Đưa pháp luật về tận bản, tận nhà

Tuyên truyền cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS) vùng sâu, vùng xa cần nhắm vào những nội dung thiết thực, có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và quyền lợi của đồng bào như: quyền sử dụng đất, chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, chính sách an sinh xã hội, y tế dự phòng, phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, quyền trẻ em, bảo vệ môi trường rừng… Những nội dung này đã được lồng ghép trong các dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021-2025), được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 (Chương trình 1719) và được hướng dẫn cụ thể trong các văn bản do Ủy ban Dân tộc trước đây nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo và các bộ, ngành khác ban hành.

Việc đưa thông tin pháp luật đến vùng sâu, vùng xa đòi hỏi phương thức đa kênh, sinh động, với ngôn ngữ dễ hiểu và người truyền đạt có uy tín tại địa phương. Các buổi truyền thông lưu động kết hợp biểu diễn văn nghệ, tiểu phẩm bằng ngôn ngữ dân tộc, có nội dung minh họa quyền lợi, thủ tục hành chính và cách thức khi gặp vấn đề pháp lý, giúp thu hút người dân và dễ dàng truyền tải thông điệp phức tạp thành câu chuyện gần gũi, dễ hiểu. Thông tin tuyên truyền cũng được phát lặp lại qua các kênh truyền thanh cơ sở, loa bản, truyền thanh tiếng dân tộc để nhắc nhở và hướng dẫn đồng bào DTTS các bước thực hiện quyền lợi.

Bên cạnh các hình thức và thiết bị truyền tải thông tin, lực lượng cán bộ thôn, người có uy tín được đào tạo, trang bị tài liệu pháp luật cơ bản, trở thành “cầu nối pháp luật” với bà con. Tài liệu tuyên truyền trực quan, ngắn gọn như: tờ rơi, tranh minh họa, video ngắn, kịch bản tiểu phẩm…, được thiết kế dễ hiểu, ít chữ, được dịch sang ngôn ngữ dân tộc. Bên cạnh đó, việc kết hợp dịch vụ lưu động (một cửa lưu động), đưa dịch vụ hành chính đến các thôn bản, cùng với tổ tư vấn pháp lý giúp công tác tuyên truyền được song hành với xử lý cụ thể, làm tăng niềm tin trong đông đảo đồng bào DTTS.

Điển hình công tác tuyên truyền vùng đồng bào DTTS

Tại Lâm Đồng, công tác phổ biến giáo dục pháp luật (PBGDPL), nhất là trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, được chú trọng thực hiện, góp phần tạo sự đồng thuận, tăng cường ý thức tự giác chấp hành pháp luật, xây dựng mối quan hệ đoàn kết, tốt đẹp trong Nhân dân. Sở Tư pháp tỉnh đã tổ chức nhiều hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho hàng ngàn người tham dự, phát miễn phí 11.000 túi vải có chứa khẩu hiệu tuyên truyền pháp luật, 1.555 sổ tay dành cho hòa giải viên. Song song với đó, ngành Tư pháp Lâm Đồng còn tổ chức hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho các đối tượng là người DTTS, người có uy tín trong cộng đồng dân cư và thành viên câu lạc bộ nông dân với pháp luật. Đồng thời, tổ chức tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý nâng cao nhận thức cho già làng, trưởng thôn, người có uy tín, chức sắc tôn giáo, đồng bào DTTS và người dân thông qua các hội nghị của chương trình Mục tiêu quốc gia năm 2025.

Còn tại An Giang, công tác tuyên truyền pháp luật không chỉ giúp nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, mà còn là cầu nối giúp bà con DTTS tiếp cận các chính sách phát triển, bảo đảm quyền về đất đai, tín ngưỡng, tôn giáo, nhất là quyền lợi cơ bản trong lao động sản xuất. Bộ đội Biên phòng tỉnh An Giang đã phối hợp với chính quyền, các đoàn thể tổ chức nhiều buổi tuyên truyền pháp luật với đồng bào vùng biên giới, vùng DTTS. Các hoạt động cộng đồng như: Mô hình “Tiếng loa Biên Phòng”, “Đi từng ngõ, gõ từng nhà”, phát tờ rơi, tuyên truyền ngoài trời được thực hiện để người dân, nhất là đồng bào DTTS, tiếp cận pháp luật một cách trực tiếp, giản dị, dễ hiểu. Tại xã Vĩnh Xương, Ban Trị sự Phật giáo Hòa Hảo cùng một số tổ chức tôn giáo khác phối hợp tổ chức tuyên truyền pháp luật vào những ngày có đông tín đồ sinh hoạt tôn giáo, tận dụng các buổi lễ để truyền tải các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân tộc, tôn giáo…

Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc đưa pháp luật đến gần hơn với người dân, những năm qua tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm đẩy mạnh công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nhất là trong vùng đồng bào DTTS, qua đó, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, giữ vững an ninh trật tự, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Hình thức tuyên truyền cũng ngày càng đa dạng, sáng tạo. Các tiểu phẩm, bài hát, điệu múa, tiếng khèn, tiếng then được đưa vào ngày hội đại đoàn kết, lễ hội truyền thống, phiên chợ vùng cao, biến việc học luật thành một hoạt động vừa vui tươi vừa bổ ích. Những phiên tòa giả định được tổ chức mô phỏng các vụ việc về tảo hôn, bạo lực gia đình, vi phạm an toàn giao thông hay phá rừng đã để lại bài học thực tiễn, giúp người dân “thấy - hiểu - tránh”. Các tổ hòa giải ở cơ sở được củng cố, hoạt động hiệu quả, kịp thời tháo gỡ nhiều mâu thuẫn, tranh chấp từ sớm, từ xa. Bên cạnh đó, các đợt tư vấn, trợ giúp pháp lý lưu động đến với bà con vùng biên giới, vùng đặc biệt khó khăn đã giúp nhiều người yếu thế được tiếp cận pháp luật miễn phí, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Thách thức và giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền pháp luật

Trong quá trình triển khai, công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật đến với đồng bào DTTS vẫn còn gặp khó khăn, thách thức do rào cản ngôn ngữ - văn hóa, khoảng cách địa lý, năng lực của cán bộ cơ sở còn mỏng, đòi hỏi sự phối hợp liên ngành chặt chẽ.

Việc triển khai thực hiện các hợp phần, dự án trong Chương trình 1719 không chỉ theo giai đoạn, mà còn được xác định là nhiệm vụ xuyên suốt, do đó, về lâu dài cần có các giải pháp đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả tuyên truyền. Các giải pháp cần tập trung vào: tăng cường nguồn lực, lồng ghép vốn; nâng cao năng lực cán bộ và mạng lưới tư vấn pháp luật cơ sở, đo lường hiệu quả và thực hiện cơ chế phản hồi, áp dụng công nghệ, tăng cường phối hợp liên ngành và lồng ghép giải pháp chuyên sâu.

Tất cả nhằm đưa chính sách pháp luật đến gần hơn với đồng bào DTTS, để quyền lợi và tiếng nói pháp lý của đồng bào được đảm bảo bền vững, góp phần giảm nghèo, nâng cao chất lượng sống và phát triển toàn diện vùng đồng bào DTTS.