Bảo đảm nguồn lực trong đầu tư

Báo cáo về sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, Tập đoàn Điện lực (EVN) cho biết, trong giai đoạn 2022 - 2023, các khoản chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện còn khoảng 44.000 tỷ đồng. Điều này đã làm EVN chưa được bù đắp đủ chi phí đầu vào và ảnh hưởng tới việc bảo toàn và phát triển vốn đầu tư của Nhà nước tại doanh nghiệp.

Lý giải các nguyên nhân chính dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của EVN giai đoạn 2022 - 2023 gặp nhiều khó khăn, Tập đoàn cho biết, trong cơ cấu giá thành điện hiện nay thì giá thành của khâu phát điện chiếm tỷ trọng tới 83%; các khâu còn lại (khâu truyền tải, phân phối - bán lẻ, quản lý ngành - phụ trợ) chiếm tỷ trọng khoảng 17% giá thành điện và có xu hướng giảm dần qua các năm do EVN và các đơn vị thành viên đã và đang nỗ lực tiết kiệm, cắt giảm các chi phí thường xuyên, chi phí sửa chữa lớn trong bối cảnh tình hình tài chính gặp nhiều khó khăn.

Ở giai đoạn 2022 - 2023, giá nhiên liệu đầu vào sản xuất điện than, dầu, khí, tỷ giá ngoại tệ tăng cao đột biến do ảnh hưởng của sự kiện địa chính trị Nga- Ukraina và nhu cầu nhiên liệu của giai đoạn phục hồi sau đại dịch COVID-19. Trong khi đó, cũng trong giai đoạn này, do ảnh hưởng của thời tiết và thủy văn, tỷ trọng sản lượng thủy điện giảm (thủy điện là nguồn điện giá rẻ), do đó các nguồn điện có giá cao tăng lên.

Tổng sản lượng điện mua từ các nhà máy hạch toán phụ thuộc Công ty mẹ EVN và các nhà máy hạch toán phụ thuộc các Tổng Công ty phát điện thuộc EVN (và các công ty cổ phần mà các EVNGENCO chiếm chi phối) mua năm 2022 chiếm tỷ lệ 46% và năm 2023 chiếm tỷ lệ là 42% tổng sản lượng toàn hệ thống, còn lại EVN mua điện từ các đối tác bên ngoài EVN.

Trong bối cảnh có nhiều khó khăn, EVN và các đơn vị thành viên đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để tăng hiệu quả sản xuất, tiết giảm chi phí thường xuyên, chi phí sửa chữa lớn (tối thiểu 10%). Năm 2022, giá thành sản xuất kinh doanh điện là 2.032,26 đồng/kWh (trong đó giá thành khâu phát điện theo điện thương phẩm là 1.698,45 đ/kWh, bằng 83,57% giá thành) trong khi giá bán điện thương phẩm bình quân thực hiện là 1.882,73 đồng/kWh. Như vậy giá bán điện thấp hơn giá thành điện là 149,53 đồng/kWh.

Năm 2023, giá thành sản xuất kinh doanh điện là 2.088,90 đồng/kWh (trong đó giá thành khâu phát điện theo điện thương phẩm là 1.744,12 đ/kWh, bằng 83,49% giá thành) trong khi giá bán điện thương phẩm bình quân thực hiện là 1.953,57 đồng/kWh. Như vậy giá bán điện thấp hơn giá thành điện là 135,33 đồng/kWh.

Sau khi tính toán tổng hợp các số liệu liên quan, các khoản chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện giai đoạn 2022 - 2023 là khoảng 44.000 tỷ đồng. Đối với giá thành điện năm 2022 - 2023, Bộ Công Thương đã tổ chức các đoàn kiểm tra theo quy định tại Quyết định số 24/2014/QĐ-TTg và Quyết định số 05/2024/QĐ-TTg. Ngoài ra, trong năm 2024, Kiểm toán Nhà nước cũng đã tiến hành kiểm toán chuyên đề “Công tác quản lý giá điện giai đoạn 2022 - 2023”.

EVN cũng cho biết, trong thời gian tới, EVN sẽ triển khai thực hiện các dự án quy mô lớn, quan trọng, cấp bách như dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, nhà máy điện khí LNG Quảng Trạch 2&3, nhà máy thuỷ điện tích năng Bác Ái, các dự án nhà máy thuỷ điện mở rộng, điện gió ngoài khơi…. Với kế hoạch đầu tư như nêu trên, nhu cầu vốn đầu tư để thực hiện dự án trong thời gian tới là rất lớn.

Theo điểm 2 Điều 52 Luật Điện lực năm 2024 “Giá bán lẻ điện được phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ với lợi nhuận hợp lý để bảo toàn, phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của từng thời kỳ và cấp độ thị trường điện cạnh tranh” và căn cứ Luật số 68/2025/QH15 - Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp thì doanh nghiệp có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn; để đảm bảo nguồn lực đầu tư các dự án nguồn điện được Chính phủ, bộ, ngành giao đầu tư trong thời gian tới để đảm bảo cung cấp điện cho đất nước thì việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP cho phép tính các khoản chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện trước đây vào phương án giá điện trong các lần tiếp theo là cần thiết và phù hợp theo các quy định.

Sửa đổi chính sách kịp thời phù hợp với thực tiễn

Theo Bộ Công Thương, hiện nay, việc thực hiện cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân được thực hiện theo quy định tại Nghị định số 72/NĐ-CP ngày 28/3/2025 của Chính phủ quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân. Tuy nhiên, qua thực tế triển khai thực hiện Nghị định, còn một số nội dung cần được xem xét, điều chỉnh để đảm bảo nguyên tắc toàn bộ các chi phí hợp lý, hợp lệ cần được đưa vào tính toán, điều chỉnh giá bán lẻ điện.

Do đó, Bộ Công Thương đề xuất sửa đổi Nghị định số 72/2025/NĐ-CP. Cụ thể là sửa đổi, bổ sung nội dung liên quan đến tổng các chi phí khác chưa được tính vào giá điện, là các khoản chi phí được phép tính nhưng chưa tính đầy đủ, phân bổ vào giá bán lẻ điện bình quân năm. Các khoản này bao gồm các khoản chi phí phục vụ trực tiếp cho việc sản xuất, cung ứng điện; chênh lệch tỷ giá.

Riêng đối với chi phí phục vụ trực tiếp cho việc sản xuất, cung ứng điện chưa được tính toán, bù đắp đầy đủ trong giá bán lẻ điện bình quân, Bộ Công Thương đưa ra 2 phương án: Thứ nhất là tính từ năm 2022 trở đi; thứ hai là tính từ năm 2022 đến trước năm Nghị định này có hiệu lực thi hành.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân theo hướng, Tập đoàn Điện lực (EVN) lập hồ sơ phương án giá bán lẻ điện bình quân báo cáo Bộ Công Thương kiểm tra, rà soát và cho ý kiến (nếu giá giảm từ 1% trở lên hoặc tăng từ 2% tới 5% so với giá hiện hành).

Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan xem xét kiểm tra các báo cáo, tính toán của EVN. Nếu phát hiện có sai sót trong kết quả tính toán giá điện theo quy định, Bộ Công Thương có trách nhiệm yêu cầu EVN dừng điều chỉnh hoặc điều chỉnh lại giá bán lẻ điện bình quân.

Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Công Thương thực hiện Nghị định này với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về giá, quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp; có ý kiến đối với đề xuất của EVN về phân bổ các khoản chi phí quy định.

Ngoài ra, dự thảo Nghị định bổ sung thêm trách nhiệm của EVN về tính chính xác, hợp lý, hợp lệ đối với các khoản chi phí phục vụ trực tiếp cho việc sản xuất, cung ứng điện chưa được tính toán, bù đắp đầy đủ trong giá bán lẻ điện bình quân khi đề xuất phân bổ.

Theo Bộ Công Thương, các đề xuất sửa đổi Nghị định số 72/2025/NĐ-CP nhằm mục tiêu đảm bảo việc điều hành giá điện công bằng, minh bạch và hiệu quả. Ngoài ra, trách nhiệm của EVN tiếp tục được siết chặt dưới sự giám sát, quản lý thường xuyên của Nhà nước, sẵn sàng cho thị trường điện bước vào giai đoạn mới trên lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh.

Việc sửa đổi Nghị định số 72/2025/NĐ-CP là bước đi quan trọng để chuẩn bị nguồn lực cho không chỉ EVN mà cả ngành điện thực hiện nhiệm vụ trong thời gian tới là tăng cường đầu tư xây dựng hạ tầng điện lực, năng lượng, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia trong ngắn hạn và dài hạn; đặc biệt là đảm bảo cung cấp điện an toàn, ổn định phục vụ tăng trưởng kinh tế - xã hội giai đoạn tới.