Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu đối với sự phát triển bền vững, Kiểm toán Nhà nước đã nghiên cứu, xây dựng và ban hành các hướng dẫn kiểm toán môi trường, tài liệu đào tạo chuyên sâu dựa trên khung hướng dẫn của Tổ chức quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI), Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI), kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn trong nước và quốc tế, điều chỉnh phù hợp với quy định pháp luật và thực tiễn quản lý môi trường tại Việt Nam.

Từ nền tảng pháp lý và chuyên môn được chuẩn bị bài bản, số lượng và chất lượng các cuộc kiểm toán môi trường đã gia tăng đáng kể trong những năm qua. Một số cuộc kiểm toán tiêu biểu có thể kể đến như: Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh giai đoạn 2016-2020; Chương trình giảm nhẹ và thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2012-2015; Dự án trồng mới 5 triệu hecta rừng; Chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; Quản lý nhập khẩu phế liệu giai đoạn 2016-2018; Kiểm toán công tác quản lý, bảo vệ môi trường đối với các cơ sở nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất giai đoạn 2022-2024; Giải pháp giảm thiểu sử dụng túi ni lông; Công tác quản lý môi trường tại các khu kinh tế, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề, nhà máy nhiệt điện, bệnh viện…

Nhìn chung, các chủ đề kiểm toán đều là những vấn đề “nóng”, tiềm ẩn nguy cơ tác động tiêu cực đến môi trường và gia tăng biến đổi khí hậu - một vấn đề thời sự được Quốc hội, Chính phủ và Nhân dân đặc biệt quan tâm. Thông qua kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra nhiều bất cập trong công tác quản lý, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu; đồng thời kiến nghị chấn chỉnh, khắc phục sai phạm, sửa đổi và bổ sung các chính sách, văn bản pháp luật còn thiếu nhất quán, chưa phù hợp với thực tiễn. Qua đó, góp phần nâng cao tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong thực hiện các chiến lược, chương trình, kế hoạch của Chính phủ.

Bên cạnh việc đẩy mạnh kiểm toán trong nước, Kiểm toán Nhà nước cũng chủ động tham gia các cuộc kiểm toán hợp tác quốc tế về kiểm toán môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và các mục tiêu phát triển bền vững (SDG). Giai đoạn 2023-2024, Kiểm toán Nhà nước tham gia cuộc kiểm toán hợp tác về hành động thích ứng với biến đổi khí hậu do INTOSAI IDI phối hợp với INTOSAI WGEA chủ trì, với chuyên đề “Thực hiện kế hoạch và hành động thích ứng với biến đổi khí hậu” (liên quan đến SDG 13).

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Kiểm toán Nhà nước nhiệm kỳ 2025-2030 xác định rõ, chỉ tiêu tăng cường kiểm toán chuyên đề, kiểm toán môi trường, kiểm toán công nghệ thông tin và các lĩnh vực kiểm toán mới, phấn đấu đạt tỷ lệ tối thiểu 30-40% tổng số cuộc kiểm toán hằng năm. Hiện, Kiểm toán Nhà nước đang hoàn thiện Lộ trình phát triển kiểm toán môi trường đến năm 2030, bám sát các quan điểm, mục tiêu và trụ cột phát triển đã được phê duyệt theo Chiến lược phát triển Kiểm toán Nhà nước đến năm 2030.

Đặc biệt, trong hướng dẫn xây dựng Kế hoạch kiểm toán năm 2026, Tổng Kiểm toán Nhà nước yêu cầu các đơn vị nghiên cứu lựa chọn chủ đề kiểm toán gắn với chức năng quản lý nhà nước, lĩnh vực chuyên ngành của các Bộ, cơ quan Trung ương, các chương trình phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Các chủ đề cần phục vụ hiệu quả công tác giám sát của Hội đồng nhân dân, đồng thời phản ánh những vấn đề được dư luận quan tâm như: Công tác bảo vệ môi trường; Ứng phó với biến đổi khí hậu; Quản lý đất đai; Tài nguyên khoáng sản; Tài nguyên nước…

Đối với Kế hoạch kiểm toán trung hạn giai đoạn 2026-2028, Kiểm toán nhà nước đặt mục tiêu tỷ lệ kiểm toán chuyên đề, hoạt động, môi trường và công nghệ thông tin đạt tối thiểu 30% tổng số cuộc kiểm toán năm 2026; 33% năm 2027; 36% năm 2028.

Nhằm giải quyết những thách thức kỹ thuật và dữ liệu phức tạp trong lĩnh vực kiểm toán môi trường, hiện Kiểm toán Nhà nước Việt Nam từng bước xây dựng lộ trình chuyển đổi số, áp dụng các phương pháp mới, dựa trên công nghệ hiện đại như: Hệ thống thông tin địa lý (GIS), máy bay không người lái (UAV), công nghệ LiDAR và ảnh viễn thám... Các công cụ này giúp giám sát, thu thập và phân tích dữ liệu không gian, địa lý, phát hiện biến động môi trường theo thời gian.

Thông qua các cuộc kiểm toán môi trường, Kiểm toán Nhà nước tiếp tục khẳng định vai trò là công cụ hữu hiệu của Đảng và Nhà nước - không chỉ trong quản lý tài chính công mà còn trong bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đất nước và thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.