giao Kinh nghiệm (FEXTE) trị giá 500.000 euro, cho giai đoạn 1 của chương trình hỗ trợ kỹ thuật tài chính xanh với Bộ Tài chính Việt Nam từ năm 2023 đến năm 2025. Chương trình này, do Expertise France thực hiện, nhằm hỗ trợ Bộ Tài chính trong việc khởi động thị trường carbon, thuế môi trường và chương trình phát hành trái phiếu xanh.

Trong chuyến thăm Paris vào tháng 10/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã bày tỏ với Tổng thống Cộng hòa Pháp Macron sự hài lòng đối với chương trình hỗ trợ kỹ thuật này và đề nghị để tiếp tục giai đoạn 2.

AFD đã huy động thêm 500.000 euro ngay từ năm 2025 để chuẩn bị cho giai đoạn thứ hai này. Một Bản ghi nhớ mới đã được ký kết giữa Bộ Tài chính và AFD vào tháng 5/2025 trong chuyến thăm của Tổng thống Pháp đến Việt Nam. Bộ Tài chính và Expertise France đã lên một kế hoạch và lịch trình làm việc, và việc này cần được hoàn tất trước khi tiến hành triển khai chương trình trợ giúp kỹ thuật. Chuyến thăm của Tổng Giám đốc Expertise France tới Việt Nam từ ngày 29/9 đến ngày 03/10/2025 là dịp để hoàn thiện và khởi động chương trình. Chuyên gia cấp cao của Pháp, ông Patrick CRIQUI sẽ giới thiệu về chương trình này.

Phóng viên: Là chuyên gia về tài chính xanh, ông có thể giới thiệu ngắn gọn với chúng tôi về chặng đường nghề nghiệp của mình?

Ông Patrick CRIQUI: Từ rất sớm, tôi đã quan tâm đến kinh tế phát triển và bắt đầu làm việc tại một phòng nghiên cứu chuyên về kinh tế năng lượng, nơi tôi hoàn thành luận án về triển vọng kinh tế năng lượng mặt trời ở Pháp (1975-1979). Đây là chương trình đầu tiên của CNRS về năng lượng mặt trời. Là một nhà nghiên cứu tại CNRS kể từ khi hoàn thành luận án vào những năm 1980, tôi đã nghiên cứu các vấn đề năng lượng quốc tế vào thời điểm xảy ra cú sốc dầu mỏ. Với tư cách này, tôi đã tiến hành một dự án nghiên cứu do Ủy ban Kế hoạch chủ trì về vấn đề cú sốc dầu mỏ. Tôi đã phát triển một mô hình đầu tiên, khá đơn giản, cho phép phân tích cân bằng cung cầu trong một khoảng thời gian trung hạn (15 năm).

Phóng viên: Trong khuôn khổ chương trình hỗ trợ kỹ thuật, ông đã hỗ trợ Bộ Tài chính Việt Nam trong nhiều năm qua với mục tiêu xanh hóa tài chính. Chương trình này bao gồm những nội dung gì?

Ông Patrick CRIQUI: Về thị trường carbon, chúng tôi sẽ hợp tác với Bộ Tài chính để củng cố khuôn khổ pháp lý tài chính cho hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải khí của Việt Nam và tác động của Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) đối với xuất khẩu sản phẩm của Việt Nam sang Liên minh Châu Âu, cơ chế tích hợp giá phát thải phát sinh từ việc sản xuất hàng hóa xuất khẩu. Về mặt đánh thuế, chúng tôi cũng sẽ hỗ trợ Bộ Tài chính trong việc rà soát luật bảo vệ môi trường hiện hành.

Phóng viên: Đâu là những thách thức lớn của xanh hóa tài chính tại Việt Nam, theo ông?

Ông Patrick CRIQUI: Quá trình chuyển đổi xanh đòi hỏi nhiều đầu tư hơn so với các giải pháp nhiên liệu hóa thạch. Đối với nhiên liệu hóa thạch, đầu tư được thực hiện ở cấp độ sản xuất. Trong quá trình chuyển đổi xanh, cần chuyển các khoản đầu tư này sang các giải pháp giảm phát thải. Ở tất cả các quốc gia, quá trình chuyển đổi đòi hỏi nỗ lực đầu tư. Điều quan trọng là phải tính toán cụ thể nỗ lực này theo thời gian, để biết nhu cầu nào cần ưu tiên trong một khoảng thời gian xác định (5, 10, 20 năm) và xem xét cách thức các khoản đầu tư này có thể được tài trợ bằng nguồn lực trong nước hay tài chính bên ngoài. Về tài chính bên ngoài, có hai công cụ chính : tín dụng carbon và trái phiếu xanh. Tín dụng carbon nhằm mục đích tài trợ cho các dự án cụ thể, trong khi trái phiếu xanh dựa vào việc Nhà nước xác định các khoản đầu tư đủ điều kiện để đề xuất với các nhà đầu tư.

Phóng viên: Pháp có bề dày kinh nghiệm về tài chính xanh. Khả năng kinh nghiệm của Pháp hỗ trợ Việt Nam trước những thách thức lớn này là gì?

Ông Patrick CRIQUI: Pháp trước tiên có kinh nghiệm sâu rộng trong việc triển khai trao đổi hạn ngạch phát thải trong Liên minh Châu Âu. “Chương trình Khẩn cấp” (Crash Program) của EU đã được khởi xướng vào thời điểm Ủy ban Châu Âu triển khai Chương trình Trao đổi Hạn ngạch Phát thải (ETS). Sau đó, EU có 2 năm để chuẩn bị cho việc triển khai hệ thống trao đổi hạn ngạch của mình, EU ETS. Tình hình tương tự như Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, Pháp có kinh nghiệm phong phú về đánh thuế môi trường, đặc biệt là thuế carbon, với việc tiến hành cân nhắc kỹ việc bổ sung thuế carbon này với hệ thống trao đổi hạn ngạch. Việt Nam dường như rất quan tâm đến việc nghiên cứu trong chương trình hợp tác này cách thức kết hợp các cơ chế khác nhau (ETS, thuế carbon, thậm chí cả thuế môi trường) để đạt được các mục tiêu quốc gia. Trong giới học thuật và doanh nghiệp, Pháp đã nghiên cứu vấn đề này từ hơn 25 năm nay. Pháp có các công cụ phân tích tốt, bên cạnh sự kết nối của mình với châu Âu.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!