Chính sách thiết thực
Chị Ngô Thị Thùy (chủ hộ kinh doanh trên địa bàn xã Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh) cho biết, trước đây, vì không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc nên chị tham gia bảo hiểm thương mại để đề phòng ốm đau. Từ ngày 1/7/2025, hộ kinh doanh cá thể chính thức thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Luật BHXH năm 2024, nên chị đã đăng ký tham gia. Đây là cách để khi về già, sức khỏe kém đi nhưng có lương hưu, không phải phụ thuộc vào con cháu. Trước đây chưa có quy định bắt buộc nên nhiều người vẫn còn do dự, giờ có quy định rõ ràng, mọi người yên tâm hơn khi tham gia.
Theo quy định mới, chủ hộ kinh doanh cá thể (dù có hoặc không có thuê lao động) có đăng ký kinh doanh đều phải tham gia BHXH bắt buộc. Mức đóng hằng tháng bằng 25% tiền lương, trong đó 22% đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất; 3% còn lại đóng vào quỹ ốm đau, thai sản. Tuy được phép lựa chọn mức đóng và phương thức đóng nhưng với những hộ kinh doanh nhỏ, thu nhập không ổn định, đây vẫn là khoản chi cần tính toán cẩn trọng.
Nhận định về tiềm năng nhóm chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH, ông Nguyễn Quang Giáp - Phó Giám đốc BHXH cơ sở Hương Sơn (tỉnh Hà Tĩnh) cho rằng, chủ hộ kinh doanh là nhóm rất lớn, nhưng đa phần không tham gia BHXH từ trước. Thời điểm có nhiều chính sách mới cùng áp dụng, nếu không hướng dẫn kỹ sẽ gây lúng túng và phản ứng từ người dân.
Do vậy, ngay khi Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực, BHXH cơ sở Hương Sơn đã chủ động phối hợp với cơ quan Thuế và chính quyền địa phương rà soát các hộ có đăng ký kinh doanh; đồng thời gửi công văn hướng dẫn tham gia BHXH đúng quy định.
Ngoài ra, cơ quan BHXH cũng nỗ lực hỗ trợ linh hoạt về phương thức đóng và đơn giản hóa thủ tục để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân. Trên thực tế, chủ hộ kinh doanh là nhóm đối tượng đa dạng, từ quầy tạp hóa nhỏ đến hộ sản xuất có quy mô. Vì vậy, chính sách nếu không triển khai khéo léo, dễ dẫn đến phản ứng ngược.
“Đây là giai đoạn chuyển đổi nhận thức, nên nếu chỉ áp dụng chế tài hoặc tuyên truyền đơn thuần sẽ không đủ, điều quan trọng là phải “giải thích đúng, tiếp cận đủ”, để người dân hiểu được ý nghĩa lâu dài của việc tham gia BHXH”, ông Giáp khẳng định.
Tăng cường rà soát, tuyên truyền
Theo dữ liệu do cơ quan Thuế TP. Hải Phòng cung cấp, Thành phố có 84.759 hộ kinh doanh đang hoạt động, trong đó 5.111 hộ có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai; 79.648 hộ còn lại nộp thuế theo phương pháp khoán và không phải nộp thuế giá trị gia tăng. Do đó, để đưa quy định mới vào cuộc sống, cuối tháng 7/2025, BHXH TP. Hải Phòng đã phối hợp các địa phương thông tin, tuyên truyền chính sách BHXH bắt buộc đến chủ hộ kinh doanh cá thể.
Đồng thời, BHXH Thành phố cũng xây dựng kịch bản phát triển người tham gia và kế hoạch tuyên truyền, vận động. Đối với nhóm hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, nộp thuế theo phương pháp kê khai, BHXH cơ sở thực hiện rà soát, đối chiếu, kiểm tra, phân loại; xây dựng kế hoạch và tổ chức hội nghị làm việc trực tiếp với các chủ hộ để phát triển người tham gia BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định và yêu cầu hoàn thành trước ngày 30/9/2025.
Bên cạnh đó, BHXH các cơ sở gửi thông tin đến các cơ quan quản lý cấp xã, báo cáo BHXH Thành phố tổng hợp, đánh giá nghiệm thu kết quả trước ngày 5 hằng tháng. Định kỳ hằng quý, BHXH cơ sở lập danh sách các đơn vị, lao động có kê khai thuế thu nhập cá nhân nhưng thực tế không làm việc, không hưởng tiền lương hoặc thu nhập (nếu có) và gửi cơ quan Thuế cùng cấp để đề nghị kiểm tra, xử lý theo quy định.
Tỉnh Lạng Sơn hiện có hơn 920 hộ kinh doanh có đăng ký và nộp thuế theo phương pháp kê khai. Từ nhiều năm qua, cơ quan BHXH đã thực hiện thu BHXH bắt buộc đối với một số chủ hộ kinh doanh và hết tháng 6/2025, số chủ hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai tham gia BHXH bắt buộc là 79 hộ.
Theo BHXH tỉnh Lạng Sơn, việc tra cứu của cơ quan BHXH về dữ liệu của các hộ kinh doanh chủ yếu dựa vào thông tin, dữ liệu của cơ quan quản lý đăng ký kinh doanh và cơ quan Thuế. Tuy nhiên, dữ liệu về người lao động (ngày tháng năm sinh, đã tham gia đóng BHXH chưa…) làm việc cho hộ kinh doanh chưa cập nhật đầy đủ, khiến việc phân loại hộ kinh doanh, đôn đốc chủ hộ kinh doanh đăng ký đóng BHXH bắt buộc cho cá nhân chủ hộ và cho NLĐ làm việc cho hộ kinh doanh còn khá khó khăn.
Trước những khó khăn, vướng mắc trên, ông Hà Đình Hải - Phó Giám đốc BHXH tỉnh Lạng Sơn cho biết, BHXH tỉnh đã chỉ đạo BHXH cơ sở phối hợp chặt chẽ với cơ quan Thuế thu thập thông tin đối với các hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai để nắm rõ số lượng, đối tượng phải tham gia thuộc nhóm này.
Đồng thời, từ đầu tháng 8/2025, cơ quan BHXH đã chỉ đạo các phòng nghiệp vụ và BHXH cơ sở tập trung, mở rộng diện rà soát; sàng lọc dữ liệu nhóm đối tượng thuộc hộ kinh doanh có kê khai thuế để phân loại từng nhóm đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc theo lộ trình; tập trung triển khai hướng dẫn, tuyên truyền, vận động các chủ hộ kinh doanh đăng ký đóng BHXH bắt buộc theo đúng quy định pháp luật.
Cùng với đó, BHXH tỉnh Lạng Sơn chủ động phối hợp với các cơ quan truyền thông, chính quyền các xã, phường đẩy mạnh tuyên truyền; truyền thông qua website của BHXH tỉnh và các kênh truyền thông điện tử như: Fanpage, Zalo, Facebook. Đặc biệt, cán bộ BHXH cơ sở sẽ tổ chức các đợt tuyên truyền trực tiếp đến các chủ hộ kinh doanh, người lao động tại các hộ kinh doanh về quy định tham gia BHXH bắt buộc...
