Hợp tác đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng để cung cấp hệ thống hạ tầng hiện đại, bền vững và có khả năng chống chịu cao. Với hệ thống khung pháp lý được cập nhật bổ sung phù hợp với bối cảnh mới, Việt Nam đang đạt được nhiều bước tiến tích cực trong việc xây dựng một hệ sinh thái PPP minh bạch, cạnh tranh có thể thu hút hiệu quả dòng vốn tư nhân.

Bước tiến tích cực trong xây dựng thể chế cho PPP

Đánh giá cao những bước tiến tích cực trong 15 năm qua, tại sự kiện Đối thoại cấp cao về đối tác công – tư (PPP) do Bộ Tài chính, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) phối hợp tổ chức ngày hôm nay 25/11, ông Shantanu Chakraborty - Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam nhấn mạnh Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến đáng ghi nhận trong xây dựng nền tảng pháp lý và thể chế cho PPP.

Những bước đi đầu tiên từ Nghị định 108/2009/NĐ-CP của Chính phủ về đầu tư theo hình thức Hợp đồng Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao (BOT), Hợp đồng Xây dựng - Chuyển Giao - Kinh doanh (BTO), Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao (BT), cùng Quyết định 71/2010/QĐ-TTg về việc ban hành “Quy chế thí điểm đầu tư theo hình thức đối tác công - tư”– đã mở ra cánh cửa cho sự tham gia có cấu trúc của khu vực tư nhân vào phát triển hạ tầng.

Những nỗ lực này được tiếp tục củng cố với Nghị định số 15/2015/NĐ-CP về đầu tư theo hình thức đối tác công tư, và sau đó là Nghị định 63/2018/NĐ-CP ngày 04/05/2018 về đầu tư theo hình thức PPP nhằm giải quyết nhiều thách thức thực tiễn trong công tác chuẩn bị dự án, chia sẻ rủi ro và lựa chọn nhà đầu tư.

Đặc biệt, Luật PPP năm 2020 là cột mốc quan trọng, hợp nhất toàn bộ các văn bản pháp lý trước đó vào một văn bản thống nhất. Những sửa đổi gần đây vào các năm 2024 và 2025 cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống và phản ánh kinh nghiệm triển khai thực tế.

“Đây là hành trình dài tạo nền tảng để Việt Nam có thể triển khai PPP theo hướng chiến lược và nhất quán hơn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm để có thể đưa ra thị trường số lượng đáng kể các dự án thực sự khả thi và có khả năng vay được vốn từ các tổ chức tín dụng”, đại diện ADB nêu vấn đề.

Cũng theo ông Shantanu Chakraborty, trong hành trình phát triển của Việt Nam, hợp tác đối tác công - tư (PPP) sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng để cung cấp hệ thống hạ tầng hiện đại, bền vững và có khả năng chống chịu cao. Điều này đòi hỏi sự lãnh đạo mạnh mẽ, thể chế vững chắc, dự án được chuẩn bị tốt và quan hệ đối tác tin cậy.

Nhiều điểm mới trong khung pháp lý quy định về PPP

Thông tin cụ thể về các nội dung cập nhật quy định về PPP tại Việt Nam, bà Nguyễn Thị Linh Giang, Chánh Văn phòng PPP, Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Tài chính cho biết một số điểm nổi bật của khung pháp lý về PPP hiện hành bao gồm: Lĩnh vực đầu tư đã mở rộng so với trước để tăng huy động nguồn lực; về quy mô đầu tư: bỏ hạn mức quy mô tối thiểu đầu tư theo phương thức PPP; Đơn giản hóa quy trình, thủ tục chuẩn bị đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư; Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền một số thủ tục trong các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư để tạo sự chủ động, linh hoạt cho Bộ, ngành, địa phương và tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư triển khai hợp đồng dự án PPP.

Bên cạnh đó, các quy định hiện hành đã nâng hạn mức tỷ lệ vốn nhà nước trong dự án PPP nhằm tạo động lực thu hút doanh nghiệp tư nhân. Về cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu, Chính phủ đồng hành với nhà đầu tư, tạo động lực để thực hiện dự án. Ngoài ra, các quy định mới về PPP cũng bổ sung dự án BT, đồng thời bổ sung trường hợp và cơ chế xử lý trường hợp chấm dứt hợp đồng trước hạn, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư.

Về vấn đề chuyển nhượng cổ phần, vốn góp, quyền và nghĩa vụ theo hợp đồng dự án, khung pháp lý cập nhật của PPP cũng đã đưa ra các quy định đầy đủ theo hướng taọ thuận lợi cho nhà đầu tư. Theo đó, Điều 54 Luật PPP quy định về nguyên tắc Nhà đầu tư có quyền chuyển nhượng cổ phần, phần vốn góp cho nhà đầu tư khác; các thành viên trong nhà đầu tư liên danh có quyền chuyển nhượng cổ phần, phần vốn góp cho nhau hoặc cho nhà đầu tư khác ngoài liên danh.

Về điều kiện chuyển nhượng, việc chuyển nhượng đảm bảo không làm thay đổi việc thực hiện hợp đồng đã ký kết; Tuân thủ quy định của pháp luật có liên quan; Được cơ quan ký kết hợp đồng chấp thuận; Có sự thỏa thuận của bên cho vay và các thành viên khác trong liên danh; Bên nhận chuyển nhượng phải đảm bảo: cam kết tiếp tục thực hiện các quyền và nghĩa vụ của bên chuyển nhượng; có năng lực tài chính, quản trị để thực hiện hợp đồng dự án PPP.

Đối với quyền của bên cho vay, bà Giang cho biết, các quyền này thực hiện theo quy định và thỏa thuận tại hợp đồng cấp tín dụng, hợp đồng dự án PPP và pháp luật có liên quan. Ngoài ra, khung pháp lý cũng quy định việc phối hợp với cơ quan ký kết hợp đồng lựa chọn NĐT thay thế trong trường hợp chấm dứt hợp đồng trước thời hạn cần lựa chọn lại NĐT.

Đáng chú ý, về quy định yêu cầu của bên nhận chuyển nhượng, bên nhận chuyển nhượng không bị hạn chế quyền được nhận chuyển nhượng theo quy định của pháp luật; Cam kết tiếp tục thực hiện các quyền và nghĩa vụ của bên chuyển nhượng theo quy định tại hợp đồng dự án PPP và các hợp đồng có liên quan.

Như vậy, theo bà Giang, tính đến thời điểm này, với việc sửa đổi bổ sung cập nhật khung pháp lý về PPP, các quy định trong lĩnh vực này đã có nhiều bước tiến bộ, góp phần mở rộng lĩnh vực nhằm huy động tối đa các nguồn lực đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, cung cấp sản phẩm, dịch vụ công. Với những bước tiến này, các nhà đầu tư tư nhân có tiềm năng đều có cơ hội tham gia các dự án PPP bởi theo quy định hiện hành, dự án PPP được thực hiện trong các ngành, lĩnh vực đầu tư công. Đây là những bước tiến rất tích cực, góp phần thu hút được tối đa các nguồn vốn tiềm năng để đầu tư vào các dự án trong lĩnh vực công, đồng thời tạo thuận lợi và mở rộng cho các nhà đầu tư tư nhân tham gia các dự án PPP.