Bước chuyển mạnh mẽ cho thương mại điện tử

Trong khuôn khổ Hội chợ Mùa Thu 2025, ngày 1/11, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) tổ chức Diễn đàn “Ứng dụng công nghệ phát triển cơ sở dữ liệu thương mại số” với chủ đề “AI e-Commerce – Kiến tạo thế hệ tăng trưởng mới”. Sự kiện hướng tới trao đổi về vai trò của trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) trong việc kiến tạo mô hình tăng trưởng bền vững cho thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, bà Lại Việt Anh - Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, nhấn mạnh rằng trong bối cảnh kinh tế số phát triển nhanh, AI và Big Data là hai yếu tố không thể thiếu để TMĐT thực sự trở thành động lực tăng trưởng mới. Theo bà, AI không chỉ là công cụ mà là chiến lược chuyển đổi, giúp doanh nghiệp khai thác dữ liệu khổng lồ thành giá trị cạnh tranh và năng suất vượt trội.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (eComDX), cho biết kinh tế số là mô hình dựa trên dữ liệu và công nghệ số như đầu vào chủ đạo, giúp đổi mới mô hình kinh doanh và tối ưu hóa năng suất. Trong đó, TMĐT vừa là động lực, vừa là trụ cột thúc đẩy chuyển đổi số.

Theo ông Tuấn, doanh thu bán lẻ TMĐT toàn cầu năm 2025 dự kiến đạt 6,86 nghìn tỷ USD, tăng 8,3% so với năm trước. Các xu hướng nổi bật gồm mua sắm di động (M-Commerce), TMĐT xã hội (Social Commerce), TMĐT xuyên biên giới và logistics thông minh.

Tại Việt Nam, TMĐT đạt quy mô 25 tỷ USD năm 2024, tăng hơn 25%, đưa Việt Nam vào nhóm 10 thị trường tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Hiện lĩnh vực này chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước, với các hướng phát triển nổi bật như TMĐT xanh, logistics thông minh và mô hình hợp nhất online–offline (omnichannel).

Ông Tuấn cho hay, AI đang tạo nên bước chuyển mạnh mẽ trong lĩnh vực thương mại điện tử. AI trở thành “trợ lý số” không thể thiếu, giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả kinh doanh và mang lại trải nghiệm cá nhân hóa vượt trội cho người tiêu dùng.

Với người mua, AI giúp gợi ý sản phẩm phù hợp, hiển thị ưu đãi đúng nhu cầu, tóm tắt đánh giá từ người dùng khác và giới thiệu sản phẩm tương tự để họ dễ dàng so sánh, lựa chọn. Trong khi đó, với người bán, AI hỗ trợ chăm sóc khách hàng tự động 24/7, tối ưu hình ảnh và video sản phẩm, gợi ý sản phẩm nổi bật trong livestream và lên lịch phát hiệu quả. 

Theo Báo cáo AI in eCommerce Statistics 2025, hơn 80% nhà bán lẻ trực tuyến đã ứng dụng AI để thúc đẩy hoạt động kinh doanh, với quy mô thị trường AI trong TMĐT toàn cầu dự báo đạt 8,65 tỷ USD. Tại Việt Nam, 66% doanh nghiệp cho biết đã ứng dụng AI trong giao tiếp khách hàng và 63% dùng AI để tìm kiếm khách hàng mới. Nhờ đó, trải nghiệm mua sắm trở nên thông minh – nhanh gọn – cá nhân hóa, giúp người tiêu dùng dễ dàng so sánh, lựa chọn sản phẩm phù hợp nhất.

Động lực tái cấu trúc hoạt động kinh tế số

Theo bà Đỗ Thanh Hương - Trưởng phòng Nghiên cứu thị trường của Công ty Cổ phần Khoa học Dữ liệu Metric, dữ liệu lớn đang trở thành “nhiên liệu” quan trọng cho tăng trưởng TMĐT Việt Nam. Thống kê từ bốn sàn TMĐT lớn (Shopee, Lazada, Tiki và TikTok Shop) cho thấy tổng doanh số toàn thị trường trong 9 tháng đầu năm 2025 đạt 305,9 nghìn tỷ đồng; riêng quý III đạt 103,6 nghìn tỷ đồng, tăng nhẹ 2,6% so với quý trước.

Shopee tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu với 56% thị phần, trong khi TikTok Shop duy trì tốc độ tăng trưởng 69%, chiếm 41% thị phần cho thấy sự trỗi dậy của TMĐT nội dung ngắn và xu hướng tiêu dùng trẻ. Dữ liệu cũng ghi nhận nhóm shop Mall (chính hãng) chỉ chiếm 2,36% tổng số cửa hàng nhưng đóng góp tới 32,39% doanh thu, phản ánh xu hướng người tiêu dùng ngày càng chú trọng chất lượng và nguồn gốc sản phẩm.

Bà Hương cho rằng, trong bối cảnh thị trường cạnh tranh mạnh, việc khai thác Big Data không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn duy trì lợi thế. Việc ứng dụng dữ liệu lớn giúp doanh nghiệp hiểu thị trường, dự báo xu hướng và tối ưu chuỗi cung ứng, từ đó tăng khả năng sinh lợi và nâng cao năng suất.

Ở góc độ công nghệ, ông Nguyễn Phi Nghị - Giám đốc Khối Kinh doanh Công ty Cổ phần MISA, cho rằng AI đang mở ra hướng đi mới cho doanh nghiệp Việt trong tự động hóa bán hàng. Các mô hình như AI Sales Agent có khả năng tư vấn, giải đáp, chốt đơn 24/7, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực tiếp cận khách hàng mà không cần mở rộng nhân sự.

Đồng quan điểm, bà Trương Thị Minh Nguyệt - Giám đốc sản phẩm và giải pháp của ACCESSTRADE Việt Nam, nhận định AI giúp marketer nâng cao năng suất sáng tạo nội dung, khi toàn bộ quy trình từ tìm kiếm sản phẩm, sản xuất video, đến đăng tải và chăm sóc khách hàng đều có thể được tự động hóa.

Các ý kiến tại diễn đàn đều thống nhất rằng sự bùng nổ của AI và Big Data đang định hình lại thị trường thương mại điện tử Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, cần song song xây dựng hệ sinh thái dữ liệu quốc gia, khung pháp lý phù hợp và nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao.

Sự kết hợp giữa chính sách, công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ quyết định khả năng Việt Nam duy trì đà tăng trưởng TMĐT, hướng tới nền kinh tế số bền vững và tự chủ trong kỷ nguyên AI.