Trong đó, Nhật Bản — với kinh nghiệm và năng lực công nghệ vượt trội — hiện đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ Việt Nam xây dựng đội ngũ kỹ sư bán dẫn, đặc biệt thông qua hợp tác giáo dục – đào tạo giữa hai quốc gia.

Tại buổi họp báo liên quan đến lĩnh vực chất bán dẫn và đào tạo nguồn nhân lực do Văn phòng Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tại Việt Nam tổ chức chiều 14/10/2025, GS. Usagawa Tsuyoshi - cố vấn đặc biệt của Hiệu trưởng Trường Đại học Việt Nhật (VJU), cho biết Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển ngành bán dẫn.

Theo Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”, Chính phủ đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn.

Trả lời câu hỏi của phóng viên Tạp chí Kinh tế – Tài chính về định hướng này, GS. Usagawa Tsuyoshi cho hay, theo nghiên cứu của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (MITI), nhu cầu nhân lực bán dẫn tăng rất nhanh trong thập niên tới. Chỉ riêng 8 tập đoàn hàng đầu Nhật Bản đã cần khoảng 40.000 nhân lực, tương đương 20.000 người trong 5 năm tới.

Điều này cho thấy “sân chơi” nhân lực công nghệ cao vẫn rất rộng. Với tốc độ phát triển kinh tế nhanh cùng làn sóng đầu tư vào công nghiệp bán dẫn, mục tiêu đào tạo 50.000 nhân lực mà Chính phủ Việt Nam đặt ra là hoàn toàn khả thi.

GS. Usagawa Tsuyoshi nhấn mạnh, nếu Việt Nam và Nhật Bản phối hợp triển khai đào tạo bài bản, cơ hội việc làm chất lượng cao sẽ tăng lên đáng kể.

Hiện Đại học Việt Nhật đã triển khai chương trình Công nghệ Chip bán dẫn với quy mô tuyển sinh khoảng 100 sinh viên mỗi năm, bên cạnh ba chương trình liên quan khác. Tổng cộng, đến năm 2030, dự kiến có khoảng 400 kỹ sư bán dẫn tốt nghiệp, cung ứng cho thị trường nhân lực công nghệ cao trong nước.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, khoảng cách giữa thực tiễn sản xuất công nghiệp bán dẫn và chương trình đào tạo đại học trong nước vẫn là thách thức lớn.

GS. Usagawa Tsuyoshi cho rằng, các trường đại học Việt Nam đang tập trung vào thiết kế và đóng gói – kiểm thử, song vẫn thiếu trải nghiệm thực tế trong các công đoạn chế tạo chip và vận hành hệ thống công nghệ cao.

Vì vậy, Việt Nam cần thời gian để tăng “độ dày” về nghiên cứu và đào tạo thực hành. Đó là lý do Đại học Việt Nhật mở chương trình bán dẫn và tăng cường hợp tác với các trường, viện nghiên cứu Nhật Bản nhằm rút ngắn khoảng cách này.

GS. Usagawa Tsuyoshi cũng chỉ rõ, bản chất của ngành bán dẫn đặt ra thách thức không nhỏ. Đây là lĩnh vực có chi phí đầu tư lớn, đòi hỏi kỹ thuật chính xác cao, trong khi không phải ngành thâm dụng lao động. Lợi thế chi phí nhân công thấp — vốn là điểm mạnh truyền thống của Việt Nam — không còn là yếu tố quyết định thu hút đầu tư. Vì vậy, nguồn nhân lực công nghệ cao mới là “chìa khóa” cho sự phát triển lâu dài.

Một vấn đề khác được GS. Usagawa Tsuyoshi nhấn mạnh là giữ chân nhân tài. Mức đãi ngộ tốt chưa đủ nếu người làm nghề không cảm thấy giá trị cống hiến được ghi nhận hoặc thiếu cơ hội phát triển lâu dài.

Ông cho rằng, yếu tố “động lực cống hiến” mới là chìa khóa để kỹ sư gắn bó với ngành, bởi họ cần thấy được công sức của mình góp phần trực tiếp vào sự tiến bộ của xã hội, thay vì chỉ làm việc vì lợi ích tài chính ngắn hạn.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, PGS.TS. Bùi Nguyên Quốc Trình - Giám đốc Chương trình Công nghệ kỹ thuật Chip bán dẫn của Đại học Việt Nhật, cho biết trường đã thành lập Viện Vật liệu tiên tiến và Bán dẫn, nhằm tạo cơ sở kết nối giữa trường đại học và doanh nghiệp.

Theo ông, Việt Nam vẫn thiếu các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), do đó rất cần các doanh nghiệp nước ngoài — đặc biệt là từ Nhật Bản — có chiến lược phát triển trung tâm R&D tại Việt Nam, để tạo thành “cánh tay nối dài” đưa công nghệ hiện đại vào nước ta.

PGS.TS. Bùi Nguyên Quốc Trình cũng nhấn mạnh, việc đào tạo nhân lực cần theo hình thức “đặt hàng”, trong đó doanh nghiệp chủ động đặt nhu cầu nhân lực với các cơ sở đào tạo; ngược lại, các trường sẽ tư vấn, định hướng cho doanh nghiệp về công nghệ, xu hướng và kỹ năng cần thiết trong chuỗi giá trị sản xuất.