Gần 16.000 cơ sở nhà, đất dôi dư sau sắp xếp đơn vị hành chính

Trong thời gian qua,  triển khai thực hiện và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trong lĩnh vực tài sản công, Bộ Tài chính đã hoàn thiện nhiều văn bản quan trọng. Đáng chú ý là Nghị định số 230/2025/NĐ-CP ngày 19/8/2025 quy định các trường hợp khác được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo khoản 2 Điều 157 Luật Đất đai năm 2024; Thông tư số 72/2025/TT-BTC ngày 02/7/2025 quy định chế độ quản lý, tính hao mòn tài sản kết cấu hạ tầng hàng hải và hướng dẫn kê khai, báo cáo; Thông tư số 75/2025/TT-BTC ngày 09/7/2025 quy định về tính hao mòn tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt và hướng dẫn việc kê khai, báo cáo.

Song song đó, Bộ Tài chính đang triển khai xây dựng nhiều dự thảo văn bản khác như Nghị định Sửa đổi, bổ sung các Nghị định trong lĩnh vực quản lý tài sản công; hồ sơ Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản; Nghị định Sửa đổi, bổ sung Nghị định số 103/2024/NĐ-CP và Nghị định số 104/2024/NĐ-CP; Nghị định Sửa đổi, bổ sung Nghị định số 44/2018/NĐ-CP về quản lý, khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không; Nghị định về quản lý, sử dụng tài sản tại cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam thay thế Nghị định số 165/2017/NĐ-CP; cùng với các nghị định, nghị quyết liên quan đến việc quản lý, sử dụng và xử lý tài sản kết cấu hạ tầng, cũng như tiền sử dụng đất.

Để đảm bảo cho địa phương thực thi được nhiệm vụ đã phân cấp, phân quyền, phân quyền, phân định thẩm quyền, Bộ Tài chính cho biết, về bố trí trụ sở làm việc, các địa phương đã ban hành quyết định phê duyệt phương án sắp xếp cho xã, phường, đặc khu, bảo đảm hoạt động thông suốt. Nguyên tắc chung là tận dụng tối đa trụ sở hiện có, ưu tiên bố trí tập trung hoặc hoán đổi trụ sở với các đơn vị trên địa bàn. Nhiều trụ sở cấp huyện cũ đã được bố trí lại cho cấp xã mới. Các địa phương cũng đã cân đối nguồn lực để cải tạo, sửa chữa trụ sở, tập trung vào những nơi thường xuyên tiếp và giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp.

Tính đến ngày 15/9/2025, cả nước có 15.927 cơ sở nhà, đất dôi dư cần xử lý. Trong đó, có 9.420 cơ sở phát sinh trước khi sắp xếp đơn vị hành chính và 6.507 cơ sở phát sinh trong quá trình sắp xếp.

Đối với phương tiện phục vụ công tác, trong tổng số 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, có 136 đơn vị đã được trang bị trên 2 xe ô tô, 549 đơn vị có hai xe, 2.339 đơn vị có 1 xe và còn 296 đơn vị chưa được trang bị xe. Riêng Đặc khu Hoàng Sa của TP. Đà Nẵng không tổ chức bộ máy hành chính nên không trang bị ô tô.

Để khắc phục tình trạng thiếu phương tiện, các địa phương đang triển khai rà soát xe ô tô của cơ quan, đơn vị cấp tỉnh để điều chuyển cho cấp xã hoặc bố trí kinh phí mua sắm bổ sung, bảo đảm ít nhất mỗi xã có 1 xe ô tô phục vụ công tác chung. Tuy nhiên, nhiều địa phương gặp khó khăn về kinh phí. Bộ Tài chính đã hướng dẫn các địa phương chủ động điều hòa nội bộ và cân đối ngân sách để kịp thời trang bị bổ sung.

Về trang thiết bị, các cơ quan cấp xã mới cơ bản đã được bố trí đầy đủ nhưng vẫn còn 495 xã chưa đáp ứng được yêu cầu, chủ yếu do chất lượng máy móc, thiết bị chưa bảo đảm.

Trong việc phối hợp xử lý tài sản công, báo cáo của 32 Bộ, cơ quan Trung ương cho thấy đến nay có 13 đơn vị đã thông báo cho địa phương về các cơ sở nhà, đất dôi dư trên địa bàn; 5 đơn vị chưa có thông báo và 14 đơn vị báo cáo không có cơ sở nhà, đất dôi dư.

Bên cạnh kết quả đạt được, quá trình sắp xếp vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Nhiều trụ sở, cơ sở vật chất đã xuống cấp, không đủ diện tích, buộc cơ quan phải làm việc tại nhiều địa điểm khác nhau, gây khó khăn cho việc điều hành, nhất là ở vùng sâu, vùng xa hoặc các xã được sáp nhập từ nhiều xã cũ. Phương án chuyển đổi công năng trụ sở dôi dư sang mục đích y tế, giáo dục, công trình công cộng ở một số địa phương chưa khả thi do vị trí, diện tích và công năng không phù hợp. Số lượng ô tô công vụ còn thiếu, trong khi nhiều địa phương chưa cân đối được kinh phí mua sắm. Một số nơi chưa ban hành quy định về tiêu chuẩn, định mức xe chuyên dùng. Ngoài ra, tình trạng thiếu nhà ở công vụ tại các xã miền núi, địa bàn khó khăn cũng là thách thức lớn.

Tăng cường phối hợp xử lý

Để bảo đảm sự thông suốt và hiệu quả của bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn chuyển đổi, Bộ Tài chính đề xuất một số giải pháp. Trước hết, cần tiếp tục rà soát, thống kê, bố trí và mua sắm tài sản công theo đúng quy định, bảo đảm cơ sở vật chất cho công tác quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công. Công tác thanh tra, kiểm tra cần được tăng cường nhằm xử lý nghiêm trách nhiệm của tập thể, cá nhân chậm triển khai hoặc thực hiện sai quy định. Các quy định về tiêu chuẩn, định mức xe ô tô chuyên dùng cần được khẩn trương ban hành để làm cơ sở sắp xếp, trang bị.

Bộ Tài chính cũng kiến nghị Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch rà soát nhu cầu thực tế, ban hành quy định hướng dẫn về tiêu chuẩn, định mức sử dụng diện tích công trình sự nghiệp trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, văn hóa để các địa phương có cơ sở chuyển đổi công năng trụ sở.

Đồng thời, Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần hướng dẫn cụ thể việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng sau sắp xếp đơn vị hành chính. Các bộ, cơ quan trung ương cũng cần sớm hoàn thành việc sắp xếp tổ chức bộ máy, rà soát tài sản thuộc phạm vi quản lý và phối hợp với địa phương để bố trí, xử lý trụ sở, bảo đảm tiết kiệm và hiệu quả.