Theo ông Nguyễn Khắc Toàn - Viện trưởng Viện Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), tại Việt Nam, số lượng người trong độ tuổi lao động không tham gia BHXH chiếm tỷ lệ rất cao. Cả nước có khoảng 19,45 triệu lao động tham gia BHXH, bằng 41,1%% tổng số lao động. Trong đó, nhóm lao động tự do đóng BHXH tự nguyện đạt 1,9 triệu người; nhóm người cao tuổi có lương hưu khoảng 3,4 triệu người. Như vậy, số người trong độ tuổi lao động chưa tham gia BHXH chiếm số lượng lớn (khoảng 67%).

Số người có lương hưu, BHXH, BHYT thấp làm gia tăng gánh nặng cho hệ thống an sinh xã hội. Bởi vậy, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 60% số người sau độ tuổi được hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp xã hội hằng tháng. Để giúp người lao động hưởng hưu khi về già, thời gian qua, Nhà nước hỗ trợ một phần tiền đóng BHXH đối với người lao động tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, Nhà nước hỗ trợ đối với hộ nghèo 50%, hộ cận nghèo 40%, đối tượng khác là 20% trên mức đóng hằng tháng khi tham gia BHXH tự nguyện. Mặc dù vậy, số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn ít (1,9 triệu người). Đồng thời, Luật BHXH năm 2024 cũng quy định, người tham gia BHXH nói chung được hưởng chế độ hưu trí khi đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định và có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên.

Tại Báo cáo tổng kết thi hành pháp luật trợ giúp xã hội với người cao tuổi cho thấy, cả nước có hơn 16,1 triệu người cao tuổi, trong số này 3,4 triệu người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng; 2,06 triệu người hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng; 10.000 người đang được nuôi dưỡng tại các cơ sở trợ giúp xã hội. Người già chưa được bao phủ an sinh phần lớn phụ thuộc vào con cái, sức khỏe kém vẫn phải lao động kiếm sống hàng ngày. Trong khi đó, Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đặt mục tiêu đến năm 2030 khoảng 60% người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH là thách thức rất lớn. Bởi bình quân mỗi năm thêm khoảng 80.000 người hưởng lương hưu - không thể tăng nhanh một lúc nếu không có giải pháp mạnh mẽ thông qua việc giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. 

Việt Nam đang trong giai đoạn già hóa nhanh, dự báo đến năm 2038 sẽ bước vào thời kỳ dân số già. Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Lâm Văn Đoan, nước ta cần thực hiện việc cải cách hưu trí sớm. Việt Nam đã tăng dần tuổi nghỉ hưu theo lộ trình hợp lý với mô hình hưu trí đa tầng. Nhà nước cần khuyến khích lao động, mở rộng lực lượng đóng góp. Đồng thời, nghiên cứu chính sách hưu trí phù hợp cho người cao tuổi còn khỏe tiếp tục làm việc sau tuổi hưu hoặc làm việc bán thời gian để hưởng lương hưu cao hơn, không lãng phí nguồn lực xã hội.

Theo quy định của Luật BHXH năm 2024, từ ngày 1/7/2025 thực hiện hạ độ tuổi nhận trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 xuống 75 tuổi. Theo đó, người từ 75 tuổi trở lên không có lương hưu hoặc trợ cấp BHXH; người thuộc hộ nghèo, cận nghèo thì từ đủ 70- 75 tuổi không có lương hưu, trợ cấp BHXH sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội với số tiền 500.000 đồng/tháng. Như vậy, trong bối cảnh tốc độ già hóa dân số nhanh, tỷ trọng người cao tuổi xu hướng tăng, trong khi tỷ trọng người trong độ tuổi lao động giảm thì việc Luật BHXH năm 2024 bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội là quy định mới, đột phá nhằm hình thành hệ thống BHXH đa tầng; gia tăng sự liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội và BHXH cơ bản.