Trung tâm logistics - hạ tầng vật chất của thị trường hàng hoá và tài chính

Nhấn mạnh về vấn đề này tại Hội nghị triển khai Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050 do Bộ Công Thương vừa tổ chức mới đây, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đặc biệt lưu ý logistics được xác định là ngành dịch vụ hạ tầng then chốt, đòi hỏi mạng lưới trung tâm logistics hiện đại, phân tầng, liên thông và phải được quy hoạch bài bản, đi trước một bước.

Đáng chú ý, theo ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, một điểm thay đổi quan trọng mang tính cấu trúc trong định hướng là phải phát triển hệ thống logistics đi cùng với tiến trình tái cơ cấu sự thay đổi bộ máy và tổ chức địa giới hành chính các địa phương, đó là từ giữa năm 2025, cả nước chỉ còn 34 tỉnh, thành phố. Cấu trúc hành chính mới này “mở ra không gian phát triển theo quy mô vùng - cực tăng trưởng - hành lang kinh tế, thay cho manh mún, cục bộ”. Vì vậy, việc hình thành mô hình logistics vùng và liên vùng phát triển ở quy mô đủ lớn trở thành yêu cầu tất yếu.

Theo ông Tuấn, Chiến lược đã đặt ra tham vọng rất lớn là đến năm 2035, Việt Nam phấn đấu nằm trong nhóm quốc gia dẫn đầu khu vực về năng lực logistics và giảm mạnh chi phí logistics của nền kinh tế cùng với các chỉ tiêu chỉ số đã được lượng hóa rất rõ ràng cho từng giai đoạn. Muốn đạt được các mục tiêu này, hệ thống trung tâm logistics phải được xây dựng theo một tư duy hoàn toàn mới.

“Logistics hiện nay không chỉ phục vụ lưu thông hàng hóa đơn thuần, mà còn gắn liền với các cấu phần mới như khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế và thị trường giao dịch hàng hóa phái sinh mà Bộ Công Thương đang triển khai. Trong bức tranh đó, trung tâm logistics đóng vai trò là hạ tầng vật chất của cả thị trường hàng hoá và thị trường tài chính - phái sinh hàng hoá”, ông Tuấn cho biết.

Phát triển mạng lưới logistics theo tầng và vùng quy hoạch

Trong bối cảnh hiện nay, đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho rằng, việc xây dựng quy hoạch trung tâm logistics phải bám sát bộ tứ 4 Nghị quyết trụ cột chiến lược của Bộ Chính trị là Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng, thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân; từ đó, quy hoạch trung tâm logistics phải tuân thủ mô hình theo tầng và theo vùng.

Theo đó, ở quy mô quốc gia/quốc tế, Việt Nam sẽ hình thành các cực trung tâm logistics quốc tế tại Bắc - Trung - Nam, gắn với cảng biển, cảng hàng không cửa ngõ, các hành lang kinh tế và khu thương mại tự do. Ở tầng vùng và liên vùng, mỗi vùng kinh tế phải có từ 2-3 trung tâm logistics vùng, phục vụ đồng thời sản xuất, xuất nhập khẩu và thị trường nội địa.

Ở tầng đô thị, khu công nghiệp, cửa khẩu, vùng nguyên liệu, các trung tâm logistics chuyên ngành cần được phát triển theo đặc thù từng loại hình hàng hóa và lĩnh vực như: nông sản, thủy sản, da giày, dệt may, thương mại điện tử, hàng lạnh…

Ngoài ra, tại các đô thị được định hướng hình thành trung tâm tài chính quốc tế hoặc khu thương mại tự do như TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, ông Tuấn khuyến nghị cần quy hoạch trung tâm logistics làm nền tảng cho cả giao nhận hàng hóa và vận hành kho chuẩn phục vụ giao dịch phái sinh.

Đối với các trung tâm logistics nông sản, năng lượng hay kim loại, yêu cầu đặt ra là phải thiết kế theo tiêu chuẩn kho giao nhận/kho bảo đảm làm tài sản cơ sở cho hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp ổn định thị trường và phòng ngừa rủi ro giá.

Chuyển đổi kép để hướng tới hiện thực hóa phát triển hệ thống logistics hiện đại

Cũng theo Bộ Công thương, một trong các điểm mấu chốt của Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2050 là phải số hóa và xanh hóa toàn bộ hệ thống trung tâm logistics ngay từ đầu. Tất cả trung tâm logistics mới phải bảo đảm năng lực quản lý số, chia sẻ dữ liệu, truy xuất nguồn gốc, thực hiện chứng từ điện tử theo đúng tinh thần Nghị quyết 57.

Đồng thời, cần khuyến khích mạnh mẽ mô hình logistics xanh, logistics đô thị thông minh, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và gắn với hệ thống giao thông công cộng, đường sắt, đường thủy.

Để hiện thực hóa các mục tiêu lớn tại Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam, trong đó có định hướng phát triển ngành theo hướng “xanh” hóa,  theo ông Bùi Bá Nghiêm - Chuyên viên cao cấp Cục Xuất nhập khẩu, Phó trưởng Ban soạn thảo chiến lược, Chiến lược đã xác định rõ 9 nhóm giải pháp, nhiệm vụ then chốt, trải rộng từ thể chế, hạ tầng đến con người và thị trường.

Đại diện Cục Hải quan (Bộ Tài chính), ông Đặng Thế Duyên - Tổ trưởng Tổ Giám sát quản lý địa điểm và phương tiện xuất nhập cảnh, Ban Giám sát quản lý về hải quan cho biết, với những nhiệm vụ được giao trong Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050, trong phạm vi chức năng và nhiệm vụ của mình, Cục Hải quan đã trình Đề án về thực hiện hải quan số từ nay đến năm 2027, trong đó có việc triển khai mô hình hải quan thông minh. Đến nay, cơ quan Hải quan đã thực hiện quy trình hải quan điện tử 100%, góp phần đồng bộ và hiện đại hóa hệ thống thông quan, thuận lợi hóa và chuyên nghiệp hóa hệ thống logistics. Trước mắt, hiện nay Cơ quan Hải quan đã phối hợp với một số địa phương triển khai mô hình cửa khẩu số, điển hình là tại Cửa khẩu Hữu Nghị (tỉnh Lạng Sơn)...

Ông Duyên cũng nhấn mạnh việc phát triển logistics cần quan tâm phát triển chuỗi cung ứng logistics gắn với hệ thống hạ tầng đồng bộ (gồm đường bộ, đường sắt, đường hàng không), đồng thời cần có sự kết nối giữa các trung tâm logistics, từ đó cắt giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh của logistics Việt Nam.