Luật Công nghệ cao hiện nay còn nhiều vướng mắc

Tại Hội thảo lấy ý kiến góp ý cho Dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, Luật Công nghệ cao được Quốc hội ban hành năm 2008 là hành lang pháp lý quan trọng góp phần hình thành hệ thống khu công nghệ cao, doanh nghiệp công nghệ cao, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu phát triển trong nhiều lĩnh vực.

Tuy nhiên, đến nay Luật hiện hành đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập cả trong nội dung và tổ chức thực hiện, chưa giữ vai trò thúc đẩy phát triển mạnh mẽ năng lực công nghệ cao trong nước.

Theo đánh giá của PGS.TS Vũ Hải Quân - Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ, Luật Công nghệ cao (ban hành năm 2008) đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực.

Từ khi luật ra đời, Việt Nam thu hút được nhiều doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có các tập đoàn công nghệ lớn. Việc ứng dụng công nghệ cao trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội cũng liên tục phát triển.

Cùng với đó, hạ tầng kỹ thuật được hình thành gồm các khu công nghệ cao, khu nông nghiệp công nghệ cao, các phòng thí nghiệm trọng điểm tại viện nghiên cứu và trường đại học. Doanh nghiệp trong nước chuyên về công nghệ cao cũng đã ra đời, góp phần xây dựng nền tảng ban đầu.

Tuy nhiên, quá trình thực thi Luật Công nghệ cao đã bộc lộ nhiều bất cập, đặt ra nhu cầu cấp thiết phải sửa đổi.

PGS.TS Vũ Hải Quân chỉ rõ số lượng doanh nghiệp công nghệ cao trong nước vẫn còn ít và về cơ bản Việt Nam chưa làm chủ được các công nghệ nền ở những lĩnh vực then chốt.

Trong khi đó, doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào nhiều nhưng hàm lượng công nghệ còn thấp, chủ yếu tập trung vào khâu gia công, cấp phép; chưa có chính sách đủ mạnh để thúc đẩy doanh nghiệp Việt tham gia sâu vào chuỗi cung ứng.

PGS.TS Vũ Hải Quân nêu rõ, hiện nay hiệu quả hoạt động của các khu công nghệ cao còn hạn chế. Điển hình như, Khu công nghệ cao Hòa Lạc gặp trở ngại về hạ tầng giao thông, khiến việc kết nối, nghiên cứu và triển khai ứng dụng gặp khó khăn.

Các phòng thí nghiệm trọng điểm ở trường đại học tuy đã hình thành nhưng chưa có cơ chế vận hành bền vững, do chi phí duy trì và phát triển rất cao, đặc biệt trong dài hạn.

Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ của hệ thống pháp luật cũng là rào cản lớn. Luật Công nghệ cao hiện nay còn vướng mắc, chồng chéo với nhiều luật khác như: Luật Quy hoạch, Luật Đấu thầu, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công… làm chậm quá trình triển khai và phát triển.

Nhiều ưu đãi và tạo hành lang pháp lý rõ hơn

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, Dự thảo Luật (sửa đổi) gồm: 6 chương, 29 điều, giảm 6 điều và có sự thay đổi về cấu trúc, hình thức có một số thay đổi so với Luật hiện hành. Dự kiến Luật mới sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 tới.

Dự án Luật lần này tập trung 6 nhóm chính sách: Hoàn thiện khái niệm và tiêu chí về công nghệ cao; thiết kế lại hệ thống các chính sách và đối tượng hưởng chính sách ưu tiên, ưu đãi, hỗ trợ đầu tư; khuyến khích phát triển hệ sinh thái công nghệ cao;

Bổ sung quy định mới về mô hình khu công nghệ cao, đô thị công nghệ cao; bổ sung và hoàn thiện các quy định quản lý nhà nước về công nghệ cao, cơ chế quản lý, kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả; bổ sung các quy định về yêu cầu chuyển đổi số toàn diện hoạt động công nghệ cao.

Góp ý về Dự thảo Luật, ông Nguyễn Đình Tuệ - Giám đốc Trung tâm Dịch vụ hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa (Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh - HUBA) cho rằng, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) cần tạo ra sự khác biệt mạnh mẽ hơn, đồng thời cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Đồng thời, phải làm rõ hơn khái niệm “công nghệ cao”. Định nghĩa hiện nay gồm ba thành tố gồm: Hàm lượng nghiên cứu khoa học lớn, tích hợp các thành tựu công nghệ và tạo ra sản phẩm vượt trội về chất lượng. Tuy nhiên, trong thực tế rất khó để cùng lúc đáp ứng đủ cả ba.

Qua đó, ông Nguyễn Đình Tuệ đề xuất cách tiếp cận linh hoạt hơn, theo ba hướng. Thứ nhất, sử dụng công nghệ cao để tạo ra sản phẩm công nghệ cao. Thứ hai, ứng dụng công nghệ cao để sản xuất sản phẩm thông thường nhưng đạt năng suất vượt trội.

Ví dụ, máy cắt đế giày bằng laser, sản phẩm vẫn là giày nhưng chất lượng được nâng cao rõ rệt. Thứ ba, dùng công nghệ thông thường để tạo ra sản phẩm công nghệ cao, như trong sản xuất phần mềm.

Ông Nguyễn Đình Tuệ nhấn mạnh, định nghĩa nếu đi theo ba hướng này sẽ giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý có sự nhận biết rõ ràng, dễ áp dụng hơn.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tây Ninh Nguyễn Đình Xuân, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) có nhiều ưu điểm so với luật hiện hành; tạo ra hành lang pháp lý rõ hơn về khu công nghệ cao; có thêm cơ chế ưu đãi về thuế, đất đai tạo nền tảng cho việc phát triển nhân lực.

Tuy nhiên, Luật (sửa đổi) cần làm rõ khái niệm sản phẩm công nghệ cao, cần quy định rõ tỷ lệ giá trị sản phẩm công nghệ cao, cần có thêm cơ chế để công nhận quốc tế để xuất khẩu, cạnh tranh thương mại...

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn ghi nhận, đồng tình với các ý kiến đóng góp của đại biểu.

Theo ông Nguyễn Phương Tuấn, để dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) có tính khả thi, điều quan trọng là phải “chốt” được các thuật ngữ, khái niệm một cách chính xác, dễ hiểu; đồng thời, xây dựng tiêu chí cho khu công nghệ cao và sản phẩm công nghệ cao thật rõ ràng, chi tiết.

Ông Nguyễn Phương Tuấn nhấn mạnh, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường mong nhận thêm góp ý từ các chuyên gia, nhà khoa học và cộng đồng doanh nghiệp để văn bản pháp Luật này đạt chất lượng cao nhất.