Đòi hỏi sự đổi mới căn bản

Tại Hội thảo “Chuyển đổi xanh và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các ngành sản xuất và năng lượng tái tạo tại Việt Nam” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Liên đoàn Công nghiệp Đan Mạch (DI) tổ chức ngày 16/9, Phó Chủ tịch VCCI Võ Tân Thành khẳng định Tăng trưởng xanh là hướng đi tất yếu cho sự phát triển nền kinh tế Việt Nam.

Theo ông Võ Tân Thành, trong nhiều năm qua, vấn đề tăng trưởng xanh và phát triển bền vững đã trở thành ưu tiên chiến lược của nhiều quốc gia, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế. Việt Nam cũng đang tích cực hội nhập vào xu thế này, đặc biệt sau cam kết của Chính phủ tại COP26 về mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Nhấn mạnh về vai trò của nguồn nhân lực trong chuyển đổi xanh, Phó Chủ tịch VCCI Võ Tân Thành cho rằng, một trong những thách thức lớn nhất của quá trình chuyển đổi xanh và bền vững là làm sao để nguồn nhân lực Việt Nam có thể thích ứng và làm chủ các công nghệ mới, đặc biệt trong các lĩnh vực then chốt như sản xuất xanh và năng lượng tái tạo.

Theo ông Thành, các nhà máy sản xuất cần những kỹ sư, công nhân có kiến thức về công nghệ sạch, quy trình sản xuất tuần hoàn. Các dự án năng lượng tái tạo rất cần những chuyên gia vận hành, bảo trì có tay nghề cao. Đây chính là ‘khoảng trống kỹ năng’ mà chúng ta cần phải giải quyết.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023, tỷ lệ việc làm xanh trong tổng số việc làm tại Việt Nam hiện mới chỉ đạt khoảng 3,6%, chủ yếu tập trung ở các ngành điện, khí đốt, cấp nước (23%), khai mỏ (5%) và dịch vụ thị trường (5%). Điều này phản ánh khoảng cách lớn giữa nhu cầu và thực trạng nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế xanh.

Theo ông Thành, các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn như: Cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, khi các tập đoàn quốc tế ngày càng coi trọng tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững; tiếp cận và ứng dụng công nghệ sạch, công nghệ tái tạo từ các nước đi trước, trong đó có Đan Mạch – quốc gia được biết đến là hình mẫu về năng lượng tái tạo và chiến lược phát triển xanh và công bằng; cơ hội khẳng định thương hiệu, uy tín doanh nghiệp Việt Nam gắn liền với giá trị bền vững, từ đó mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tuy nhiên, đi cùng với đó là những thách thức không nhỏ, như: Thách thức về chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ xanh và chuyển đổi sản xuất; thách thức về khung khổ chính sách và hạ tầng hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi công bằng; đặc biệt là thách thức về nguồn nhân lực chất lượng cao có kỹ năng xanh yếu tố quyết định sự thành công của mọi chiến lược phát triển bền vững.

Cơ hội bình đẳng, hội nhập

Khẳng định chuyển đổi xanh không chỉ đơn thuần là việc áp dụng các công nghệ sạch, mà còn là sự thay đổi tư duy, văn hóa làm việc, Tổng Thư ký VCCI Trần Thị Lan Anh cho rằng, trong ba yếu tố gồm: đa dạng, bình đẳng và hòa nhập, các hoạt động của doanh nghiệp liên quan đến bình đẳng đang hạn chế hơn so với hai yếu tố còn lại. Do vậy, các doanh nghiệp cần phải thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ hơn để nâng cao bình đẳng giới tại nơi làm việc. Hỗ trợ khu vực tư nhân là động lực chính để giải quyết vấn đề này.

Phó Chủ tịch VCCI cũng lưu ý thêm rằng vai trò của phụ nữ trong quá trình chuyển đổi công bằng cần được chú trọng. Thống kê của Tổ chức Lao động Quốc tế cho thấy, khoảng cách về tỷ lệ tham gia thị trường lao động giữa nam và nữ ở Đông Nam Á vào năm 2022 là 24,4% (tương ứng tỷ lệ 54,2% đối với nam và 72,6% đối với nữ) và lao động nữ chủ yếu tập trung ở các ngành có giá trị gia tăng thấp.

Tại Việt Nam, tỷ lệ tham gia lực lượng lao động năm 2024 đạt 68,9%, với nam giới là 75% và phụ nữ là 63%. Tỷ lệ phụ nữ nắm giữ các vị trí quản lý cấp cao và cấp trung chỉ ở mức thấp 17,1%, so với nam giới là 82,9%.

Trong khi đó, theo Báo cáo Khoảng cách Giới Toàn cầu 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), Việt Nam xếp thứ 74/148 quốc gia. Phụ nữ vẫn còn gặp nhiều hạn chế trong tiếp cận nguồn lực, giáo dục kỹ thuật và cơ hội việc làm, đặc biệt trong các ngành kỹ thuật và năng lượng. Do đó, việc thúc đẩy vai trò lãnh đạo của phụ nữ trong ngành sản xuất và năng lượng là một phần không thể thiếu của chiến lược phát triển bền vững và toàn diện.

Đặc biệt, báo cáo khảo sát cơ sở về đa dạng, bình đẳng và hòa nhập tại nơi làm việc ở Việt Nam, do VCCI và DI thực hiện vào năm 2024, cho thấy mặc dù các doanh nghiệp đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với đa dạng, công bằng và hòa nhập, nhưng họ vẫn chưa thể hiện những cam kết này thành các văn bản và hướng dẫn quy định cụ thể.

Các chuyên gia nhấn mạnh, thúc đẩy bình đẳng giới tại nơi làm việc đòi hỏi phải lồng ghép các nguyên tắc này vào các chính sách và thực tiễn cơ bản của doanh nghiệp. Điều này có thể bắt đầu từ việc rà soát toàn diện các chính sách nhân sự để loại bỏ phân biệt đối xử giới.

Cách tiếp cận này giúp Việt Nam tiệm cận gần hơn tới các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030, nhằm “tiếp tục thu hẹp khoảng cách giới, tạo điều kiện và cơ hội để phụ nữ và nam giới tham gia và hưởng lợi bình đẳng trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước” và “tăng tỷ lệ lao động nữ được trả lương lên khoảng 60% vào năm 2030”.