Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về tác động của Khuôn khổ Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong bối cảnh hiện nay?

 

TS. Nguyễn Sơn: Trước hết, cần nhìn nhận rằng Khuôn khổ Hiệp định được thông qua trong bối cảnh chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ buộc nhiều quốc gia phải điều chỉnh hướng hợp tác.

Trong bức tranh đó, Việt Nam là một trong những nước đầu tiên đạt được thỏa thuận đối ứng với chính quyền Trump. Vì thế, Khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ có nhiều lớp ý nghĩa.

Trước hết, Khuôn khổ Hiệp định sẽ giúp nền kinh tế Việt Nam “dễ thở” hơn, khi tránh được gián đoạn đối với hoạt động xuất khẩu, đồng thời duy trì niềm tin của nhà đầu tư vào hệ sinh thái sản xuất của Việt Nam.

Hơn nữa, thỏa thuận này giúp Việt Nam có thêm thời gian để đa dạng hóa một cách có hệ thống. Thỏa thuận này khẳng định tính đúng đắn của chiến lược đa phương hóa, đa dạng hóa mà Việt Nam đang theo đuổi với việc đẩy mạnh quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với các quốc gia khác.

Đặc biệt, vị thế "người đi trước" này mang lại cho Việt Nam lợi thế ngoại giao và thể hiện khả năng linh hoạt khá “thực dụng”, có thể mang lại lợi thế trong các cuộc đàm phán tiếp theo.

Phóng viên: Nhưng ngành nào nào sẽ có tiềm năng được hưởng ưu đãi nhiều nhất và doanh nghiệp cần chuẩn bị gì để tận dụng cơ hội này, thưa ông?

TS. Nguyễn Sơn: Việc Hoa Kỳ duy trì mức thuế đối ứng 20% và có thể xem xét giảm về 0% với một số mặt hàng không phải là hạn chế, mà là một phép thử năng lực hội nhập.

Có hai nhóm ngành được dự báo hưởng lợi nhiều nhất.

Thứ nhất, là các ngành mà Hoa Kỳ không ưu tiên mang về sản xuất trở lại trong nước hoặc sản xuất gần Hoa Kỳ.

Thứ hai, là các ngành mà Việt Nam sở hữu các thị trường xuất khẩu thay thế đáng tin cậy, qua đó có thêm lợi thế đàm phán cho Việt Nam (ví dụ như các ngành mà Việt Nam có thể tiếp cận thị trường Liên minh châu Âu thông qua EVFTA). Các ngành này bao gồm dệt may, một số mặt hàng nông sản cụ thể, đồ nội thất và giày dép.

Tuy nhiên, cơ hội chỉ trở thành hiện thực khi doanh nghiệp Việt Nam chủ động đáp ứng ba điều kiện then chốt.

Một là, phải phát triển hệ thống chứng nhận xuất xứ và chứng từ toàn diện, chứng minh giá trị gia tăng tại Việt Nam và tuân thủ quy tắc xuất xứ. Đây là điều rất quan trọng để có hàng hóa được miễn thuế nhập khẩu vào Hoa Kỳ và tránh bị phạt vì trung chuyển hàng hóa.

Hai là, cần theo đuổi chiến lược thị trường kép, tức là vừa duy trì quan hệ với các đối tác truyền thống như Hoa Kỳ, vừa mở rộng sang châu Âu, ASEAN, hay các thị trường mới nổi, để chứng minh cho các nhà đàm phán Hoa Kỳ rằng doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có nhiều lựa chọn thay thế.

Ba là, phải đầu tư vào các chứng nhận chất lượng và bền vững, các tiêu chuẩn về phát triển xanh… để định vị sản phẩm cho các thị trường cao cấp trên toàn cầu, không chỉ riêng Hoa Kỳ.

Phóng viên: Xin ông cho biết, đâu là những thách thức khi thực thi Hiệp định này và làm thế nào để hoá giải?

TS. Nguyễn Sơn: Các rào cản kỹ thuật và phi thuế quan là thách thức cấp bách nhất. Cam kết của Việt Nam trong việc chấp nhận các tiêu chuẩn của Hoa Kỳ và các nghĩa vụ về sở hữu trí tuệ đòi hỏi sự hài hòa đáng kể về quy định, xây dựng năng lực thể chế và hạ tầng tuân thủ mà Việt Nam hiện vẫn đang phát triển.

Vấn đề phòng vệ thương mại cũng tiềm ẩn rủi ro. Hoa Kỳ ngày càng triển khai nhiều cuộc điều tra chống bán phá giá. Việc Việt Nam chấp nhận mức thuế 20% không đồng nghĩa với việc các sản phẩm cụ thể sẽ được miễn trừ khỏi các cuộc điều tra bổ sung theo Mục 301 Đạo luật Thương mại Hoa Kỳ hoặc các biện pháp tự vệ.

Do đó, các nhà hoạch định chính sách Việt Nam nên tập trung vào việc hài hòa hóa các tiêu chuẩn, tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và đa dạng hóa thị trường.

Môi trường đầy biến động này đòi hỏi Chính phủ phải đóng vai trò dẫn dắt, hỗ trợ, và tạo điều kiện, cung cấp khuôn khổ chính sách, hợp tác quốc tế và hỗ trợ thể chế để doanh nghiệp có thể vượt qua những bất ổn, đồng thời xây dựng các cấu trúc kinh tế thực sự đa dạng và bền vững để tránh các hành động áp đặt kinh tế.

Các ủy ban hỗ trợ theo ngành và thị trường cụ thể có thể cung cấp dịch vụ chứng nhận với chi phí phải chăng, hướng dẫn quy định và hỗ trợ kỹ thuật để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận thị trường.

Đồng thời cần Cần tạo điều kiện thuận lợi và thúc đẩy thương mại với nhiều thị trường đa dạng, cụ thể là các nước ASEAN+3, các đối tác BRICS và một số nền kinh tế tại châu Phi và Mỹ Latinh, nơi sản phẩm Việt Nam cạnh tranh dựa trên giá trị chứ không chỉ dựa trên chi phí. Chính phủ Việt Nam cần đàm phán các thỏa thuận cụ thể theo từng ngành, tạo điều kiện cho các nhà sản xuất Việt Nam tiếp cận ưu đãi, cam kết chuyển giao công nghệ và cơ hội hợp tác địa phương.

Việt Nam cần mở rộng các chương trình đào tạo kỹ thuật phù hợp với yêu cầu của Công nghiệp 5.0 như tự động hóa, phân tích dữ liệu, kỹ thuật cao và công nghệ năng lượng mới, để người lao động Việt Nam có thể tham gia sản xuất có giá trị cao hơn và bền vững hơn, phù hợp với mức lương cao hơn trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ ông!