BOT điện đứng trước thách thức từ thuế tối thiểu toàn cầu

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, hiện còn 7 dự án BOT điện có bảo lãnh Chính phủ có thể phát sinh nghĩa vụ thuế bổ sung theo QDMTT, gồm: Mông Dương 2, Vĩnh Tân 1, Hải Dương, Duyên Hải 2, Nghi Sơn 2, Vân Phong 1 và Vũng Áng 2. Các dự án này đều có quy mô công suất và tổng vốn đầu tư lớn, với khoảng 75-80% vốn vay từ các tổ chức tín dụng quốc tế và 20-25% là vốn góp của nhà đầu tư. Qua rà soát thì các dự án BOT điện kể trên đều thuộc Tập đoàn đa quốc gia thuộc đối tượng áp dụng của Nghị quyết 107/2023/QH15.

Bộ Tài chính cho biết, từ năm 2005 đến 2015, quá trình hình thành và ký kết hợp đồng BOT nhà máy điện được thực hiện theo quy trình chặt chẽ. Trong suốt quá trình, việc xây dựng hợp đồng BOT và tài liệu bảo lãnh của Chính phủ được thực hiện theo đúng quy định pháp luật, ý kiến chỉ đạo của Chính phủ/Thủ tướng, có sự tham gia của nhiều bộ, ngành (trong đó có Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nay là Bộ Tài chính).

Cùng với đó, các dự án BOT nhà máy điện đều nhận được cam kết ổn định chính sách thuế từ Chính phủ thông qua Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, hợp đồng BOT, hợp đồng mua bán điện (PPA) và tài liệu bảo lãnh Chính phủ (GGU). Cam kết này nhằm bảo đảm dòng tiền, khả năng trả nợ và hiệu quả tài chính trong toàn bộ vòng đời dự án.

Một điều khoản quan trọng là cơ chế bồi thường thiệt hại tài chính cho nhà đầu tư trong trường hợp có thay đổi bất lợi về chính sách, pháp luật làm ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng thu hồi vốn và hiệu quả dự án. Đây được coi là yếu tố then chốt giúp nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài 100% vốn, yên tâm rót vốn trong bối cảnh nhu cầu phát triển hạ tầng năng lượng lớn, còn nguồn lực công hạn hẹp.

Tuy nhiên, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết số 107/2023/QH15 về thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu (QDMTT) sẽ làm phát sinh nghĩa vụ nộp thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, bao gồm cả công ty BOT trong lĩnh vực điện lực

Nghĩa vụ thuế bổ sung này sẽ làm suy giảm dòng tiền thuần, ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ hoàn vốn nội bộ (IRR) và niềm tin của các tổ chức tín dụng quốc tế. Nếu các bên không đạt được thỏa thuận về biện pháp xử lý, sự kiện này có thể bị coi là “Sự kiện Chính phủ” theo hợp đồng BOT, từ đó phát sinh trách nhiệm bồi thường tài chính của Chính phủ Việt Nam đối với nhà đầu tư.

Ước tính, số thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung mà 6/7 dự án BOT điện phải nộp là khoảng 425,83 triệu USD, trong đó riêng Nghi Sơn 2 có mức tác động lớn nhất (189,53 triệu USD). Các nhà đầu tư đã kiến nghị áp dụng cơ chế “Thay đổi Luật Bất lợi” trong hợp đồng BOT, bao gồm điều chỉnh giá điện hoặc gia hạn thời gian vận hành. Tuy nhiên, cả hai phương án đều khó khả thi và có nguy cơ ảnh hưởng đến giá điện, quy hoạch điện quốc gia cũng như các cam kết quốc tế.

Cần sửa đổi Nghị quyết để có cơ chế xử lý linh hoạt

Từ thực tế trên, Bộ Công Thương kiến nghị cho phép miễn trừ áp dụng QDMTT với các dự án BOT điện có GGU, nhằm tránh gây sức ép tài chính, phát sinh nghĩa vụ bồi thường vượt quá số thuế thu được, đồng thời giữ vững lòng tin của nhà đầu tư và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Điều này không chỉ bảo vệ tính ổn định cho các dự án đang triển khai mà còn góp phần khẳng định cam kết của Việt Nam đối với nguyên tắc pháp lý và tính dự đoán của chính sách.

Điều này không chỉ bảo vệ tính ổn định cho các dự án đang triển khai mà còn góp phần khẳng định cam kết của Việt Nam đối với nguyên tắc pháp lý và tính dự đoán của chính sách.

Theo Bộ Tài chính, trong quá trình xây dựng Nghị quyết số 107/2023/QH15 về thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu, vấn đề đảm bảo ưu đãi đầu tư đã được Chính phủ và Quốc hội đặc biệt quan tâm. Tại Tờ trình số 618/TTr-CP ngày 2/11/2023, Chính phủ đề xuất quy định: trường hợp người nộp thuế có yêu cầu bảo đảm ưu đãi đầu tư thì Chính phủ sẽ xem xét, giải quyết theo pháp luật về đầu tư, nhằm hài hòa lợi ích Nhà nước và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong Báo cáo số 700/BV-UBTVQH15 ngày 27/11/2023, đã điều chỉnh quy định này để tránh mâu thuẫn với chuẩn OECD. Cụ thể: trường hợp có quy định khác nhau về cùng một vấn đề giữa Nghị quyết này với luật, nghị quyết khác của Quốc hội thì áp dụng quy định của Nghị quyết này”.

Để duy trì môi trường đầu tư, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 182/2024/NĐ-CP ngày 31/12/2024 về việc thành lập và vận hành Quỹ Hỗ trợ đầu tư, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chí, điều kiện theo quy định. Như vậy, vấn đề ưu đãi đầu tư đã được đặt ra ngay từ khi xây dựng Nghị quyết số 107/2023/QH15.

Từ thực tiễn này, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 107/2023/QH15, nhằm xử lý dứt điểm vấn đề ưu đãi thuế theo cam kết trước đây của Chính phủ đối với các dự án BOT điện được ký trước khi Nghị quyết số 107/2023/QH15 có hiệu lực thi hành.