Dấu ấn kép trên thị trường vốn xanh

Ngày 3/1/2025, HDBank mở màn thị trường vốn trong nước với thương vụ phát hành 3.000 tỷ đồng trái phiếu xanh, kỳ hạn 2, 3 và 5 năm. Đây là một trong những đợt phát hành có quy mô đáng kể trong nhóm ngân hàng thương mại tư nhân, đưa khái niệm “vốn xanh” từ phạm vi chính sách vào thực tế huy động.

Theo công bố, lô trái phiếu được thiết kế theo Nguyên tắc trái phiếu xanh quốc tế (International Capital Market Association – ICMA) và Nguyên tắc cho vay xanh (Loan Market Association – LMA), gắn với các dự án năng lượng tái tạo, công trình xanh, phương tiện sạch và giải pháp tiết kiệm năng lượng. Đặc biệt, ngân hàng áp dụng Khung tài chính bền vững (Sustainable Finance Framework) do Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) hỗ trợ xây dựng cuối năm 2024, nhằm bảo đảm minh bạch và tuân thủ chuẩn mực quốc tế.

Nguồn vốn này giúp ngân hàng bổ sung vốn trung – dài hạn, đồng thời tạo dư địa cho tín dụng xanh trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước siết chặt tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn.

Đến ngày 2/10/2025, HDBank tiếp tục ghi dấu ấn với thương vụ phát hành 50 triệu USD trái phiếu xanh quốc tế – đợt 1 trong chương trình 100 triệu USD. Người mua duy nhất là IFC, thành viên Ngân hàng Thế giới. Lô trái phiếu gồm 50.000 trái phiếu mệnh giá 1.000 USD, kỳ hạn 3 năm, không chuyển đổi, không kèm chứng quyền và không có bảo đảm. Công ty Chứng khoán SSI đóng vai trò tư vấn hồ sơ.

Theo kế hoạch, nguồn vốn quốc tế này sẽ hỗ trợ ít nhất 50 khách hàng triển khai các dự án xanh, từ năng lượng tái tạo, công trình tiết kiệm năng lượng đến xe điện, với ước tính giảm khoảng 100.500 tấn CO₂ mỗi năm. Việc IFC – tổ chức nổi tiếng khắt khe trong thẩm định – mua trọn lô trái phiếu được giới quan sát coi là một “tem tín nhiệm” quốc tế, khẳng định năng lực quản trị ESG và tính minh bạch của HDBank. Theo nhận định của giới chuyên gia, thương vụ quốc tế này không chỉ mở rộng hiện diện của ngân hàng trên thị trường vốn toàn cầu mà còn củng cố hình ảnh gắn kết giữa tăng trưởng kinh doanh và quản trị bền vững.

Hai thương vụ diễn ra trong cùng một năm đã tạo nên “dấu ấn kép”: vừa chứng minh khả năng huy động vốn xanh trong nước, vừa mở cánh cửa tiếp cận dòng vốn ESG quốc tế.

Tín hiệu lan tỏa và dư địa cho tương lai

Theo số liệu của Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong 2 quý đầu năm 2025 đã ghi nhận một số thương vụ đáng chú ý. Ngoài HDBank với 3.000 tỷ đồng, SeABank huy động 3.500 tỷ đồng trái phiếu xanh và xanh dương, trong khi Công ty Nước sạch Hòa Bình – Xuân Mai phát hành 317 tỷ đồng kỳ hạn 20 năm. Các thương vụ này đều tuân thủ Nguyên tắc ICMA và được đánh giá bởi các tổ chức tín nhiệm quốc tế như Moody’s, FiinRatings hoặc S&P.

Tuy nhiên, nhìn trên bình diện toàn thị trường, kênh trái phiếu xanh vẫn còn khá khiêm tốn. Chủ thể phát hành chủ yếu là ngân hàng hoặc doanh nghiệp lớn có sự hỗ trợ kỹ thuật quốc tế, trong khi nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ – đối tượng cần vốn xanh nhiều nhất – gần như chưa thể tiếp cận. Thị trường thứ cấp cũng hầu như “đóng băng”, thiếu thanh khoản và chưa có chỉ số trái phiếu xanh riêng để làm tham chiếu cho nhà đầu tư.

Bước ngoặt chính sách đến vào tháng 8/2025, khi Chính phủ ban hành  bộ tiêu chí phân loại dự án xanh (Green Taxonomy) đầu tiên ở cấp quốc gia. Đây được xem là nền tảng để doanh nghiệp minh bạch nguồn vốn và mở rộng khả năng tiếp cận. Thực tế, thương vụ trái phiếu xanh quốc tế của HDBank vào đầu tháng 10/2025 cho thấy hiệu ứng rõ rệt: hành lang pháp lý mới đã tạo điều kiện để phát hành thành công, đồng thời góp phần kết nối doanh nghiệp Việt với dòng vốn ESG toàn cầu. Ở tầm khu vực, ASEAN Taxonomy phiên bản 3 cũng vừa được công bố, mở ra triển vọng để trái phiếu xanh Việt Nam dễ dàng tiếp cận nhà đầu tư quốc tế hơn trong thời gian tới.

Theo giới chuyên gia, với hành lang chính sách ngày càng hoàn thiện cùng nhu cầu vốn trung – dài hạn gắn với tiêu chí bền vững, trái phiếu xanh được kỳ vọng sẽ không chỉ dừng ở những thương vụ đơn lẻ, mà từng bước phát triển thành một kênh vốn quan trọng cho cả nền kinh tế, nhất là trong tiến trình Việt Nam thực hiện cam kết Net Zero 2050.

Kỳ vọng và vượt thách thức trên hành trình Net Zero

Năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng: thị trường trái phiếu xanh Việt Nam đã thoát khỏi giai đoạn thử nghiệm, bước đầu hình thành kênh vốn gắn với tiêu chí bền vững. Đây là tín hiệu tích cực, song hành với cam kết Net Zero 2050.

Tuy nhiên, triển vọng này vẫn đi kèm nhiều thách thức. Climate Bonds Initiative cảnh báo thị trường toàn cầu đang dịch chuyển từ “gắn nhãn xanh” sang “xác minh và báo cáo tác động”, đồng nghĩa các tổ chức phát hành phải công bố báo cáo định kỳ với số liệu cụ thể: lượng CO₂ giảm phát thải, sản lượng năng lượng sạch tạo ra, số dự án được tài trợ. Điều này làm gia tăng chi phí kiểm toán, giám sát và minh bạch hóa, cao hơn đáng kể so với trái phiếu thông thường. Ngoài ra, nguy cơ   dán nhãn xanh nhưng thiếu kết quả thực chất (greenwashing) – có thể làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư nếu thiếu cơ chế giám sát. Với các thương vụ quốc tế, rủi ro tỷ giá cũng là yếu tố quan trọng cần được quản trị.

OECD khuyến nghị sự phát triển bền vững của trái phiếu xanh tại Việt Nam phụ thuộc vào hai yếu tố then chốt: mức độ minh bạch báo cáo và sự tương thích với taxonomy quốc tế. Đây được xem là những nút thắt cần tháo gỡ để kênh vốn này phát huy vai trò, giúp ngân hàng và doanh nghiệp đa dạng hóa nguồn lực, giảm phụ thuộc vào huy động truyền thống, đồng thời tài trợ cho các dự án dài hạn trong năng lượng tái tạo, hạ tầng xanh hay phương tiện sạch. Công cụ này cũng góp phần nâng cao uy tín, giúp tổ chức phát hành tiếp cận trực tiếp dòng vốn ESG quốc tế – vốn đang tìm điểm đến mới ở các thị trường đang phát triển.

Trong bức tranh đó, thành công của HDBank với hai thương vụ trong năm 2025 cho thấy một hướng đi đúng: vừa khai thác hiệu quả thị trường trong nước, vừa mở cánh cửa ra thị trường quốc tế. Điều này góp phần định hình vai trò tiên phong của ngân hàng thương mại tư nhân trong dòng chảy vốn xanh, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa để thị trường tài chính Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực quốc tế.