Tạo hành lang pháp lý thông thoáng

Theo Bộ Tài chính, trong hơn 30 năm qua, nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài đã đóng vai trò to lớn trong sự phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Nhiều công trình trọng điểm đều mang dấu ấn từ nguồn vốn quý báu này. Những dự án đó đã góp phần thay đổi diện mạo hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng và lan tỏa hiệu quả tích cực tại các vùng miền Trung, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long và nhiều đô thị lớn.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác huy động, quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi vẫn còn một số hạn chế. Thủ tục hành chính còn phức tạp, tiến độ giải ngân chậm, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chưa thật sự đồng bộ, một số quy định còn chồng chéo, gây khó khăn cho các chủ dự án, bộ, ngành và địa phương.

Trong bối cảnh đó, ngày 10/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 242/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định số 114/2021/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài. Đây là văn bản quan trọng, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý trong quản lý, sử dụng nguồn vốn ODA và vay ưu đãi, bảo đảm phù hợp với Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công năm 2024 và các luật có liên quan.

Nghị định số 242/2025/NĐ-CP được ban hành với bốn định hướng trọng tâm, thể hiện rõ tinh thần đổi mới và quyết tâm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm tính đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, đồng thời hài hòa với thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Thứ hai, cải cách thủ tục hành chính, hướng đến đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian phê duyệt, điều chỉnh và triển khai dự án. Thứ ba, phân cấp, phân quyền rõ ràng cho các bộ, ngành và địa phương, tạo điều kiện để các cơ quan chủ động hơn trong triển khai dự án. Thứ tư, hoàn thiện cơ chế tháo gỡ vướng mắc, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nhà nước, đơn vị thực hiện dự án trong quá trình triển khai, đồng thời khuyến khích sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân.

Tạo thuận lợi cho triển khai dự án ODA tại địa phương

Theo ông Nguyễn Bá Hùng - Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam, Nghị định số 242/2025/NĐ-CP là một bước tiến rất tích cực, đặc biệt trong việc đơn giản hóa thủ tục và thúc đẩy triển khai các dự án sử dụng vốn ODA.

Nghị định này có hai điểm đổi mới quan trọng. Thứ nhất, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương, giúp các địa phương có thêm quyền chủ động trong việc phê duyệt những nội dung thuộc thẩm quyền, phù hợp với nhu cầu và đặc thù phát triển của từng ngành, từng vùng. Thứ hai, đơn giản hóa các thủ tục trong quản lý và triển khai dự án, chẳng hạn như rút gọn quy trình điều chỉnh, sửa đổi dự án, góp phần giảm thời gian, chi phí hành chính và nâng cao hiệu quả thực hiện. Đây là những cải cách rất thiết thực và có tác động trực tiếp đến các dự án mà ADB đang hỗ trợ tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Bá Hùng bày tỏ tin tưởng rằng, với những quy định thông thoáng hơn trong Nghị định số 242/2025/NĐ-CP, tiến độ chuẩn bị và triển khai các dự án ODA trong thời gian tới sẽ được đẩy nhanh và hiệu quả hơn, góp phần hỗ trợ tốt hơn cho quá trình phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam.

Ông Lê Hồng Thái - Đại diện Ban Giao thông TP. Hồ Chí Minh, cho biết, TP. đang có nhu cầu rất lớn về vốn đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, cấp thoát nước và hạ tầng đô thị. Trong đó, nguồn vốn ODA đóng vai trò rất quan trọng.

Thời gian qua, TP. Hồ Chí Minh đã sử dụng nguồn vốn này cho nhiều dự án lớn như Đại lộ Đông – Tây, Tuyến Metro số 1, Dự án cải thiện nguồn nước giai đoạn 1 và 2... Các dự án này đã và đang phát huy hiệu quả tích cực, góp phần cải thiện hạ tầng, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Tuy nhiên, quá trình triển khai trước đây cũng gặp không ít khó khăn do sự khác biệt giữa quy định của các nhà tài trợ quốc tế và pháp luật Việt Nam, cũng như một số vướng mắc trong hợp đồng quốc tế, khiến tiến độ và hiệu quả sử dụng vốn ODA bị ảnh hưởng.

Theo ông Lê Hồng Thái, việc Chính phủ ban hành Nghị định số 242/2025/NĐ-CP là rất kịp thời và cần thiết, giúp giảm bớt thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian thực hiện và hoàn thành các dự án ODA. Một trong những điểm đổi mới đáng chú ý của nghị định là bỏ quy định về bước đề xuất dự án trong giai đoạn chuẩn bị, giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án khoảng 6 tháng. Bên cạnh đó, thời gian thẩm định được rút ngắn, cùng với phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho các Ban quản lý dự án, giúp quá trình chuẩn bị và triển khai dự án diễn ra trôi chảy, hiệu quả hơn.

Ông Lê Hồng Thái bày tỏ tin tưởng rằng, với những cải cách này, việc triển khai các dự án ODA của TP. Hồ Chí Minh trong thời gian tới sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn rất nhiều. Ông cũng kiến nghị rằng, trong quá trình thực hiện, các cơ quan thực thi rất mong muốn được “làm, làm nhanh và làm đúng”, song điều quan trọng nhất là phải có hướng dẫn, quy định rõ ràng. Khi đó, những người thực thi có cơ sở pháp lý chắc chắn để triển khai đúng quy định, góp phần đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả phát triển hạ tầng của TP.