Làn sóng vốn ngoại: Từ ETF đến dòng tiền chủ động

Theo số liệu của Mirae Asset, đến tháng 7/2025, vốn hóa VN-Index đạt hơn 238 tỷ USD, tương đương với Chile và Qatar - những quốc gia đang nằm trong rổ FTSE Emerging Markets Index. Với quy mô này, Việt Nam có thể chiếm khoảng 0,7% trong rổ và dự kiến được giải ngân khoảng 622 triệu USD ngay khi quyết định có hiệu lực. Chỉ riêng quỹ Vanguard FTSE Emerging Markets ETF, với quy mô gần 83 tỷ USD, đã có thể phân bổ vào Việt Nam hàng trăm triệu USD.

Bà Trần Ngọc Thúy Vy - Chuyên viên phân tích, Khối Khách hàng cá nhân, Mirae Asset nhận định, điều quan trọng không chỉ nằm ở con số giải ngân ban đầu, mà là “cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế trong mắt các quỹ chủ động toàn cầu, vốn luôn tìm kiếm điểm đến mới nổi có cải cách mạnh mẽ và dài hạn”.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, trước thời điểm nâng hạng, nhiều thị trường đã chứng kiến nhịp tăng trưởng mạnh: Qatar tăng 45% trong giai đoạn 2013-2014, Saudi Arabia tăng 23% trước khi chính thức vào rổ, Romania tăng 18% giai đoạn 2018-2019. Sau nâng hạng, vốn hóa các thị trường này tiếp tục duy trì đà tăng bền vững. Những ví dụ này củng cố niềm tin rằng Việt Nam, trong giai đoạn 2025-2026, có thể đón làn sóng vốn ngoại mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy thanh khoản và cải thiện định giá.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những đòi hỏi khắt khe hơn về minh bạch thông tin, ổn định chính sách và bảo vệ quyền lợi cổ đông nhỏ lẻ. Đây chính là điều kiện tiên quyết để giữ chân vốn ngoại lâu dài, thay vì chỉ hưởng lợi ngắn hạn.

Tác động vĩ mô: Thanh khoản, định giá và phân tầng ngành nghề

Ở tầm vĩ mô, nâng hạng tạo ra tác động đồng thời trên nhiều phương diện. Thứ nhất, thanh khoản thị trường chắc chắn được cải thiện khi dòng vốn ETF và vốn chủ động gia nhập, kéo theo tâm lý tích cực và kích hoạt dòng tiền nội. Thứ hai, định giá có cơ hội được nâng tầm khi Việt Nam bước vào nhóm mới nổi, thu hẹp khoảng cách chiết khấu so với khu vực. Thứ ba, nâng hạng giúp củng cố vị thế quốc gia, vừa là “tem đảm bảo” cho chất lượng thị trường, vừa khẳng định uy tín cải cách thể chế, từ đó tăng cường niềm tin của định chế quốc tế và nhà đầu tư trong nước.

Bà Vy nhấn mạnh: “Thanh khoản tăng và định giá cải thiện sẽ không chỉ giúp thị trường hấp dẫn hơn trong mắt khối ngoại, mà còn tạo động lực lan tỏa tới dòng vốn nội, giúp thị trường vận hành hiệu quả và bền vững hơn.”

Ngoài ra, nâng hạng cũng kéo theo sự phân tầng giữa các nhóm ngành. Những lĩnh vực có quy mô vốn hóa lớn, đóng vai trò trụ cột như ngân hàng, bất động sản, công nghiệp và tiêu dùng thường là điểm đến chính của dòng vốn ngoại, do có tính đại diện và thanh khoản vượt trội.

Trong khi đó, ngành chứng khoán được đánh giá hưởng lợi trực tiếp và nhanh chóng nhất. Thanh khoản gia tăng giúp hoạt động môi giới bùng nổ, dư nợ ký quỹ và tự doanh cải thiện, qua đó nâng triển vọng lợi nhuận toàn ngành. Kinh nghiệm tại Qatar hay Saudi Arabia cho thấy, các công ty chứng khoán thường bứt phá sau nâng hạng nhờ hưởng lợi kép: vừa thu hút vốn ngoại, vừa tận dụng sự sôi động của thị trường trong nước. Ở Việt Nam, sự cạnh tranh gay gắt giữa các công ty dẫn đầu sẽ càng khốc liệt, buộc doanh nghiệp phải nâng chuẩn dịch vụ, quản trị rủi ro và đầu tư công nghệ để duy trì vị thế.

Ngược lại, những ngành vốn hóa nhỏ, thanh khoản thấp hoặc room ngoại đã cạn sẽ ít được hưởng lợi trực tiếp. Song nhìn tổng thể, việc nâng chuẩn mực toàn thị trường - từ hạ tầng, pháp lý đến công bố thông tin - vẫn mang lại lợi ích chung cho toàn bộ nền kinh tế.

Hành trình dài hạn: Từ cú hích FTSE đến chuẩn mực MSCI

Việc được FTSE nâng hạng chỉ là điểm khởi đầu. Để duy trì sức hút và tiến xa hơn, Việt Nam cần tiếp tục cải cách nền tảng trong năm 2026, bao gồm: triển khai giao dịch T+0, cho phép bán khống và thành lập đối tác bù trừ trung tâm (CCP). Đây là những yếu tố cốt lõi để thị trường tiến gần hơn với chuẩn mực quốc tế và cũng là điều kiện cần để lọt vào danh sách theo dõi của MSCI - cánh cửa mở ra dòng vốn hàng chục tỷ USD.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tác động nâng hạng thường kéo dài nhiều năm. Kuwait mất gần một thập kỷ từ khi vào danh sách theo dõi đến lúc chính thức được giải ngân, nhưng vốn hóa vẫn tăng bền vững. Qatar sau nâng hạng chứng kiến chỉ số chung tăng gấp nhiều lần, còn Saudi Arabia cũng ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể so với thời điểm công bố. Những minh chứng này cho thấy nâng hạng không chỉ là cú hích ngắn hạn, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc và củng cố nền tảng dài hạn của thị trường.

Theo bà Vy, “thành công của nâng hạng FTSE sẽ là bước đệm quan trọng để Việt Nam hướng tới MSCI, nhưng để đạt được điều đó, thị trường cần chứng minh khả năng duy trì cải cách lâu dài và đáp ứng chuẩn mực cao hơn về quản trị, minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư.”

Với Việt Nam, thách thức phía trước là nâng chuẩn quản trị doanh nghiệp, triển khai IFRS, ESG và tăng cường minh bạch thông tin. Đây là những điều kiện tiên quyết để không chỉ “nâng hạng”, mà còn “giữ hạng” và tiến xa hơn nữa - qua đó đưa thị trường chứng khoán Việt Nam trở thành điểm đến bền vững của dòng vốn toàn cầu.