Hơn 18.500 hộ kinh doanh chuyển từ phương pháp khoán sang kê khai

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, chủ trương về xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh kể từ ngày 1/1/2026, theo các nghị quyết của Trung ương, Quốc hội, Chính phủ, đã trở thành chủ đề được hộ kinh doanh quan tâm.

Dưới góc độ cơ quan quản lý thuế, Phó Cục trưởng Cục Thuế nhận định, ngành Thuế thấu hiểu những băn khoăn và e ngại của tất cả các hộ kinh doanh đang nộp thuế theo phương pháp khoán khi chuẩn bị chuyển đổi sang hình thức kê khai.

Thực tế cho thấy, phương pháp thuế khoán hiện nay mặc dù có  giá trị lịch sử, nhưng đã bộc lộ những hạn chế nhất định. Bên cạnh đó, công tác cải cách hiện đại hóa gặp rào cản do phần lớn các chủ hộ kinh doanh (HKD), đặc biệt là ở tuổi trung niên, quen hoạt động theo kinh nghiệm cá nhân, không thực hiện sổ sách kế toán bài bản và có tâm lý e ngại thủ tục hành chính.

Tuy nhiên, mục tiêu của Đảng và Nhà nước khi chủ trương xóa bỏ thuế khoán theo Nghị quyết 68-NQ/TW là nhằm xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và hiện đại hơn và không nhằm tăng thu ngân sách.

“Mục tiêu quan trọng hơn là tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của chính các hộ kinh doanh, đảm bảo sự công bằng cho tất cả các HKD và doanh nghiệp. Sự minh bạch này giúp bà con biết rõ doanh thu, chi phí, lãi lỗ để chủ động điều chỉnh kế hoạch kinh doanh trong tương lai”, ông Mai Sơn Khẳng định.

Đặc biệt, với 98% số hộ kinh doanh kê khai đã thực hiện kê khai và nộp thuế điện tử. Hơn 133.000 hộ kinh doanh đã đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền (trong đó có khoảng 75.000 hộ kê khai và 57.600 hộ khoán).

Đồng thời, ngành thuế đã và đang triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ trên tinh thần đồng hành cùng người nộp thuế.

Về thể chế, ngành Thuế đề xuất sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân theo hướng tính thuế trên thu nhập ròng (doanh thu trừ chi phí) đối với HKD có đầy đủ sổ sách kế toán.

Điều này khuyến khích HKD minh bạch chi phí, mạnh dạn đầu tư mở rộng và được tính thuế trên lợi nhuận giống như doanh nghiệp. Cục Quản lý giám sát kế toán kiểm toán cũng báo cáo đề xuất sửa đổi các quy định về chế độ kế toán đối với HKD và doanh nghiệp siêu nhỏ theo hướng đơn giản, dễ thực hiện, không làm phát sinh nhân sự kế toán.

Về công tác cải cách thủ tục, ngành Thuế đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý và 30% chi phí tuân thủ cho HKD (trên thực tiễn hướng tới giảm 44%).

Ngành Thuế sẽ nâng cấp ứng dụng hệ thống eTax Mobile và các ứng dụng liên quan để xây dựng hệ sinh thái thuế điện tử thông minh dành riêng cho hộ cá nhân kinh doanh, bao gồm chức năng tờ khai thuế điện tử thông minh tự động đề xuất sẵn các chỉ tiêu doanh thu.

Đối với công tác tuyên truyền, ngành Thuế chuyển mạnh từ tuyên truyền hành chính sang phương châm tương tác đồng hành, thiết lập các kênh lắng nghe và giải đáp kịp thời, tránh dùng ngôn ngữ pháp lý phức tạp.

“Ngoài ra, ngành Thuế đã và đang tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thuế, chuyển đổi tư duy cán bộ từ quản lý sang hỗ trợ và phục vụ. Đặc biệt, ngành thuế sẽ triển khai rộng rãi các tổ công tác hỗ trợ HKD chuyển đổi tại tất cả các địa phương vào những tháng đầu năm 2026, trực tiếp cầm tay chỉ việc hướng dẫn bà con từng bước, đồng thời bố trí các điểm hỗ trợ lưu động tại khu chợ, tuyến phố thương mại”, Phó Cục trưởng Cục Thuế nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề lo lắng của bà con về việc có thường xuyên bị kiểm tra không, có phải đóng thuế nhiều hơn không, và có bị truy thu thuế nếu doanh thu tăng lên không, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định, đối với hộ khoán đang hoạt động bình thường, sẽ không có sự truy thu trở về trước khi chuyển đổi từ ngày 1/1/2026. Việc truy thu chỉ xảy ra nếu hộ kê khai thiếu doanh thu hoặc HKD không khai báo mặt hàng kinh doanh mới.

Nhiều vướng mắc được giải đáp thỏa đáng

Tại phiên thảo luận, ông Huỳnh Vũ Tài, hộ kinh doanh phụ tùng xe đạp, chia sẻ thuận lợi là kê khai giúp cân đối doanh thu (bán chạy đóng cao, bán thấp đóng thấp), nhưng khó khăn là chi phí ban đầu và việc vận hành khó khăn cho các cô chú lớn tuổi. Anh Tài đặc biệt lo lắng khi phải sửa lỗi hóa đơn điện tử (HĐĐT) bị sai tên hoặc sai giá.

Về vấn đề này, ông Mai Sơn cho biết, ngành Thuế cam kết đồng hành, hướng dẫn bà con và sẽ hạn chế tối đa việc xử lý vi phạm trong giai đoạn đầu chuyển đổi để khuyến khích bà con; cơ quan thuế sẽ khảo sát để biến những ghi chép tay (sổ chợ) thành chế độ kế toán đơn giản trên phần mềm để thuận lợi kê khai.

Bên cạnh đó, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định, việc chuyển đổi phương pháp kê khai không đồng nghĩa với chuyển lên doanh nghiệp. Về chi phí phần mềm, TP. Hồ Chí Minh cũng đã ký hợp đồng với nhà cung cấp giải pháp với gói ưu đãi giảm 50% (còn 790.000 VND) kèm 2.000 hóa đơn miễn phí và 1 năm miễn phí chữ ký số và đề nghị các nhà cung cấp khác tiếp tục hỗ trợ giảm chi phí tối đa cho hộ kinh doanh.

Liên quan đến nội dung của hộ kinh doanh Lê Nam lo lắng khi nhập hàng số lượng lớn qua chế biến (cắt, ép) bị hao hụt, dẫn đến sổ sách kế toán không khớp và dễ bị phạt và những vấn đề về hàng tồn kho lớn khi chuyển đổi, những mặt hàng nhập từ người nông dân, gia công không có chứng từ đầu vào.

Trả lời nội dung này, ông Mai Sơn cho biết, đối với nguyên liệu mua từ người nuôi trồng, sản xuất trực tiếp, HKD vẫn có thể sử dụng bản kê theo quy định. Vấn đề chế biến, hao hụt là vấn đề kế toán, cần xác định chi phí chế biến, nhân công, điện nước để tính toán. Đồng thời, ngành Thuế sẽ hạn chế tối đa việc xử phạt hành chính trong giai đoạn đầu của hộ kinh doanh.

Với thắc mắc của đại diện một đơn vị kinh doanh thuốc tây hỏi, liệu có thể gộp hóa đơn đối với khách mua lẻ (ví dụ 2-3 khách mua viên vitamin) để tiết kiệm chi phí mua hóa đơn và chữ ký số vì nó ảnh hưởng trực tiếp tới lợi nhuận.

Ông Mai Sơn cũng ghi nhận ý kiến để nghiên cứu và giải thích rằng việc xuất hóa đơn qua máy POS cho từng giao dịch nhỏ rất đơn giản và giúp đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng. Về vấn đề hàng tồn kho không hóa đơn khi chuyển đổi, ông Mai Sơn khẳng định, ngành Thuế sẽ tập trung hướng dẫn cụ thể.  

Liên quan đến hàng tồn kho không có hóa đơn, ông Nguyễn Thành Nam – Phó Cục trưởng Cục Quản lý phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cũng lưu ý, việc bán hàng không có hóa đơn sẽ bị xử lý theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP và Nghị định 102/2021/NĐ-CP (xử phạt vi phạm hành chính về thuế và hóa đơn, phạt từ 4 đến 20 triệu đồng tùy mức độ), bởi vì, hóa đơn, chứng từ giúp chứng minh nguồn gốc hàng hóa hợp pháp.