Thích ứng công nghệ, tiệm cận chuẩn mực quốc tế

Ngày 3/10, tại Hà Nội, Bộ Tư pháp đã tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Khung khổ pháp lý về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam”. Đây là hoạt động quan trọng nhằm hoàn thiện dự thảo các nghị định chi tiết và hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về việc thành lập và vận hành Trung tâm tài chính quốc tế.

Phát biểu tại Tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh khẳng định, việc thành lập và phát triển Trung tâm tài chính quốc tế là quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước. Đây được xem là giải pháp tầm nhìn dài hạn về kinh tế, đồng thời là nhiệm vụ xây dựng thể chế. Nghị quyết số 222/2025/QH15 mới dừng lại ở định hướng chung, cần có các nghị định triển khai để biến chủ trương thành cơ sở pháp lý thực thi hiệu quả.

Trong danh mục 8 nghị định được Chính phủ giao, Bộ Tư pháp đã thẩm định 5 dự thảo. Trong số này, 2 nghị định đã được các bộ, ngành hoàn tất và trình lên Chính phủ, 3 nghị định khác vẫn đang trong quy trình soạn thảo, còn lại hai nghị định chưa được trình. Điều đó cho thấy khối lượng công việc còn nhiều và đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan liên quan.

Một đặc điểm quan trọng trong mô hình của Việt Nam là Trung tâm tài chính quốc tế sẽ đặt tại hai địa phương là TP. Hồ Chí Minh và TP. Đà Nẵng. Đây là điều chưa từng có tiền lệ trên thế giới, khi các trung tâm tài chính nổi tiếng thường tập trung tại một địa điểm duy nhất. Việt Nam sẽ vừa triển khai, vừa trao đổi, vừa điều chỉnh phù hợp với bối cảnh thực tiễn và định hướng phát triển.

Theo Bộ Tài chính, việc có hai trung tâm tại hai địa phương khác nhau không tạo ra cạnh tranh mà bổ trợ cho nhau. Một địa điểm có thể tập trung phát triển các dịch vụ tài chính truyền thống, trong khi địa điểm còn lại hướng đến các lĩnh vực mới nổi như tài chính công nghệ, tài sản số. Cách làm này tạo sự đa dạng, đồng thời duy trì tính thống nhất trong phạm vi cả nước.

Một vấn đề được thảo luận sôi nổi là cơ quan điều hành và cơ quan giám sát của Trung tâm tài chính quốc tế. Bộ Tài chính đề xuất mỗi địa phương sẽ có một cơ quan điều hành và một cơ quan giám sát. Tổng cộng sẽ có bốn cơ quan, nhằm bảo đảm sự chủ động của từng địa phương. Tuy nhiên, hai địa phương vẫn phải phối hợp chặt chẽ để duy trì sự thống nhất trong quản lý và điều hành.

Thực tiễn cho thấy, Trung tâm tài chính quốc tế chỉ thành công nếu có khung pháp lý minh bạch, ổn định và thân thiện với nhà đầu tư. TS. Nguyễn Văn Cương - Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý cho rằng, khung pháp lý cần tạo niềm tin pháp lý cho doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm môi trường cạnh tranh công bằng. Ngoài ra, cơ chế giải quyết tranh chấp phải độc lập, đáng tin cậy và có khả năng dự báo.

Ngoài ra, khung pháp lý cần linh hoạt để thích ứng nhanh với sự thay đổi công nghệ, bao gồm công nghệ tài chính, trí tuệ nhân tạo và tài sản số. Các quy định phải tương thích với chuẩn mực toàn cầu như chuẩn chống rửa tiền FATF, chuẩn chứng khoán IOSCO, chuẩn ngân hàng Basel và chuẩn bảo hiểm IAIS. Chỉ với điều kiện đó, Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam mới hội nhập và cạnh tranh được với khu vực.

Tránh lệ thuộc ưu đãi thuế, tập trung vào minh bạch thể chế

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các trung tâm tài chính lớn như Singapore hay Dubai không dựa vào ưu đãi thuế đơn thuần. Sự thành công đến từ khung pháp lý minh bạch cùng uy tín thể chế. Singapore đã trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ hệ thống pháp luật ổn định, bảo vệ mạnh mẽ quyền lợi nhà đầu tư. Dubai tạo ra mô hình pháp lý theo hệ thống common law, tách biệt hợp lý với pháp luật quốc gia để thu hút doanh nghiệp quốc tế.

Từ thực tế đó, một số chuyên gia cho rằng Việt Nam có thể cân nhắc mô hình “đặc khu pháp lý common law” nhằm tăng tính thân thiện quốc tế. Tuy nhiên, việc áp dụng cần điều chỉnh cho phù hợp với hệ thống pháp luật thành văn hiện có. Một tòa án hoặc cơ quan tài phán có tính liêm chính cao, sử dụng ngôn ngữ quốc tế phổ biến như tiếng Anh, cũng được đề xuất để tạo niềm tin cho nhà đầu tư toàn cầu.

Một vấn đề nữa là cơ chế quản lý hành chính. Nhiều ý kiến đồng thuận rằng Trung tâm tài chính quốc tế cần được điều hành theo mô hình quản lý một cửa, minh bạch, thống nhất và có thẩm quyền đầy đủ. Như vậy, sẽ giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà, tiết kiệm chi phí tuân thủ và nâng cao hiệu quả phục vụ cho doanh nghiệp cùng nhà đầu tư quốc tế trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu.

Bên cạnh đó, cơ chế giải quyết tranh chấp cần đáng tin cậy và nhanh chóng. Trọng tài thương mại quốc tế hoặc tòa án chuyên biệt có thể được cân nhắc để bảo đảm sự an tâm cho các nhà đầu tư. Khi quyền lợi được bảo vệ ở mức cao nhất, doanh nghiệp mới sẵn sàng rót vốn dài hạn và đồng hành cùng sự phát triển của trung tâm, qua đó tạo động lực bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.

Nhiều ý kiến cũng cảnh báo rằng Việt Nam nên tránh dựa quá nhiều vào chính sách ưu đãi thuế để thu hút nhà đầu tư. Chính sách thuế quá ưu đãi có thể khiến quốc tế nghi ngờ và gắn mác “thiên đường thuế”. Do đó, Việt Nam cần tập trung vào việc xây dựng thể chế minh bạch, cạnh tranh lành mạnh, đồng thời áp dụng chính sách thuế hợp lý, gắn với mục tiêu phát triển bền vững và hài hòa lợi ích quốc gia.

Yếu tố con người giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong sự thành công của Trung tâm tài chính quốc tế. Chính sách thị thực linh hoạt, thủ tục hành chính điện tử và cơ chế thu hút nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực tài chính, công nghệ, pháp lý sẽ giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn. Đây là nền tảng quan trọng để kiến tạo hệ sinh thái tài chính hiện đại, có sức lan tỏa khu vực và quốc tế.

Trong tiến trình này, TP. Hồ Chí Minh cùng TP. Đà Nẵng đóng vai trò tiên phong. Hai địa phương cần sớm xây dựng quy chế hoạt động riêng, bảo đảm phù hợp với thông lệ quốc tế. Sự phối hợp chặt chẽ với Chính phủ sẽ giúp Trung tâm tài chính quốc tế không dừng ở phạm vi địa phương mà vươn tới khẳng định vị thế quốc gia, đồng thời thúc đẩy hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế.