Tại Diễn đàn Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức ngày 21/11/2025, các chuyên gia đồng thuận rằng, thể chế tài chính số phải là “điều kiện đủ” nếu TP. Hà Nội muốn kinh tế số trở thành trụ cột tăng trưởng.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành một trong những nền kinh tế số năng động của khu vực. Trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030, Thủ đô Hà Nội với vai trò đầu tàu được nhận định là phải đi trước một bước về thể chế, hạ tầng và mô hình quản trị đô thị.

Nhìn từ góc độ chính quyền đô thị, TS. Nguyễn Đức Kiên – nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng, chính quyền phải là “xương sống” của toàn bộ nỗ lực chuyển đổi số.

Bởi sự thiếu liên thông dữ liệu, quy trình hành chính còn dựa trên giấy tờ và lối quản lý truyền thống đang làm tăng chi phí giao dịch, khiến doanh nghiệp lẫn người dân chịu nhiều gánh nặng không đáng có. Theo TS. Kiên, kinh tế số chỉ phát triển khi môi trường số đủ thông thoáng, minh bạch và thân thiện. Môi trường ấy phải bắt đầu từ chính quyền đô thị.

Hơn nữa, khi chính quyền vận hành theo mô hình dữ liệu, khi dịch vụ công được số hóa thực chất, hệ sinh thái doanh nghiệp sẽ có điều kiện tăng tốc, còn người dân tiếp cận dịch vụ tài chính – công nghệ thuận tiện hơn.

Cũng từ góc nhìn thể chế, TS. Nguyễn Đức Kiên đề xuất nhiều giải pháp, như các ngân hàng hỗ trợ hộ kinh doanh lắp đặt POS và công nhận hóa đơn từ POS như chứng từ hợp pháp, nhằm giải quyết tình trạng không xuất hóa đơn, gây khó cho người tiêu dùng và công tác hậu kiểm.

Ông cho rằng khi giao dịch được chuẩn hóa, minh bạch hơn, dữ liệu tài chính sẽ trở thành “tài sản số” quan trọng, giúp cơ quan quản lý hoạch định chính sách chính xác hơn, đồng thời giúp tổ chức tín dụng ứng dụng AI trong chấm điểm tín dụng, mở rộng khả năng tiếp cận vốn cho người dân và doanh nghiệp.

Trong khi đó, với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, vấn đề lớn nhất lại nằm ở năng lực chuyển đổi số và chi phí tuân thủ.

Ông Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội cho biết, có tới 62% doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu ngân sách cho chuyển đổi số, 54% không có bộ phận công nghệ thông tin chuyên trách.

Hơn nữa, các doanh nghiệp còn gặp khó khi phải đáp ứng hàng loạt yêu cầu mới liên quan đến hóa đơn điện tử, chuẩn an ninh mạng, tiêu chuẩn ESG, CBAM hay quản trị rủi ro tài chính...

“Những rào cản này cho thấy doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội cần một mô hình hỗ trợ đa tầng – bao gồm chính sách, công nghệ, tài chính và đào tạo – để bắt kịp xu hướng toàn cầu”, ông Mạc Quốc Anh nhấn mạnh.

Giải pháp thể chế vì thế phải song hành với hỗ trợ tài chính. Theo TS Mạc Quốc Anh, Hà Nội cần một Quỹ Hỗ trợ chuyển đổi số với lãi suất ưu đãi 0 – 3% dành cho các dự án chuyển đổi số, dữ liệu lớn hay an ninh mạng. Kinh nghiệm Hàn Quốc từng dành tới 1% GDP hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ chuyển đổi số và chỉ trong một vài năm năng suất lao động đã tăng hơn 25%.

Ông Mạc Quốc Anh đề nghị Thành phố sớm thiết lập cơ chế thử nghiệm sandbox cho các lĩnh vực mới như AI, công nghệ tài chính (Fintech), Blockchain để doanh nghiệp có không gian thử nghiệm trong phạm vi được kiểm soát, giảm rủi ro pháp lý. Đây cũng là mô hình Singapore đã áp dụng để tạo bước đột phá cho Fintech, đưa hàng loạt doanh nghiệp nhỏ tiếp cận thị trường rộng lớn chỉ sau vài tháng thử nghiệm.

Bài toán thể chế không dừng ở vấn đề công nghệ mà mở rộng sang tài sản số – một lĩnh vực Hà Nội được khuyến nghị nên đi đầu. Việc hoàn thiện hành lang pháp lý về dữ liệu số, định danh điện tử thống nhất và bảo vệ sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm số sẽ tạo động lực mạnh cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Ông Mạc Quốc Anh lưu ý, Hà Nội cần ban hành cơ chế cho phép doanh nghiệp khai thác dữ liệu công, từ quy hoạch, giao thông đến giáo dục để tạo ra sản phẩm số mới.

Theo các chuyên gia, khi thể chế đi trước, tài chính số sẽ trở thành động lực lan tỏa. Ông Phạm Minh Quang - Tổng Giám đốc DOLPHIN đã chia sẻ kinh nghiệm tối ưu hóa quản trị bằng số hóa quy trình nội bộ.

Bà Nguyễn Thị Minh Khuê - Phó Chủ tịch HĐQT Sapo, cho biết hệ sinh thái thương mại điện tử chỉ phát triển khi doanh nghiệp sở hữu dữ liệu đồng bộ và thực hiện được quản trị số từ kho vận, bán hàng đến chăm sóc khách hàng....

Những chia sẻ này cho thấy kinh tế số đang mở ra không gian sáng tạo rộng lớn, nhưng điều kiện tiên quyết vẫn là thể chế và hạ tầng tài chính số đủ mạnh.

Theo các chuyên gia, với lợi thế về hạ tầng viễn thông, tỷ lệ thanh toán số cao và sự năng động của khu vực tư nhân, Hà Nội có đầy đủ điều kiện để trở thành trung tâm kinh tế số của khu vực. Điều Hà Nội cần lúc này là bước đi quyết liệt hơn trong hoàn thiện thể chế tài chính số - nơi tạo lập niềm tin, minh bạch và nguồn lực cho mọi đổi mới.