Gói kinh tế “8+4+5”

Theo Bộ trưởng Điều phối Kinh tế Airlangga Hartarto, gói kích thích lần này được gọi là gói chính sách kinh tế “8+4+5”, phản ánh cấu trúc triển khai gồm 8 chương trình ngắn hạn, 4 chương trình kéo dài sang năm 2026 và 5 sáng kiến trọng điểm tạo việc làm; trải rộng từ an sinh xã hội cho tới hỗ trợ sản xuất, trong đó ưu tiên các nhóm dễ tổn thương và những ngành chịu ảnh hưởng nặng từ suy giảm nhu cầu tiêu dùng.

Theo đó, tám chương trình ưu tiên sẽ được thực hiện ngay, hướng tới tác động tức thì trong quý IV/2025 và chiếm phần lớn gói hỗ trợ. Cụ thể, khoảng 18,3 triệu hộ nghèo và cận nghèo sẽ được cấp 10kg gạo trong quý IV/2025 nhằm giảm gánh nặng chi tiêu và bảo đảm an ninh lương thực. Chính phủ cũng dành khoảng 5,3 nghìn tỷ rupiah cho chương trình “cash-for-work” (tiền mặt cho lao động làm công việc thời vụ công cộng) , để tạo việc làm tạm thời cho hơn 600.000 lao động thông qua các dự án công cộng ở nông thôn, qua đó vừa thúc đẩy chi tiêu vừa góp phần giảm thất nghiệp.

Song song với đó, người lao động trong các ngành du lịch, khách sạn, nhà hàng sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân, còn doanh nghiệp siêu nhỏ và vừa tiếp tục hưởng ưu đãi thuế suất 0,5% doanh thu cho đến năm 2029. Với lực lượng lao động phi chính thức, chính phủ giảm một nửa mức phí bảo hiểm tai nạn cho tài xế công nghệ, lái xe tải, giao hàng, đồng thời triển khai chương trình thực tập có trả lương cho 20.000 sinh viên mới tốt nghiệp.

Bốn chương trình khác kéo dài sang năm 2026 tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp. Theo đó, Chính phủ Indonesia sẽ triển khai chương trình tái canh tác trên 870.000 hecta các loại cây công nghiệp chủ lực như mía, cacao, cà phê, dừa, hạt điều, qua đó dự kiến tạo thêm 1,6 triệu việc làm và gia tăng giá trị xuất khẩu.

Năm sáng kiến trọng điểm nhằm tạo việc làm được xác định là trụ cột, từ việc huy động lao động qua “cash-for-work”, mở rộng cơ hội cho sinh viên mới ra trường, tạo 1,6 triệu việc làm nông nghiệp đến ổn định việc làm trong ngành dịch vụ và hỗ trợ lao động phi chính thức. Jakarta cũng sẽ áp dụng chính sách giảm giá vé máy bay dịp nghỉ lễ cuối năm, song chưa công bố chi tiết.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ Nhà ở Maruarar Sirait cho biết, chính phủ sẽ thông qua các ngân hàng quốc doanh giải ngân 130 nghìn tỷ rupiah (tương đương 7,32 tỷ USD) cho vay xây dựng đối với một số doanh nghiệp bất động sản và hộ kinh doanh nhỏ. Chính phủ sẽ hỗ trợ 5% lãi suất hằng năm cho các khoản vay trên. Đây được coi là nỗ lực của chính quyền Tổng thống Prabowo nhằm cung cấp 3 triệu căn nhà giá rẻ mỗi năm và tạo thêm việc làm cho người dân.

Chính phủ kỳ vọng rằng, cách tiếp cận này không chỉ tạo tác động nhanh nhằm kích thích tiêu dùng, mà còn đặt nền tảng lâu dài cho tăng trưởng bền vững, qua đó góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 5,2% trong năm 2025.

Nỗ lực củng cố ổn định xã hội

Gói kích thích kinh tế mới của Indonesia được công bố vào thời điểm nền kinh tế đang đối mặt với nhiều dấu hiệu chững lại. Sau khi đạt mức tăng trưởng 5,12% trong quý II/2025 - con số cao nhất trong hai năm gần đây, nhiều dự báo cho rằng tốc độ tăng trưởng của Indonesia có thể suy yếu trong nửa cuối năm. Nguyên nhân chính đến từ sự sụt giảm chi tiêu của hộ gia đình, vốn chiếm hơn một nửa GDP, cùng với tình trạng đầu tư trong và ngoài nước có xu hướng chững lại do bất ổn toàn cầu và chi phí vay vốn tăng cao.

Song song với áp lực kinh tế, yếu tố xã hội cũng đặt chính phủ vào tình thế khó khăn. Vào tháng 8 vừa qua, hàng loạt cuộc biểu tình của thanh niên và các tổ chức xã hội bùng phát tại Jakarta cùng nhiều thành phố lớn, tập trung vào các yêu cầu giảm thất nghiệp, cải thiện thu nhập và mở rộng cơ hội cho lao động trẻ. Những tiếng nói phản đối này cho thấy mối lo ngại ngày càng lớn về khoảng cách giàu nghèo, và nguy cơ mất cân đối trong phân phối lợi ích tăng trưởng.

Trong bối cảnh đó, gói kích thích “8+4+5” được coi như một “phản ứng nhanh” nhằm xoa dịu bất ổn xã hội, đồng thời củng cố niềm tin thị trường vào quyết tâm duy trì ổn định vĩ mô. Giới quan sát nhận định, Chính phủ Indonesia muốn khẳng định rằng, tăng trưởng không chỉ là con số, mà còn gắn liền với việc bảo đảm an sinh và mở rộng cơ hội việc làm cho đông đảo người dân.

Lợi thế và kỳ vọng

Theo giới quan sát, điểm đáng chú ý của gói hỗ trợ này nằm ở việc Chính phủ Indonesia lựa chọn hướng ưu tiên cho an sinh xã hội và nhóm lao động dễ tổn thương - những đối tượng chịu tác động trực tiếp từ lạm phát và suy giảm việc làm. Từ chính sách cấp gạo cho hơn 18 triệu hộ gia đình nghèo, miễn thuế cho người lao động ngành dịch vụ - du lịch, cho tới việc giảm phí bảo hiểm xã hội cho tài xế công nghệ, được kỳ vọng sẽ tăng ngay thu nhập khả dụng và giúp duy trì chi tiêu tiêu dùng. Đây là yếu tố then chốt vì tiêu dùng hộ gia đình hiện đóng góp hơn một nửa GDP Indonesia, do đó bất kỳ sự cải thiện nào trong sức mua cũng có thể tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực tới toàn bộ nền kinh tế.

Trong ngắn hạn, việc triển khai hàng loạt công trình cộng đồng sẽ tạo việc làm trực tiếp cho hàng trăm nghìn lao động nông thôn. Về dài hạn, việc phục hồi nông nghiệp góp phần bảo đảm an ninh lương thực, cũng như mở ra triển vọng nâng cao kim ngạch xuất khẩu, nhất là với các mặt hàng chủ lực như dầu cọ và cao su.

Ngoài ra, Chính phủ Indonesia vẫn duy trì mức thâm hụt ngân sách 2,78% GDP, thấp hơn trần 3% mà hiến pháp cho phép. Điều này cho thấy sự thận trọng trong điều hành tài khóa, nhằm bảo đảm các gói kích thích không trở thành gánh nặng nợ công, tránh gây áp lực lạm phát.

Thách thức trong triển khai

Mặc dù gói kích thích mới được kỳ vọng tạo động lực cho nền kinh tế, song khả năng thành công phụ thuộc lớn vào quá trình triển khai thực tế. Với quỹ thời gian chỉ còn vài tháng trong năm 2025, việc phân bổ nhanh chóng hơn 16 nghìn tỷ rupiah ngân sách, đồng thời bảo đảm hệ thống giám sát minh bạch để nguồn lực đến đúng nhóm thụ hưởng, sẽ là một thử thách đáng kể đối với chính quyền trung ương và địa phương. Thực tế ở Indonesia từng cho thấy, tình trạng chậm giải ngân và thủ tục hành chính phức tạp có thể làm giảm hiệu quả của các chương trình hỗ trợ.

Bên cạnh đó, nếu các biện pháp chủ yếu tập trung vào hỗ trợ tạm thời như cấp gạo hay “cash-for-work” không đi kèm những cải cách dài hạn, chẳng hạn như mở rộng cơ sở dữ liệu hộ nghèo, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa, thì tác động tích cực có thể chỉ dừng lại ở ngắn hạn.

Các nhà phân tích bày tỏ hoài nghi về hiệu quả của các biện pháp kích thích kinh tế mới được Indonesia triển khai nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 5,2% trong năm 2025. Một trong các chính sách là miễn thuế thu nhập cá nhân cho người lao động trong ngành dịch vụ và du lịch, có thu nhập dưới 10 triệu rupiah/tháng. Tuy nhiên, phần lớn lao động trong ngành này chỉ kiếm khoảng 2,5 triệu rupiah - vốn đã được miễn thuế, nên tác động thực tế bị đánh giá là không đáng kể. Viện CELIOS đề xuất nâng ngưỡng thu nhập không chịu thuế (PTKP) lên 7 triệu rupiah/tháng để tăng thu nhập khả dụng và kích thích tiêu dùng.

Hơn nữa, yếu tố lạm phát cũng là một rủi ro không thể bỏ qua. Việc cùng lúc triển khai trợ giá, kích cầu tiêu dùng và mở rộng chi tiêu công có thể gây sức ép lên mặt bằng giá cả, nhất là trong bối cảnh giá năng lượng và lương thực toàn cầu vẫn còn nhiều biến động. Nếu không được kiểm soát tốt, nguy cơ lạm phát có thể làm giảm hiệu quả thực tế của các biện pháp kích thích, thậm chí bào mòn thu nhập của chính những nhóm dân cư mà gói hỗ trợ hướng tới.

Các nhà phân tích nhận định, dù quy mô gần 1 tỷ USD của gói kích thích lần này còn khiêm tốn so với nhu cầu thực tế của nền kinh tế Indonesia, nhưng đây vẫn là tín hiệu tích cực, thể hiện nỗ lực của chính phủ trong việc duy trì đà tăng trưởng và phản ứng trước các áp lực xã hội. Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng lưu ý, thay vì chỉ chú trọng mục tiêu tăng trưởng, chính phủ cần hướng đến phát triển bền vững và bao trùm, nhằm bảo đảm các nhóm yếu thế không bị bỏ lại phía sau.