Bộ trưởng Bộ Tài chính đóng vai trò “tổng chỉ huy”

Thảo luận về dự án Luật Thống kê (sửa đổi) tại phiên họp của Quốc hội chiều 21/11, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu tỉnh Đồng Tháp) bày tỏ đồng tình với quy định về vấn đề phân cấp, phân quyền trong hoạt động thống kê. Theo đại biểu, quy định mới theo hướng Thủ tướng Chính phủ ủy quyền cho Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ đạo các cuộc tổng điều tra thống kê trên toàn quốc là phù hợp.

Thủ tướng cũng ủy quyền cho Bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan thuộc Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Tổng Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm tra thống kê trong lĩnh vực chuyên môn của mình. Đại biểu cho rằng, việc Bộ trưởng Bộ Tài chính đóng vai trò “tổng chỉ huy” trong các cuộc tổng điều tra dân số 5 năm một lần sẽ bảo đảm sự điều hành thống nhất, logic và phù hợp thực tiễn.

Đại biểu nhận định, hệ thống thông tin thống kê được triển khai bởi nhiều cơ quan trên địa bàn cấp xã. Do đó, đại biểu đề nghị quy định về trách nhiệm, phạm vi và phương pháp thống kê của từng cơ quan. Đồng thời, cần quy định thống nhất chế độ báo cáo thông tin thống kê để đảm bảo chính xác, tránh lặp số liệu. Đại biểu cũng băn khoăn về sai lệch số liệu dân số giữa thống kê và số liệu quản lý dân cư của ngành Công an.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã giải trình, làm rõ các nội dung được đại biểu Quốc hội quan tâm thảo luận tại tổ và hội trường về dự thảo Luật Thống kê sửa đổi. 

Bộ trưởng cho biết, phạm vi sửa đổi lần này tập trung vào những vấn đề cấp thiết nhằm đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động thống kê. Dự thảo tập trung sửa đổi 4 nhóm nội vấn đề lớn: sắp xếp tổ chức bộ máy thống kê; hoàn thiện quy định về thanh tra và kiểm tra chuyên ngành thống kê; cập nhật các nghiệp vụ thống kê phát sinh trong thực tiễn và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước.

Theo Bộ trưởng, việc sắp xếp lại cơ quan thống kê được thực hiện theo đúng định hướng của Ban Chỉ đạo Trung ương và mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Từ mô hình Tổng cục Thống kê trước đây, Bộ Tài chính đã chuyển thành mô hình Cục Thống kê. Tại địa phương, thống kê được tổ chức ở cấp tỉnh và cấp cơ sở (cấp xã). Một đơn vị thống kê cơ sở sẽ phụ trách không chỉ một xã mà từ tối thiểu 3 đến trung bình 5-7 xã để bảo đảm hiệu quả sử dụng nhân lực.

Nhấn mạnh yêu cầu thống nhất trong hoạt động thống kê, Bộ trưởng cho biết, Luật Thống kê đã quy định đầy đủ các nguyên tắc và chuẩn mực nhằm bảo đảm dữ liệu được thu thập, tổng hợp thống nhất trên phạm vi toàn quốc, tuân thủ chuẩn quốc tế. Mỗi chỉ tiêu thống kê phải được chuẩn hóa theo 5 tiêu thức gồm: khái niệm, phương pháp tính, phân tổ chủ yếu, kỳ công bố và cơ quan chịu trách nhiệm. Cơ quan thống kê trung ương tiếp tục giữ vai trò thẩm định chỉ tiêu thống kê bộ ngành, chế độ báo cáo và phương án điều tra.

"Trong quá trình thực hiện thống kê, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ ngành để đảm bảo thống kê khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời và thống nhất", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Hình thành hệ thống thông tin thống kê đầy đủ, thông suốt

Về hệ thống thông tin thống kê, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo Luật quy định hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước đồng bộ từ trung ương đến cấp xã. Hệ thống bao gồm thông tin thống kê quốc gia, bộ ngành, cấp tỉnh và cấp xã, với hệ thống chỉ tiêu tương ứng. Thay vì duy trì hệ thống thông tin cấp huyện, dự thảo chuyển sang mô hình hệ thống thông tin cấp xã và giao cơ quan thống kê quản lý, cập nhật dữ liệu. Hiện thống kê cơ sở đang cung cấp thông tin kinh tế - xã hội theo tháng và quý cho trung bình 5-7 xã. 

Các quy định này nhằm đảm bảo có đầy đủ thông tin thống kê về kinh tế - xã hội phục vụ cho quản lý điều hành ngay tại địa bàn các xã, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đồng thời, giúp hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước đầy đủ, thông suốt từ trung ương đến cấp xã để phục vụ cho quản lý điều hành các cấp.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên ngành, phù hợp với thực tiễn nhiều bộ chỉ tiêu như kinh tế số, phát triển bền vững, logistics, phát triển giới… Quy định này giúp tăng khả năng so sánh, liên thông dữ liệu và phục vụ hiệu quả hơn cho hoạch định chính sách.

Dự thảo Luật cũng bổ sung chế độ báo cáo thống kê cấp xã và giao Bộ trưởng Bộ Tài chính thẩm quyền ban hành biểu mẫu, hướng dẫn ghi chép áp dụng thống nhất trên toàn quốc, không làm phát sinh thêm khối lượng công việc cho cấp xã và bảo đảm thống nhất, không có sự chồng chéo giữa cơ quan thống kê và các cơ quan khác.

Bộ trưởng cũng giải trình ý kiến của đại biểu Phạm Văn Hòa về việc thời gian qua có sự sai lệch dữ liệu dân cư giữa cơ quan thống kê và một số bộ ngành. Trong đó, nguyên nhân chủ yếu là dữ liệu dân cư chưa được số hóa đầy đủ, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa. Theo Bộ trưởng, khi cơ sở dữ liệu dân cư hoàn thiện, việc này sẽ được khắc phục.

Một nội dung quan trọng được Bộ trưởng nhấn mạnh là việc bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia. Quy định này nhằm xây dựng một nền dữ liệu thống kê tập trung thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hoạch định chính sách, giám sát và đánh giá tình hình kinh tế - xã hội. Đồng thời, khắc phục tình trạng dữ liệu phân tán ở nhiều bộ ngành, địa phương, tăng cường kết nối chia sẻ, tích hợp dữ liệu phục vụ chuyển đổi số quốc gia.

Bộ trưởng thông tin thêm, hiện nay Bộ Tài chính đang triển khai hệ thống phần mềm thống kê xuyên suốt trong công tác thống kê. Việc này cùng với chiến lược số hóa toàn bộ dữ liệu quốc gia dự kiến hoàn thành cuối năm 2026 sẽ giúp công tác thống kê hiện đại, chính xác hơn và giảm đáng kể khối lượng lao động thủ công.

"Bộ trưởng khẳng định Bộ Tài chính sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Quốc hội để tiếp thu tối đa các ý kiến, hoàn thiện dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi) trước khi trình Quốc hội thông qua", Bộ trưởng khẳng định.