Trong quá trình thực hiện ba đột phá chiến lược, Đảng ta đã chú trọng chỉ đạo đầu tư phát triển KHCN, ĐMST và CĐS quốc gia, nhất là công nghệ cao. Đây được coi là quyết sách chiến lược đang mở ra cơ hội lịch sử, bước ngoặt cho sự phát triển mạnh mẽ của Đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thể chế KHCN đã được chú trọng đổi mới, hoàn thiện và phát triển đồng bộ hơn; tiềm lực KHCN được tăng cường. Điều này tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động sáng tạo. Hội nhập quốc tế về KHCN được đẩy mạnh; ĐMST và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp được khuyến khích.

Đáng chú ý, công tác chuyển đổi số đã có những bước tiến cụ thể, bao gồm việc xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia và ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử. Những nỗ lực này đã tạo động lực đổi mới mô hình tăng trưởng và nâng cao giá trị gia tăng của nền kinh tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, KHCN và ĐMST vẫn còn những hạn chế lớn, ảnh hưởng đến tốc độ phát triển chung của nền kinh tế, đặc biệt khi phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu về công nghệ.

Cơ chế, chính sách KHCN và ĐMST vẫn còn nhiều hạn chế, vướng mắc. Cơ chế, chính sách, nguồn lực đầu tư, quản lý tài chính trong khoa học, công nghệ và chế độ đãi ngộ đối với đội ngũ trí thức chưa phù hợp.

Một hạn chế lớn là KH&CN và ĐMST chưa trở thành động lực chính cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển đất nước. Năng lực, trình độ công nghệ còn yếu, thiếu những ngành công nghiệp nền tảng, công nghệ chiến lược làm nòng cốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thị trường khoa học, công nghệ vẫn chậm phát triển. Một số ngành khoa học, công nghệ chiến lược, mũi nhọn phát triển còn chậm. Đặc biệt, doanh nghiệp chưa thực sự đóng vai trò là trung tâm của hệ thống ĐMST quốc gia.

Trong giai đoạn mới (2026-2030), Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng tiếp tục nhấn mạnh vai trò của KHCN, ĐMST và CĐS. Đây là động lực chính để xác lập mô hình tăng trưởng mới.

Để đạt được mục tiêu trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình cao vào năm 2030, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV đã đưa ra các quan điểm và định hướng phát triển mang tính đột phá về phát triển KHCN, ĐMST và CĐS

Theo đó, KHCN được xác định là trọng tâm để làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống. Đồng thời, cần đẩy mạnh đột phá về KHCN, ĐMST và tăng cường chủ động hội nhập quốc tế. Đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu phấn đấu tỉ trọng kinh tế số đạt khoảng 30% GDP. Đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế phải đạt trên 55%.

Nhiệm vụ trọng tâm được đặt ra là khẩn trương, quyết liệt đổi mới và hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển KHCN phù hợp với nguyên tắc thị trường, chuẩn mực và thông lệ quốc tế. Cần tháo gỡ dứt điểm các nút thắt, rào cản trong hoạt động KHCN và ĐMST, trọng tâm là cơ chế quản lý, cơ chế đầu tư, cơ chế tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp KHCN. Đặc biệt, cần xây dựng và triển khai các khung khổ pháp lý, cơ chế, chính sách thử nghiệm, thí điểm vượt trội trong KHCN và ĐMST.

Nâng cao tiềm lực KHCN và ĐMST quốc gia đạt trình độ tiên tiến ở những lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao. Cần phát triển và khai thác có hiệu quả hạ tầng KHCN và ĐMST, nhất là hạ tầng số, cơ sở dữ liệu lớn, kinh tế dữ liệu.

Ưu tiên công nghệ chiến lược và chuyển đổi số toàn diện; đặt mục tiêu làm chủ công nghệ chiến lược. Định hướng chiến lược là chủ động, tích cực tiếp cận nhanh và khai thác có hiệu quả thành tựu của Cách mạng công nghiệp 4.0. Ưu tiên tiếp thu, chuyển giao, ứng dụng sáng tạo, làm chủ các công nghệ tiên tiến, công nghệ chiến lược, công nghệ lõi, công nghệ nguồn, công nghệ số. Các lĩnh vực trọng tâm bao gồm: công nghiệp điện tử, chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ hạt nhân, năng lượng nguyên tử, năng lượng mới, công nghệ không gian vũ trụ, công nghệ lượng tử.

Cần có cơ chế, chính sách đột phá thúc đẩy chuyển đổi số, thực hiện số hoá toàn diện trong mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm an ninh, an toàn. Chính phủ, Nhà nước cần ứng dụng các công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong quản lý, điều hành, và phát triển mạnh trợ lý ảo cho doanh nghiệp và người dân. Đồng thời, cần quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số lành mạnh và hiệu quả, và phát triển công dân số để người dân tham gia hiệu quả vào nền kinh tế số và xã hội số.

Phát triển hệ thống ĐMST quốc gia, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, trong đó doanh nghiệp là trung tâm. Cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư phát triển và ứng dụng KH&CN, nhất là công nghệ mới, công nghệ cao. Viện nghiên cứu và trường đại học phải là chủ thể nghiên cứu mạnh, và Nhà nước đóng vai trò kiến tạo.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc tập trung chuyển đổi cơ cấu và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đồng thời thúc đẩy đột phá về KHCN, ĐMST và CĐS sẽ là động lực then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng, năng lực cạnh tranh của sản phẩm, doanh nghiệp và của nền kinh tế.