Theo một số phản ánh từ các cán bộ, công chức, viên chức cấp xã sau khi thực hiện mô hình Chính quyền địa phương 2 cấp, công tác lập kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 do Trung ương và tỉnh tại cấp xã còn khó khăn do Trung ương và tỉnh chưa xác định được nguồn vốn đầu tư công cho xã.

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị cần làm rõ các nguồn có thể huy động để thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư và điều kiện để sử dụng vốn…

Vì thế, tại lớp bồi dưỡng, tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ cấp xã trong bối cảnh thực hiện mô hình Chính quyền địa phương 2 cấp mới đây của Bộ Tài chính, ông Hoàng Trung Định – Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế địa phương và lãnh thổ (Bộ Tài chính) cho hay, khó khăn chung của các địa phương hiện nay là việc chưa xác định được nguồn vốn phân bổ cụ thể từ Trung ương và cấp tỉnh, khiến các xã chưa có căn cứ để lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư theo đúng quy định của Luật Đầu tư công.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính đã kịp thời có hướng dẫn về lập kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030 và tỉnh sẽ có trách nhiệm hướng dẫn cho các xã.

Theo hướng dẫn của Bộ Tài chính, trong bối cảnh chưa được giao vốn cụ thể, cấp xã vẫn có thể chủ động xây dựng danh mục dự án đầu tư công trung hạn dựa trên những căn cứ hiện có.

Trước hết, cần bám sát Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 5 năm và các định hướng phát triển ngành, lĩnh vực đã được phê duyệt. Các dự án trọng tâm, cấp thiết, phục vụ dân sinh như hạ tầng giao thông, thủy lợi, y tế, giáo dục… nên được đưa vào danh mục ưu tiên.

Một điểm đáng chú ý là Luật số 90/2025/QH15 của Quốc hội (Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Hải quan, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công) đã mở rộng phạm vi lập và phê duyệt chủ trương đầu tư.

Theo đó, cho phép địa phương được lập kế hoạch và phê duyệt dự án có quy mô gấp đôi so với giai đoạn 2021–2025. Các xã nên chủ động xây dựng danh mục dự án và phê duyệt chủ trương đầu tư theo mức mà giai đoạn trước đã có để thực hiện.

Đại diện Bộ Tài chính cũng lưu ý, các xã cần ưu tiên hoàn thiện hồ sơ dự án chuyển tiếp với những dự án đang triển khai dở dang, vì nhóm này chắc chắn sẽ được bố trí vốn trong giai đoạn 2026–2030, nhất là năm 2026. Với các dự án khởi công mới, xã có thể tổng hợp nhu cầu, gửi lên cấp tỉnh để tổng hợp.

Về cơ chế phân bổ vốn, Luật số 90/2025/QH15 cho phép phân bổ vốn chuẩn bị đầu tư trong kế hoạch trung hạn theo hình thức tổng hợp thay vì phải chi tiết đến từng danh mục dự án.

Theo ông Hoàng Trung Định, việc chi tiết hóa chỉ cần thực hiện trong kế hoạch hàng năm, khi đã có dự toán cụ thể được phê duyệt.

Trước thắc mắc cấp xã có được thuê tư vấn lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư hay không, đại diện Bộ Tài chính khẳng định là được phép và nên thực hiện.

Việc thuê tư vấn được quy định rõ trong pháp luật về xây dựng và đấu thầu, nhằm đảm bảo hồ sơ báo cáo tiền khả thi có chất lượng, miễn là đáp ứng đúng quy định về trình tự, giá trị và thẩm quyền phê duyệt.

Đại diện Bộ Tài chính cũng cho biết, để tháo gỡ triệt để vướng mắc về nguồn vốn, Bộ Tài chính đang xây dựng các quy định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn và sửa đổi Nghị quyết số 70/2025/UBTVQH15 quy định về nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong đợt này.

Sau khi được phê duyệt, Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành nghị quyết về phân bổ vốn của ngân sách trung ương cho các địa phương. Trên cơ sở đó, cấp tỉnh sẽ ban hành quyết định về phân cấp, cung cấp nguồn lực đầy đủ để các xã làm việc.

Trong thời gian chờ đợi các văn bản hướng dẫn chi tiết về phân bổ vốn, các xã nên vận dụng tối đa các hướng dẫn linh hoạt này để chủ động xây dựng danh mục dự án, lập chủ trương đầu tư, tránh bị động khi nguồn vốn chính thức được giao.

Đại diện Bộ Tài chính khẳng định cam kết tiếp tục đồng hành và chỉ đạo các đơn vị chức năng tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu hơn về quản lý đầu tư công.