Chuyển đổi số không đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ số vào các hoạt động kinh tế xã hội, mà còn là quá trình xác lập một phương thức sản xuất mới tiên tiến, hiện đại… Trên thực tế, ứng dụng chuyển đổi số đã tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển, trong đó, tại các khu vực nông thôn, vùng cao đã ghi nhận sự thay đổi rõ rệt trong quá trình quản lý sản xuất, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, cải thiện thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Với sự hỗ trợ của công nghệ số, người nông dân có nhiều hơn cơ hội cho đầu ra của sản phẩm, tiếp cận nhanh, hiệu quả với các tiến bộ khoa học, kỹ thuật trong sản xuất, nâng cao chất lượng và mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản.
Cách đây vài năm, Lò Thị Hậu (Phường Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái) chưa biết gì về khái niệm thương mại điện tử, thì này đã “lên sàn” hàng ngày để kiểm tra đơn hàng và thực hiện các giao dịch. Mấy năm trước Lò Thị Hậu kinh doanh một số mặt hàng nông lâm, thổ sản của địa phương bằng cách bỏ mối thông qua các đại lý. Công việc kinh doanh hoàn toàn phụ thuộc vào đại lý từ nhu cầu, đến thời gian giao hàng, thanh toán… nên thu nhập kiếm được không ổn định.
Từ khi được người thân chỉ cho cách bán hàng qua Facebook, Lò Thị Hậu bắt đầu tiếp xúc với hình thức kinh doanh mới. Sau gần 1 năm bán hàng trên Facebook, Lò Thị Hậu tìm hiểu và tham gia khóa "Tập huấn kỹ năng kinh doanh trên nền tảng số phát triển thương hiệu, xây dựng hình ảnh cho doanh nghiệp, HTX” trong khuôn khổ Chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại năm 2024 diễn ra tại Hà Nội.
Với kiến thức thu thập được, Lò Thị Hậu đã đăng ký gian hàng lên các sàn giao dịch thương mại điện tử và phát triển theo phương thức kinh doanh mới, tiện lợi và nhanh chóng. Hàng ngày, chị tranh thủ sắp xếp các sản vật, chụp ảnh đăng sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, rồi gửi hàng, thanh toán qua ví điện tử. “Khách hàng của tôi giờ cũng có khá nhiều, từ trong Nam ra ngoài Bắc. Tuy doanh thu chưa phải là cao, nhưng ổn định và trở thành nguồn thu nhập chính của gia đình”, chị Hậu chia sẻ.
Chính các chương trình tập huấn kỹ năng kinh doanh trên nền tảng số đã giúp hàng trăm hộ dân đưa sản phẩm nông nghiệp, thảo dược, hàng thủ công lên sàn thương mại điện tử. Không chỉ mở rộng đầu ra, công nghệ số còn thay đổi cách nghĩ, cách làm của người dân – từ sản xuất nhỏ lẻ sang kinh doanh có kế hoạch, có thương hiệu.
Nếu như Lò Thị Hậu đại diện cho người dân vùng sâu tiếp cận với thương mại điện tử, thì Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Phạm Văn Thịnh lại là một điển hình khác. Tháng 6/2025, ông Phạm Văn Thịnh đã trực tiếp xuất hiện trong phiên livestream bán vải thiều trên các nền tảng mạng xã hội, thu hút hàng chục nghìn lượt xem. Chỉ trong 6 giờ phát sóng, phiên livestream này đã giúp tiêu thụ hơn 54 tấn vải thiều, mang lại thu nhập trực tiếp cho người trồng vải.
Không dừng lại ở đó, Bắc Ninh còn tổ chức thêm nhiều phiên “livestream nông sản” khác tại xã Phúc Hòa (huyện Tiên Du), kết nối các TikToker, sàn thương mại điện tử và hợp tác xã để giới thiệu ổi Tân Yên, mì gạo, mật ong, và nhiều sản phẩm đặc trưng khác.
Theo tổng kết của UBND tỉnh Bắc Ninh, năm 2025 địa phương đã tiêu thụ thành công hơn 205.000 tấn vải thiều, trong đó kênh thương mại điện tử và các hoạt động số hóa chiếm tỉ trọng ngày càng lớn.
Những con số này cho thấy, khi chính quyền địa phương tiên phong “đi vào không gian số”, người dân – đặc biệt là nông dân nghèo – có thể trực tiếp tiếp cận thị trường, không cần qua khâu trung gian.
Theo dự báo, đến cuối năm 2025, tỷ lệ phủ sóng Internet băng rộng di động đạt hơn 99% dân số, hầu hết các xã vùng sâu, vùng xa đều có điểm truy cập Internet công cộng. Đây là nền tảng quan trọng để người dân, trong đó có nhóm yếu thế, tiếp cận thông tin, dịch vụ và thị trường một cách bình đẳng hơn.
Cùng với đó, Cơ sở dữ liệu quốc gia về giảm nghèo đa chiều đã được hoàn thiện và kết nối trên toàn quốc. Thông qua hệ thống này, người dân có thể tra cứu thông tin về chính sách, đăng ký học nghề, tìm việc làm hoặc tiếp cận các gói hỗ trợ phù hợp.
Công nghệ số cũng giúp địa phương minh bạch hóa thông tin, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm sai sót trong xác định đối tượng thụ hưởng chính sách. Nhiều tỉnh, thành đã tích hợp dữ liệu giảm nghèo với nền tảng việc làm, đào tạo trực tuyến, giúp người lao động nông thôn dễ dàng tìm kiếm cơ hội.
Không chỉ ở vùng núi phía Bắc, tại Quảng Nam, Đắk Lắk hay Sóc Trăng, mô hình Tổ công nghệ cộng đồng đang trở thành “cầu nối” giữa công nghệ và người dân.
Ở xã Tam Phước (huyện Phú Ninh, Quảng Nam), mỗi thôn có nhóm tình nguyện viên trẻ hướng dẫn bà con cách tra cứu thủ tục hành chính, đăng ký dịch vụ công trực tuyến, mở gian hàng online hay quảng bá sản phẩm OCOP trên mạng xã hội.
Nhờ sự hỗ trợ này, tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến tại Quảng Nam tăng nhanh, đồng thời hàng nghìn sản phẩm địa phương được đưa lên sàn thương mại điện tử. Người dân không chỉ học cách sử dụng smartphone, mà còn biết tận dụng Internet để tìm đầu ra cho sản phẩm, học nghề và cập nhật tin tức thị trường.
Câu chuyện chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở việc đưa người dân tiếp cận với các khả năng sinh kế trên môi trường điện tử, mà còn đóng vai trò thúc đẩy nhận thức. Tại xã Hồ Thầu tỉnh Tuyên Quang (một trong những địa phương vùng sâu vùng xa của tỉnh Hà Giang cũ) khi vận hành theo mô hình chính quyền 2 cấp, chính quyền nơi đây đã xác định, chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu để địa phương tuyên truyền nhanh chóng các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước.
Theo đó, UBND xã đã giao công chức phụ trách thường xuyên hướng dẫn, hỗ trợ người dân kê khai hồ sơ, đăng ký dịch vụ công trực tuyến. Tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến cách thức sử dụng dịch vụ công trực tuyến cho người dân. Trong định hướng đề ra, chính quyền xã đặt mục tiêu Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, tăng tỷ lệ hồ sơ trực tuyến, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính.
Dù đạt nhiều kết quả tích cực, song khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn, giữa người giàu và người nghèo vẫn còn đáng kể. Báo cáo Chuyển đổi số quốc gia năm 2025 cho thấy, chỉ khoảng 45% hộ nghèo vùng sâu, vùng xa có thiết bị thông minh; kỹ năng sử dụng Internet và thanh toán điện tử còn hạn chế.
Bên cạnh hạ tầng, nội dung số phục vụ người dân nông thôn cũng cần được đa dạng hóa hơn, nhất là tài liệu hướng dẫn bằng ngôn ngữ đơn giản hoặc tiếng dân tộc thiểu số. Nhiều địa phương đã bắt đầu tổ chức lớp học kỹ năng số cộng đồng, lồng ghép với sinh hoạt đoàn thể, hội phụ nữ, để người dân từng bước tiếp cận công nghệ an toàn, hiệu quả.
Chuyển đổi số vì người nghèo không chỉ là xu thế, mà là yêu cầu phát triển toàn diện và bao trùm. Khi người dân nông thôn, miền núi được tiếp cận công nghệ, họ có thêm cơ hội tham gia vào chuỗi giá trị, nâng cao thu nhập và thoát nghèo bền vững.
Khi “cầu nối số” được bắc vững, con đường giảm nghèo sẽ không chỉ dựa vào hỗ trợ, mà dựa trên tri thức, sáng tạo và ý chí vươn lên – nền tảng cho một xã hội số phát triển bao trùm, không ai bị bỏ lại phía sau.
08:58 06/11/2025
