Thời gian qua, cùng với các cơ chế hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH), Luật Bảo hiểm y tế (BHYT), một số nhóm đối tượng còn được ngân sách các địa phương hỗ trợ đáng kể trong quá trình tham gia BHXH tự nguyện hay BHYT hộ gia đình. Chẳng hạn như với nhóm thuộc hộ cận nghèo, hộ gia đình nông, lâm, ngư, diêm nghiệp có mức sống trung bình, người cao tuổi (từ 60-79 tuổi), học sinh, sinh viên được ngân sách một số địa phương hỗ trợ đóng BHYT theo các tỷ lệ khác nhau, từ 30-70% hay thậm chí là 100% mức đóng.

Theo thống kê của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, ở thời điểm cuối năm 2024, đã có 23/63 tỉnh trích ngân sách địa phương hỗ trợ thêm cho người tham gia BHXH tự nguyện (chưa bao gồm lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự tại cơ sở), 63/63 tỉnh trích ngân sách hỗ trợ thêm cho người tham gia BHYT...

Kết quả trên thể hiện sự quyết tâm và vai trò quan trọng của cấp ủy, chính quyền địa phương trong việc thực hiện các mục tiêu BHXH, BHYT toàn dân trên phạm vi rộng cả nước nói chung, ở từng địa phương nói riêng.

Khi thực hiện sáp nhập địa giới hành chính cấp tỉnh cùng với việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, quá trình thực hiện các mục tiêu BHXH, BHYT toàn dân có sự biến động nhất định. Câu hỏi được đặt ra là: các cơ chế hỗ trợ tham gia BHXH, BHYT từ ngân sách địa phương (bao gồm cả ở cấp tỉnh và cấp xã) có được tiếp tục duy trì hay không ? Nếu không được tiếp tục thực hiện, chắc chắn sẽ ảnh hưởng rất lớn đến số người tham gia BHXH, BHYT.

Chưa kể đến một số quy trình nghiệp vụ về công tác thu, phát triển người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình cũng có vai trò, sự tham gia của cán bộ chính quyền địa phương. Chẳng hạn như việc kê khai lập danh sách/xác nhận nhóm thuộc diện được ngân sách nhà nước đóng/hỗ trợ đóng BHYT (hộ nghèo, cận nghèo)…

Để giải quyết những “bài toán khó” nói trên, ngay từ những ngày đầu thực hiện sáp nhập địa giới hành chính cấp tỉnh và triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố và BHXH các huyện/liên huyện - hiện nay được gọi là BHXH cơ sở phải bám sát cấp uỷ, chính quyền địa phương để phát huy vai trò tham mưu, bảo đảm thông suốt, liên tục trong tiến trình thực hiện các chỉ tiêu nhiệm vụ được giao.

Giám đốc BHXH Việt Nam yêu cầu rất rõ các nhiệm vụ cụ thể đối với BHXH các tỉnh, thành phố cũng như BHXH cấp cơ sở, trong đó, (1) nhấn mạnh việc tham mưu đưa chỉ tiêu BHXH, BHYT vào nghị quyết phát triển kinh tế - xã hội của Hôi đồng nhân dân cấp tỉnh; (2) tham mưu để xây dựng mới hoặc tiếp tục thực hiện cơ chế hỗ trợ từ ngân sách địa phương với người dân tham gia BHXH, BHYT; (3) tham mưu để kiện toàn Ban chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT cấp tỉnh và đặc biệt là nhanh chóng thành lập Ban chỉ đạo trên toàn bộ 100% địa bàn xã mới.

Trong bối cảnh những ngày đầu sáp nhập địa giới hành cấp tỉnh và triển khai mô hình chính quyền 2 cấp, khối lượng công việc ở các địa phương rất lớn và thậm chí là phức tạp. Việc cơ quan BHXH có thể thực hiện 3 nhiệm vụ nói trên là không hề dễ dàng. Cũng trong giai đoạn này, hệ thống cơ quan BHXH bị “xáo trộn” nhất định, phải thay đổi tương ứng với địa bàn hành chính 34 tỉnh, thành phố và sắp xếp hệ thống BHXH cơ sở tương ứng với địa bàn các xã, phường mới.

Tuy nhiên, cùng với việc khẩn trương ổn định tổ chức bộ máy, bằng sự quyết liệt và quyết tâm cao, đến nay, các nội dung công việc nói trên đã và được cơ quan BHXH thực hiện hiệu quả.

Thống kê cho thấy, đã có 30/34 địa phương ban hành Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh đưa chỉ tiêu BHXH, BHYT vào chỉ tiêu kinh tế - xã hội. Bốn địa phương còn lại cũng đã có Quyết định của Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố về giao chỉ tiêu phát triển người tham gia BHXH, BHYT với cấp xã.

Cơ chế hỗ trợ hỗ trợ người dân tham gia BHXH, BHYT từ ngân sách địa phương cũng nhanh chóng được triển khai hoặc tiếp tục thực hiện theo cơ chế đã ban hành trước đây. Tại 11 tỉnh, thành phố không thực hiện sáp nhập địa giới hành chính cấp tỉnh, các chính sách hỗ trợ tiếp tục được giữ nguyên. 15/23 địa phương sáp nhập địa giới hành chính ban hành nghị quyết, văn bản triển khai hỗ trợ người dân tham gia BHXH, BHYT. 8/23 địa phương còn lại tiếp tục thực hiện Nghị quyết của các tỉnh cũ đã được ban hành trước đó.

Bên cạnh đó, đã có 30/34 tỉnh, thành phố kiện toàn được Ban chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT cấp tỉnh; 4 địa phương đang trong quá trình kiện toàn. 19 tỉnh, thành phố có Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh làm Trưởng Ban chỉ đạo. Đáng chú ý, đã có 33/34 tỉnh kiện toàn được Ban chỉ đạo cấp xã đến 100% xã, phường.

Hiệu quả thực hiện được thấy rõ khi số người tham gia BHXH, BHYT đã và đang được duy trì ổn định tại nhiều địa phương, từng bước tăng trưởng để đạt mục tiêu được Chính phủ giao trong năm 2025. Tính đến hết tháng 9/2025, số người tham gia BHXH bắt buộc trên cả nước đạt 17,59 triệu người, tăng 190,9 nghìn người so với tháng 8, đạt 94,7% kế hoạch. Số người tham gia BHXH tự nguyện là 1,9 triệu người, đạt 65% kế hoạch. Số người tham gia BHYT là 91,96 triệu người, đạt 94,2% kế hoạch.