Nâng cao vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp

Chia sẻ tại Hội nghị Xúc tiến thương mại với Hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 10/2025 tổ chức ngày 29/10, bà Mai Thị Thu Hiền - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, sau gần 40 năm đổi mới, Việt Nam đã vươn lên nhóm 20 quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới, là một trong 10 nền kinh tế có độ mở lớn nhất, đồng thời hình thành khu vực kinh tế tư nhân năng động với xấp xỉ 1 triệu doanh nghiệp, đóng góp khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu.

“Thông qua tiến trình hội nhập, chúng ta đã học hỏi nhiều kinh nghiệm quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, ngành hàng, đồng thời cải thiện thu nhập cho người lao động và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”, bà Hiền nhấn mạnh.

Theo bà Hiền, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình vươn ra thị trường quốc tế của Việt Nam vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Cụ thể, xuất khẩu của Việt Nam vẫn chủ yếu do khối FDI dẫn dắt, trong khi doanh nghiệp tư nhân trong nước mới tham gia ở những công đoạn có giá trị gia tăng thấp. Hoạt động đầu tư ra nước ngoài còn chậm, quy mô nhỏ; thương hiệu Việt Nam trên thị trường quốc tế dù đã cải thiện nhưng mới tập trung ở một số ngành hàng và doanh nghiệp. Hạ tầng logistics, tín dụng xuất khẩu, và chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu.

“Những yếu tố này khiến tiến trình vươn ra toàn cầu của Việt Nam chưa bền vững, chưa phát huy được hết nội lực sẵn có của khu vực tư nhân”, bà Hiền phân tích.

Trước thực tế đó, Bộ Công Thương được Chính phủ giao xây dựng “Chương trình Go Global”, dự kiến trình Thủ tướng phê duyệt trong năm 2025. Chương trình hướng tới đổi mới tư duy hội nhập toàn cầu, mở rộng không gian tăng trưởng, tăng cường sự hiện diện của Việt Nam ở nước ngoài và nâng cao vai trò dẫn dắt của kinh tế tư nhân.

Theo đó, Dự thảo “Go Global” xác định hai định hướng nổi bật là: Đổi mới tư duy hội nhập, chuyển từ “tham gia” sang “chủ động kiến tạo” trong các chuỗi giá trị toàn cầu, kết hợp giữa thương mại, đầu tư, công nghệ, văn hóa và xác định kinh tế tư nhân là lực lượng tiên phong, dẫn dắt quá trình quốc tế hóa, phát triển thương hiệu Việt mang tầm khu vực và thế giới.

Bên cạnh đó, chương trình cũng hướng tới hình thành các doanh nghiệp đa quốc gia của Việt Nam, có năng lực cạnh tranh khu vực và toàn cầu, góp phần chuyển dịch từ gia công, lắp ráp sang “Made in Vietnam” thực thụ.

Muốn doanh nghiệp Việt cần phát triển từ chính nội lực

Tại Hội nghị, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) - đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về hành trình phát triển của ngành dệt may Việt Nam, cũng như khẳng định vai trò then chốt của con người trong việc nâng cao sức cạnh tranh toàn cầu.

Theo ông Trương Văn Cẩm, ngành dệt may Việt Nam là một trong những ngành tiên phong hội nhập quốc tế. Nếu năm 2001, thời điểm Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ (BTA) có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu của ngành mới đạt khoảng 1,96 tỷ USD, thì đến nay, dự kiến năm 2025 con số này sẽ đạt 46 - 46,5 tỷ USD, tăng gấp hơn 23 lần sau gần 25 năm. “Đây là minh chứng rõ rệt cho sự phát triển mạnh mẽ, bền bỉ của ngành dệt may Việt Nam trong tiến trình hội nhập”- ông Cẩm nhấn mạnh. Thành công đó, theo ông Cẩm đến từ hai yếu tố: Thứ nhất là sự tận dụng cơ hội của quá trình hội nhập và thứ hai là dòng vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này.

Đánh giá cao ngành dệt may Việt Nam đã và đang có vị thế vững chắc trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu, song theo ông Trương Văn Cẩm, để nâng cao chất lượng hội nhập và phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần tăng cường nội lực doanh nghiệp trong nước, thông qua đổi mới công nghệ, quản trị và chuyển đổi mô hình sản xuất lên các nấc thang giá trị cao hơn. Cùng với đó, cần đầu tư cho con người, từ đào tạo nhân lực kỹ thuật, nhân lực quản lý đến xây dựng đội ngũ chuyên gia có khả năng làm việc và điều hành ở môi trường quốc tế.

“Con người là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam. Nếu không đầu tư đúng và đủ cho nhân lực, chúng ta khó có thể tạo nên sự bứt phá”, ông Trương Văn Cẩm khẳng định.

Bà Dương Thị Minh Tuệ - Phó Chủ tịch, Trưởng ban Xúc tiến thương mại Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Thành phố Hồ Chí Minh (HAWA), cũng chia sẻ quan điểm về việc cần có các đối tác ở các thị trường mục tiêu. Bà Tuệ cho biết: “Chúng ta cần có đầu mối tham khảo thị trường, từ đó đưa ra các đề xuất và yêu cầu phù hợp”.

Bà Tuệ nhấn mạnh rằng năng lực của doanh nghiệp Việt Nam hiện chưa đủ mạnh để có thể tiếp cận nhanh chóng các cơ hội trên thị trường quốc tế. “Thông qua các thương vụ và triển lãm, chúng ta có thể quy tụ các đơn vị xúc tiến thương mại uy tín, nhằm xây dựng đội ngũ hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam kết nối hiệu quả hơn", bà Tuệ nói.

Về khía cạnh kỹ thuật, bà Tuệ cho rằng rào cản về đào tạo và bảo vệ sở hữu trí tuệ ở nước ngoài vẫn còn hạn chế và các doanh nghiệp chưa đầu tư đủ vào lĩnh vực này. Bà cũng chỉ ra rằng doanh nghiệp Việt Nam hiện phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc, do đó, cần có các chính sách thu hút đầu tư vào nguồn nguyên liệu để các doanh nghiệp chủ động hơn.