Chung tay phòng, chống hàng giả trong môi trường thương mại điện tử

Tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý

Chia sẻ tại Tọa đàm Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, tình hình hàng gian, hàng giả vẫn rất nóng, nhất là trong môi trường số. Bởi trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng: người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch.

Tọa đàm Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử.

Ngược lại, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó trở nên mơ hồ. Người mua không biết rõ người bán là ai, ở đâu; hàng hóa được lưu kho tại vị trí nào; thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm khó xác thực. Khi xảy ra vấn đề, việc truy tìm, xác minh đối tượng liên quan cũng vô cùng phức tạp.

Ngay cả khi đã nhận diện được dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng vẫn gặp trở ngại lớn trong khâu xác minh, đặc biệt khi đối tượng liên quan không hợp tác. Đây chính là một trong những thách thức lớn nhất của hoạt động mua sắm trực tuyến hiện nay.

Theo ông Trần Hữu Linh, để ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước xác định cần phải làm song song hai việc, đó là tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật, chế tài xử lý và quan trọng không kém là tổ chức thực thi các quy định đó như thế nào trong thực tế.

Quy định có thể rất đầy đủ, nhưng nếu không thực thi được thì hiệu quả sẽ không cao. Giao dịch trực tuyến có những đặc thù riêng, vì vậy hệ thống pháp lý cũng phải được điều chỉnh cho phù hợp. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để theo kịp sự phát triển của thương mại điện tử, tránh tình trạng chính sách luôn đi sau thực tiễn.

Luật Thương mại điện tử đã đặt ra những quy định chặt chẽ hơn, trong đó yêu cầu các tổ chức, cá nhân bán hàng trên sàn thương mại điện tử phải được định danh rõ ràng để cơ quan chức năng có thể truy vết khi xảy ra vi phạm, đồng thời phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, các chế tài xử phạt cũng đang tiếp tục được rà soát, hoàn thiện theo hướng đủ mạnh để răn đe.

Ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (giữa) chia sẻ tại Tọa đàm.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu thực thi pháp luật. Muốn xử lý hiệu quả các sai phạm trên môi trường số, cơ quan quản lý phải có các công cụ hiện đại, phù hợp. Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng các công cụ quản lý mới, trong đó quy định một số nhóm hàng hóa bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là các mặt hàng có rủi ro cao; với các nhóm hàng hóa khác thì khuyến khích thực hiện truy xuất.

Đáng chú ý, từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ, theo hướng văn minh, minh bạch hơn. Điều này vừa giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận về chất lượng, vừa góp phần đơn giản hóa công tác giám sát, kiểm tra của cơ quan chức năng. Cùng với đó, chúng tôi đang xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm đối với các hành vi vi phạm, gian lận trên môi trường thương mại điện tử, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Mục tiêu là để người dân và doanh nghiệp có thể chủ động phát hiện, phản ánh các dấu hiệu vi phạm, từ đó tạo thuận lợi cho công tác truy xuất, xử lý của lực lượng chức năng.

Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức người bán và người tiêu dùng

Theo ông Trần Hữu Linh, thời gian qua, Nhà nước đã rất nỗ lực trong công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt là trên môi trường thương mại điện tử. Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 397/NQ-CP ban hành Kế hoạch hành động của Chính phủ về đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đến năm 2030 là lần đầu tiên có một kế hoạch hành động quốc gia mang tính tổng thể, dài hạn, thể hiện cam kết rất mạnh mẽ của Chính phủ trong cuộc chiến chống gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ đến năm 2030.

Hiện nay, các cơ quan chức năng đang khẩn trương xây dựng kế hoạch hành động để sớm đưa Nghị quyết vào thực tiễn. Nhiều giải pháp được xác định là rất quyết liệt và thiết thực, như mục tiêu xóa bỏ hàng giả, hàng nhái; yêu cầu 100% các sàn thương mại điện tử phải ký cam kết phòng ngừa và chủ động, quyết liệt chống hàng giả; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi vi phạm.

Ông Trần Hữu Linh nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử diễn ra mạnh mẽ, công tác quản lý thị trường cũng buộc phải thay đổi tương ứng, từ chính sách đến phương thức thực thi và xử lý. Cuộc chiến chống hàng giả trên môi trường số chỉ có thể đạt hiệu quả khi có sự tham gia đồng bộ của cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và toàn thể người tiêu dùng.

Tăng cường kiểm tra, kiểm soát hàng giả bảo vệ người tiêu dùng trên môi trường thương mại điện tử.

Yếu tố cốt lõi trong cuộc chiến chống gian lận thương mại và hàng giả vẫn là văn hóa và đạo đức kinh doanh. Thực tế cho thấy, vẫn tồn tại tình trạng người tiêu dùng biết rõ hàng hóa là giả, là nhái nhưng vẫn chấp nhận mua. Khi người mua còn thỏa hiệp với hàng giả thì việc đấu tranh, ngăn chặn các hành vi vi phạm trên thị trường, đặc biệt là trên môi trường số, sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Do đó, vấn đề đặt ra là làm thế nào để nâng cao nhận thức cho cả người bán lẫn người tiêu dùng. Việc khơi dậy tinh thần yêu chuộng hàng Việt, ưu tiên sử dụng sản phẩm nội địa có chất lượng là hết sức quan trọng. Ở nhiều quốc gia trong khu vực như Hàn Quốc, Thái Lan hay Lào, người dân có xu hướng ưu tiên sử dụng hàng hóa trong nước.

Việt Nam cũng đã triển khai nhiều Chương trình vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, tuy nhiên nếu người tiêu dùng vẫn dễ dàng thỏa hiệp với hàng giả, hàng kém chất lượng thì những nỗ lực này sẽ khó đạt được hiệu quả như mong muốn.

Về phía Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Cục rất coi trọng công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và truyền thông để người dân có nhận thức đúng đắn, đầy đủ về tác hại của hàng giả, hàng nhái. "Đây được xác định là nhiệm vụ hết sức quan trọng và sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong thời gian tới", ông Trần Hữu Linh nói.