Cảnh báo lừa đảo đầu tư tiền ảo đa cấp theo “mô hình Ponzi”
Thời gian gần đây, hàng loạt vụ chiếm đoạt tài sản dưới hình thức đầu tư tiền ảo đa cấp đã bị cơ quan công an phanh phui, từ Paynetcoin, Heliwin đến TCIS. Các đối tượng lập đồng tiền ảo giả, sàn giao dịch ảo và hệ thống trả thưởng theo mô hình kim tự tháp để lừa đảo người dân. Những vụ việc này không chỉ gây thiệt hại hàng tỷ đồng mà còn là lời cảnh tỉnh về nguy cơ tiềm ẩn trong các dự án tiền ảo chưa được cấp phép.
Nhà đầu tư mất trắng hàng trăm tỷ đồng
Vừa qua, lực lượng chức năng liên tục phát hiện các vụ chiếm đoạt tài sản núp bóng đầu tư tiền ảo đa cấp. Điển hình, Công an tỉnh Phú Thọ đã phát hiện nhóm đối tượng Nguyễn Chánh Đáng lập trang tcis.ai và đồng tiền TCIS bằng cách thuê người tạo lập hệ thống công nghệ giả mạo. Chúng quảng bá rầm rộ rằng TCIS thuộc doanh nghiệp Canada, có khả năng tăng giá hàng trăm lần, từ đó lôi kéo hàng nghìn người tham gia.
Ảnh: Công an tỉnh Lào Cai.
Thực chất, tiền trả thưởng được lấy từ người sau nộp vào, thể hiện rõ mô hình Ponzi nhằm chiếm đoạt tài sản. Khi phát hiện nhóm TCIS chuẩn bị hội thảo quy mô lớn để tuyển thêm nhà đầu tư, Công an Phú Thọ tổ chức khám xét, bắt giữ đối tượng cầm đầu và đồng phạm, thu hồi hơn 30 tỷ đồng. Những vụ Paynetcoin và TCIS cho thấy tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi khi lập coin giả, sàn ảo, ứng dụng đầu tư đa cấp để dụ dỗ người dân. Đây là lời cảnh báo mạnh mẽ về rủi ro đầu tư vào tiền ảo không được cấp phép.
Mô hình Ponzi là một hình thức gian lận đầu tư, hứa hẹn lợi nhuận cao và nhanh chóng cho nhà đầu tư bằng cách sử dụng tiền của những nhà đầu tư mới để trả lợi nhuận cho các nhà đầu tư cũ, thay vì tạo ra lợi nhuận thực sự từ hoạt động kinh doanh hợp pháp. Khi dòng tiền mới cạn kiệt, mô hình sụp đổ, và hầu hết mọi người mất tiền.
Tại Lào Cai, mô hình đầu tư tiền ảo mang tên Heliwin cũng được dựng lên nhằm thu hút hàng nghìn người. Đối tượng cầm đầu tự giới thiệu là người sáng lập đồng coin và xây dựng website, ứng dụng để giao dịch, hứa hẹn lãi cao và trả thưởng theo cấp bậc. Thực tế, Heliwin hoạt động theo mô hình Ponzi, lấy tiền của người sau trả cho người trước, rồi bất ngờ “đóng sàn”, khiến toàn bộ nhà đầu tư mất trắng.
Cơ quan điều tra xác định đường dây Heliwin sở hữu lượng giao dịch cực lớn, với dòng tiền luân chuyển lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng. Khi khám xét, lực lượng chức năng đã phong tỏa nhiều tài khoản và tạm giữ số tài sản trị giá hơn 400 tỷ đồng để phục vụ công tác điều tra. Sự việc cho thấy mức độ tinh vi và quy mô đáng lo ngại của các mô hình tiền ảo đa cấp, gây thiệt hại nặng nề cho người dân.
Ở Hà Nội, vụ án liên quan Công ty BBI Việt Nam và BBA Toàn Cầu càng làm dấy lên hồi chuông cảnh báo. Cơ quan tố tụng đã truy tố 15 bị can về hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản và rửa tiền. Nhóm này kêu gọi đầu tư vào đồng CashBack Pro (CBP), yêu cầu người tham gia nộp tiền qua ví điện tử và hứa hẹn thu nhập cao nếu phát triển được hệ thống tuyến dưới.
Từ năm 2021 đến 2024, BBI và BBA đã thu hút hàng trăm nghìn tài khoản thông qua các buổi hội thảo, tọa đàm “chia sẻ tài chính”, đưa ra viễn cảnh lợi nhuận hấp dẫn nhằm lôi kéo nhà đầu tư. Cơ chế trả thưởng hoa hồng theo mạng lưới đa cấp khiến người tham gia tin rằng càng mời nhiều người sẽ càng có lãi. Tuy nhiên, bản chất đây chỉ là hình thức Ponzi được “đánh bóng” để che giấu hành vi lừa đảo.
Chỉ nên tham gia các kênh đầu tư được pháp luật công nhận
Những vụ việc liên tiếp xảy ra cho thấy sự nguy hiểm của các mô hình đầu tư tiền ảo đa cấp núp bóng công nghệ cao. Các đối tượng thường lợi dụng sự thiếu hiểu biết, tâm lý muốn sinh lời nhanh và sự mơ hồ về thị trường tiền ảo để giăng bẫy. Khi hệ thống đạt ngưỡng, chúng lập tức rút lui, khóa ứng dụng hoặc bỏ trốn, khiến nhà đầu tư mất toàn bộ tài sản. Đây là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho cộng đồng.
Nguồn: Dimond Kaplan & Rothstein, PA.
Chuyên gia an ninh mạng cảnh báo rằng tội phạm sử dụng công nghệ cao đang biến đổi với tốc độ rất nhanh, đặc biệt trong lĩnh vực tiền ảo. Chúng thường dùng mạng xã hội, livestream hoặc ứng dụng di động tự tạo để thu hút nhà đầu tư. Việc lồng ghép mô hình đa cấp vào các “dự án Blockchain” giả giúp chúng tạo niềm tin giả tạo. Người dân nếu không có kiến thức tài chính và công nghệ rất dễ bị đánh lừa bởi các chiêu thức này.
Lực lượng công an cũng nhận định thủ đoạn hiện nay ngày càng tinh vi, khi kẻ gian sử dụng các website, ví điện tử và hợp đồng thông minh giả mạo để qua mắt nạn nhân. Chúng tạo ra giao diện chuyên nghiệp, số liệu tăng trưởng ảo và các lệnh giao dịch mô phỏng như thật. Nhiều người tham gia vì tin vào lợi nhuận khủng, nhưng khi rót tiền vào thì toàn bộ hệ thống có thể “biến mất” chỉ trong vài phút, gây thiệt hại nghiêm trọng.
Bất cứ kỳ mô hình đầu tư nào hứa hẹn lãi suất cao bất thường, trả thưởng theo cấp bậc hoặc yêu cầu mời gọi thêm người đều có nguy cơ là Ponzi. Những dự án không minh bạch thông tin, không được cấp phép hoặc không có đơn vị kiểm toán độc lập phải được xem là rủi ro. Nhà đầu tư cần đặc biệt cảnh giác khi các đối tượng liên tục thúc giục nộp tiền nhanh để “giữ vị trí”.
Cơ quan chức năng khuyến nghị người dân chỉ nên tham gia các kênh đầu tư được pháp luật công nhận. Tiền ảo ở Việt Nam chưa được xem là phương tiện thanh toán hợp pháp và các sàn giao dịch tự phát đều tiềm ẩn nguy cơ lừa đảo. Khi gặp lời mời tham gia dự án mới, người dân cần kiểm tra kỹ chủ thể vận hành, nguồn vốn, pháp lý của doanh nghiệp, cũng như mức độ công khai thông tin để tránh rơi vào bẫy.
Nhiều chuyên gia đề nghị tăng cường trang bị kiến thức tài chính số cho cộng đồng, đặc biệt với nhóm người trẻ vốn dễ bị thu hút bởi lời hứa làm giàu nhanh. Việc tham gia các khóa học, tài liệu cảnh báo của Bộ Công an và các tổ chức uy tín giúp nâng cao khả năng nhận diện mô hình đa cấp biến tướng. Khi hiểu rõ bản chất của tiền ảo và rủi ro của thị trường, người dân sẽ tự bảo vệ mình tốt hơn.
Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định xử phạt trong lĩnh vực tài sản mã hóa. Theo dự thảo, nhà đầu tư trong nước giao dịch tài sản mã hóa trên sàn chưa được cấp phép có thể bị phạt từ 10-30 triệu đồng. Bên cạnh đó, tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa trái phép hoặc quảng cáo khi chưa cấp phép bị phạt 180-200 triệu đồng, buộc nộp lại lợi nhuận bất hợp pháp và gỡ hệ thống vi phạm. Cá nhân vi phạm mức phạt tương đương 50%, khoảng 90-100 triệu đồng.
