Dự thảo đặt mục tiêu tạo hành lang pháp lý cho các mô hình sản xuất tuần hoàn, giúp tháo gỡ rào cản trong đổi mới sáng tạo. Mô hình thử nghiệm hướng đến giảm chi phí, giảm phát thải, tăng năng suất và hiệu quả kinh tế. Bốn lĩnh vực trọng tâm được lựa chọn gồm nông - lâm - ngư nghiệp, công nghiệp, năng lượng tái tạo và vật liệu xây dựng những ngành có tiềm năng lớn trong tái chế, tái sử dụng phụ phẩm.

Theo quy định tại Điều 16, Nhà nước sẽ thanh toán tới 50% chi phí tư vấn, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Đây được xem là “đòn bẩy” cho doanh nghiệp và hợp tác xã nhỏ mạnh dạn đổi mới công nghệ, đầu tư cho khoa học. Dự thảo đồng thời mở rộng phạm vi ưu đãi sang năm nhóm chính sách: khu công nghiệp - khu kinh tế, tín dụng xanh, phát triển nhân lực, đất đai và hỗ trợ công nghệ.

Đáng chú ý, Điều 17 cho phép các đơn vị tham gia cơ chế thử nghiệm tiếp cận tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh và tham gia thị trường tín chỉ carbon. Các ngân hàng thương mại, quỹ môi trường và quỹ khoa học - công nghệ sẽ trở thành kênh cấp vốn, giúp doanh nghiệp huy động nguồn lực xã hội thay vì chỉ trông vào vay thương mại thông thường.

Cơ chế sử dụng đất cũng được thiết kế linh hoạt hơn. Điều 19 cho phép dự án tuần hoàn sử dụng đất hợp pháp hiện có và ưu tiên bố trí quỹ đất sạch. Song song, Điều 18 quy định Nhà nước hỗ trợ 70% chi phí đào tạo nghề và 50% chi phí đào tạo lại, nhằm hình thành lực lượng lao động đủ năng lực vận hành mô hình sản xuất tuần hoàn.

Thời gian thử nghiệm cho mỗi dự án kéo dài từ 1 đến 5 năm, có thể gia hạn thêm tối đa 3 năm. Trong suốt quá trình thực hiện, doanh nghiệp phải báo cáo định kỳ và công khai việc sử dụng kinh phí hỗ trợ. Nếu vi phạm hoặc không đạt tiêu chí, giấy chứng nhận tham gia sẽ bị thu hồi để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả ngân sách.

Khác với nhiều cơ chế trước đây tập trung thẩm quyền ở trung ương, dự thảo này trao quyền lớn cho địa phương. UBND cấp tỉnh được phép thẩm định, cấp và thu hồi giấy chứng nhận, đồng thời lập dự toán, phân bổ và quyết toán kinh phí. Cách làm này giúp địa phương chủ động lựa chọn mô hình phù hợp với lợi thế, chịu trách nhiệm trực tiếp về kết quả thử nghiệm.

Dự thảo Nghị định gồm 7 Chương, 31 Điều, trong đó Chương III nêu rõ các chính sách đặc thù. Doanh nghiệp, hợp tác xã được phép sử dụng đất đa mục đích theo Điều 218 Luật Đất đai 2024 bao gồm cả mái, mặt nước, hàng rào trong ranh giới quy hoạch. Nếu được thông qua trong năm 2025, nghị định sẽ trở thành khung pháp lý đầu tiên cho cơ chế thử nghiệm kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang mô hình phát triển xanh.