Đến năm 2030, Bộ Tài chính hướng tới xây dựng một ngành Tài chính hiện đại, vận hành thông minh, lấy dữ liệu làm trung tâm, là “trái tim” mọi quyết định. Chiến lược chuyển đổi số tập trung số hóa, chuẩn hóa và kết nối dữ liệu toàn diện, nâng cao hiệu quả quản lý, tối ưu thủ tục hành chính, mang lại trải nghiệm thuận tiện cho người dân, doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo an toàn, minh bạch, trở thành nền tảng vững chắc thúc đẩy phát triển kinh tế số bền vững.

Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Chiến lược chuyển đổi số ngành đến năm 2030. Nhân sự kiện này, phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Việt Hà - Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số (Bộ Tài chính) để làm rõ các định hướng, mục tiêu và tầm quan trọng của chiến lược trong hiện đại hóa ngành Tài chính.

Phóng viên: Thưa ông, Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính đến năm 2030 đặt ra những mục tiêu trọng tâm nào, và đâu là định hướng xuyên suốt mà Bộ Tài chính hướng tới trong tiến trình này?

Cục trưởng Nguyễn Việt Hà: Trong thời gian qua, quán triệt tinh thần chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ Tài chính đã tích cực tổ chức triển khai thực hiện nhiều nội dung theo các chủ trương, chính sách về ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT), chuyển đổi số trong toàn ngành; và mới đây, ngày 20/10/2025, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ký Quyết định số 3500/QĐ-BTC ban hành Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính đến năm 2030 với mục tiêu hướng tới xây dựng ngành tài chính hiện đại, minh bạch, hiệu quả, dựa trên dữ liệu và công nghệ số.

Chiến lược xác định sáu định hướng lớn đến 2030: Lấy thể chế làm tiên quyết, khoa học - công nghệ là nền tảng, đổi mới sáng tạo là động lực, hạ tầng số đi trước, dữ liệu là tài nguyên chiến lược; gắn kết chuyển đổi số với cải cách hành chính và Đề án 06, tái sử dụng dữ liệu, cung cấp dịch vụ không phụ thuộc địa giới, nâng cao minh bạch; vận hành thông minh AI First; phân cấp mạnh mẽ trên nền tảng số; lấy người dùng làm trung tâm; bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng xuyên suốt.

Chiến lược đặt mục tiêu đến 2030 phát triển hệ thống dữ liệu ngành Tài chính số hóa, chuẩn hóa và liên thông, triển khai đầy đủ Mô hình kiến trúc CSDL quốc gia, tích hợp dữ liệu từ các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu chuyên ngành và cơ sở dữ liệu quốc gia của Bộ Tài chính, các bộ, ngành, địa phương. Hệ thống này hỗ trợ phân tích thời gian thực, dự báo, cung cấp chỉ số hoạch định chính sách, quản lý tài chính - ngân sách, thúc đẩy tăng trưởng xanh và chuyển ngành sang quản trị hiện đại dựa trên dữ liệu và công nghệ số.

Chiến lược đặt các mục tiêu lớn đến 2030: 100% cơ sở dữ liệu chuyên ngành của Bộ Tài chính được tạo lập, cập nhật, kết nối, chia sẻ, đảm bảo “đúng, đủ, sạch, sống, thống nhất, dùng chung” và tích hợp vào CSDL quốc gia; 100% thủ tục hành chính đủ điều kiện được cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình, truy cập đa phương tiện; 100% cơ sở dữ liệu đạt cấp độ 4, 90% đạt cấp độ 5; 100% nhiệm vụ được theo dõi bằng dữ liệu số; hoàn thành Trung tâm giám sát, điều hành thông minh và hạ tầng dữ liệu hiện đại.

Để đạt các mục tiêu đến 2030, Bộ Tài chính triển khai các nhiệm vụ trọng tâm: xây dựng khung thể chế và kiến trúc dữ liệu, phát triển hạ tầng và nền tảng kết nối, chia sẻ dữ liệu, đảm bảo an toàn thông tin, an ninh mạng, đồng thời tổ chức và phát triển nguồn nhân lực. Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trực thuộc phải trực tiếp chỉ đạo, gương mẫu thực hiện chuyển đổi số, khuyến khích tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm và chịu trách nhiệm.

Phóng viên: Dữ liệu được xem là “nguồn tài nguyên mới” của ngành Tài chính trong tiến trình chuyển đổi số. Vậy, Bộ Tài chính đang làm gì để xây dựng một hệ thống dữ liệu tài chính đồng bộ, thống nhất và có khả năng kết nối thông suốt giữa các lĩnh vực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn?

Cục trưởng Nguyễn Việt Hà: Chiến lược dữ liệu đến 2030 tại Quyết định số 3500/QĐ-BTC (16/10/2020) đặt tầm nhìn xây dựng hệ thống dữ liệu tài chính quốc gia hiện đại, lấy dữ liệu làm trung tâm, hỗ trợ quản lý rủi ro, dự báo và ra quyết định dựa trên bằng chứng. Giai đoạn 2020-2025 tập trung hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng hạ tầng dữ liệu cơ bản và tích hợp dữ liệu từ các đơn vị trực thuộc Bộ, tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn mở rộng kết nối liên ngành.

Giai đoạn 2026-2030 hướng tới mở rộng kết nối liên ngành, liên vùng, ứng dụng các công nghệ tiên tiến như Big Data, Cloud Computing và Blockchain. Mục tiêu là đảm bảo dữ liệu được chia sẻ an toàn, kịp thời giữa các lĩnh vực như thuế, hải quan, kho bạc, chứng khoán và ngân sách. Bộ Tài chính xác định dữ liệu ngành là tài sản quốc gia, đóng vai trò cốt lõi trong hệ thống dữ liệu quốc gia, đồng thời đảm bảo an toàn thông tin và bảo mật dữ liệu cá nhân.

Kiến trúc Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài chính phiên bản 2.0 (Quyết định 2839/QĐ-BTC) là “bản thiết kế” chi tiết, định nghĩa tiêu chuẩn kỹ thuật, mô hình dữ liệu và giao thức kết nối giữa các hệ thống. Nguyên tắc “một dữ liệu, nhiều sử dụng” được nhấn mạnh, với trọng tâm xây dựng nền tảng dữ liệu mở (Open Data Platform) kết nối thông suốt giữa Bộ Tài chính, các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan trong toàn hệ thống chính trị, tạo cơ sở cho quản lý và khai thác dữ liệu hiệu quả.

Hiện Bộ Tài chính đẩy mạnh số hóa và chuẩn hóa dữ liệu từ các hệ thống cốt lõi như eTax, VNACCS và TABMIS, đảm bảo tương thích và bảo mật theo chuẩn quốc tế. Dữ liệu nội bộ đã được đồng bộ hóa, nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân, doanh nghiệp. Mục tiêu đến 2030 là đạt 100% kết nối dữ liệu liên ngành, đầu tư an ninh mạng và đào tạo nhân lực, biến dữ liệu thành động lực thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia và phát triển bền vững kinh tế số Việt Nam.

Phóng viên: Một trong những trụ cột quan trọng của Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính là “chuyển đổi số vì người dân và doanh nghiệp”. Ông có thể chia sẻ những định hướng, kết quả nổi bật và kế hoạch sắp tới của Bộ Tài chính trong cải cách thủ tục hành chính, phát triển dịch vụ công trực tuyến tích hợp, hướng tới trải nghiệm số thống nhất và minh bạch cho người sử dụng?

Cục trưởng Nguyễn Việt Hà: Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, Bộ Tài chính đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp. Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính xác định quan điểm đi đầu trong cung cấp dịch vụ hành chính công chủ động, rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí, đơn giản hóa quy trình và nâng cao hiệu suất hoạt động, đóng góp thiết thực vào phát triển Chính phủ số, Kinh tế số, Xã hội số.

Với sự lãnh đạo và chỉ đạo quyết liệt, ngành Tài chính đã thực hiện các dịch vụ công trực tuyến toàn trình, hướng tới tài chính số. Hiện tổng số thủ tục hành chính còn hiệu lực là 889 thủ tục, giảm 360 thủ tục so với giai đoạn trước, trong đó 468 dịch vụ công trực tuyến toàn trình và 123 dịch vụ một phần. Các lĩnh vực thuế, hải quan, kho bạc và bảo hiểm xã hội đều đạt tỷ lệ số hóa cao, 100% doanh nghiệp sử dụng hóa đơn điện tử.

Bộ Tài chính đảm bảo cung cấp tập trung các dịch vụ công trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia, đồng bộ trên toàn quốc, thay thế dần các dịch vụ riêng lẻ. Quyết định số 2827/QĐ-BTC ngày 15/8/2025 nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ số mới, cá nhân hóa dựa trên dữ liệu. Bộ thực hiện rà soát thủ tục hành chính, cập nhật ứng dụng và hạ tầng CNTT, bảo đảm hệ thống hoạt động thông suốt, không gián đoạn quản lý hay ảnh hưởng đến người dân, doanh nghiệp.

Bộ Tài chính đẩy mạnh cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tiếp cận thực tiễn và dữ liệu sẵn có, tăng liên thông, đồng bộ hạ tầng, tiết kiệm thời gian, chi phí cho cá nhân, tổ chức. Các đơn vị được chỉ đạo rà soát hồ sơ có thể thay thế bằng dữ liệu theo chỉ đạo Đề án 06 và Công điện số 201/CĐ-TTg ngày 22/10/2025. Mục tiêu là tạo thuận lợi tối đa, thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao hiệu lực quản lý.

Trong thời gian tới, ngành Tài chính tiếp tục cải cách, tái cấu trúc quy trình nghiệp vụ, đẩy mạnh ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong tất cả các lĩnh vực, đạt hiệu quả cao cho xã hội. Bộ sẽ xây dựng, triển khai và nâng cấp các ứng dụng, hệ thống thông tin, dữ liệu dùng chung, cùng nền tảng công nghệ dùng chung, phục vụ tích hợp, liên thông, trao đổi và chia sẻ dữ liệu trong toàn ngành, giữa Bộ Tài chính với các cơ quan khác, hướng tới dịch vụ số thống nhất, minh bạch và hiện đại.

Phóng viên: Trong bối cảnh dữ liệu tài chính quốc gia ngày càng lớn và phức tạp, vấn đề bảo mật và an toàn thông tin được đặt ra ra sao? Bộ Tài chính có chiến lược gì để đảm bảo an toàn hệ thống, bảo vệ dữ liệu người dân và doanh nghiệp trong không gian số, thưa ông?

Cục trưởng Nguyễn Việt Hà: Trong bối cảnh dữ liệu tài chính quốc gia ngày càng lớn mạnh và phức tạp, với hàng tỷ giao dịch được xử lý mỗi năm từ thuế, hải quan, kho bạc, chứng khoán đến ngân sách, bảo mật và an toàn thông tin không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn trở thành yếu tố sống còn, quyết định niềm tin của người dân, doanh nghiệp và sự ổn định của toàn bộ hệ thống tài chính quốc gia.

Trên cơ sở đó, Cục Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số đã tham mưu xây dựng Chiến lược dữ liệu đến 2030 cùng Kiến trúc CSDL quốc gia về tài chính phiên bản 2.0. Dựa vào các chiến lược này, Bộ Tài chính đang triển khai một kế hoạch an toàn thông tin toàn diện, nhiều lớp, bảo đảm dữ liệu được bảo vệ nghiêm ngặt, đồng thời được sử dụng hiệu quả, phục vụ quản lý và phát triển ngành tài chính một cách hiện đại, minh bạch.

Thứ nhất, về nguyên tắc cốt lõi: “Bảo mật là bắt buộc, an toàn là ưu tiên số 1”. Chiến lược dữ liệu đến năm 2030 xác định rõ Nguyên tắc số 5: bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng. Bộ Tài chính không chỉ coi bảo mật là lớp kỹ thuật mà còn là trách nhiệm pháp lý và đạo đức đối với dữ liệu cá nhân, doanh nghiệp và bí mật nhà nước. Mọi hệ thống, từ Data Lake tập trung đến nền tảng chia sẻ dữ liệu liên ngành, đều được thiết kế theo mô hình Zero Trust không tin tưởng bất kỳ truy cập nào cho đến khi được xác thực và ủy quyền đầy đủ.

Thứ hai, Kiến trúc Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài chính phiên bản 2.0 đã bổ sung hẳn chương riêng về an toàn thông tin.

Thứ ba, về công nghệ tiên phong, “không chỉ phòng thủ mà phải dự báo và phản ứng tức thì”, Bộ Tài chính triển khai các giải pháp: AI phát hiện mối đe dọa; Blockchain cho nhật ký hệ thống; mã hóa đầu cuối; Trung tâm điều hành an ninh mạng hoạt động 24/7. Các giải pháp này giúp bảo vệ dữ liệu một cách chủ động, liên tục và toàn diện.

Thứ tư, con người và pháp lý - “Công nghệ mạnh đến đâu cũng cần ý thức và chế tài”. Bộ Tài chính triển khai đào tạo 100% cán bộ, từ lãnh đạo đến nhân viên kỹ thuật, hoàn thành khóa An toàn thông tin nâng cao hàng năm. Đồng thời, ban hành các quy định về an toàn, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân trong lĩnh vực tài chính, phối hợp với các Bộ, ngành hoàn thiện hành lang pháp lý về an toàn và an ninh dữ liệu.

Có thể khẳng định rằng Bộ Tài chính không chỉ xây dựng hệ thống dữ liệu lớn mà còn xây dựng trên nền tảng “lớn mà an toàn”. Với chiến lược rõ ràng, công nghệ hiện đại và cam kết mạnh mẽ, dữ liệu của người dân và doanh nghiệp không chỉ là tài sản mà còn được bảo vệ tuyệt đối trong không gian số, trở thành nền tảng vững chắc cho chuyển đổi số và quản lý tài chính hiện đại.

Phóng viên: Trong quá trình triển khai Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính, đâu là những khó khăn, thách thức lớn nhất mà Bộ gặp phải, và từ đó, những bài học nào được rút ra để đảm bảo tiến độ, hiệu quả cho giai đoạn đến năm 2030?

Cục trưởng Nguyễn Việt Hà: Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính đưa ra tầm nhìn và mục tiêu rõ ràng, nhưng triển khai vẫn gặp nhiều khó khăn. Thể chế, chính sách chưa đồng bộ, chưa theo kịp phát triển công nghệ. Các hệ thống cốt lõi như TABMIS, VNACCS/VCIS, TMS đã triển khai trên 10 năm, công nghệ lạc hậu, khó nâng cấp. Hạ tầng kỹ thuật cũ, khai thác hết công năng, cần đầu tư thay thế đồng bộ để đáp ứng yêu cầu hiện đại.

Về an ninh, các cơ sở của Bộ Tài chính cơ bản đáp ứng yêu cầu, chưa xảy ra sự cố nghiêm trọng, nhưng an toàn mạng vẫn là thách thức thường trực. Công nghệ bảo mật tiên tiến chưa được áp dụng đồng bộ. Ứng dụng các công nghệ mới như Chatbot, Blockchain, Big Data, AI, Cloud… chưa tổng thể, dẫn đến năng lực xử lý và tính toán của hạ tầng CNTT chưa được nâng cao tối đa.

Nguồn nhân lực chuyển đổi số chưa đồng đều. Đội ngũ chuyên trách về CNTT mạnh ở trung ương nhưng thiếu ở địa phương, đơn vị sự nghiệp. Tỷ lệ công chức, viên chức có kỹ năng phân tích dữ liệu, AI, an toàn thông tin còn thấp. Chưa có cơ chế thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao do chế độ lương, đãi ngộ hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng triển khai và duy trì chuyển đổi số hiệu quả trong toàn ngành.

Từ những kết quả đạt được cùng các khó khăn, thách thức hiện nay, để đảm bảo tiến độ và hiệu quả trong giai đoạn đến năm 2030, có thể rút ra một số bài học quan trọng.

Thứ nhất, chuyển đổi số phải gắn liền với cải cách thể chế và quy trình. Do đó, cần tập trung hoàn thiện chính sách về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, cải cách thủ tục hành chính, đồng thời tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi để triển khai Chiến lược chuyển đổi số ngành Tài chính.

Thứ hai, thành công của chuyển đổi số không chỉ dựa vào công nghệ mà phụ thuộc rất lớn vào yếu tố con người, đặc biệt là vai trò dẫn dắt và quyết tâm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị.

Thứ ba, với những vấn đề mới, chưa có tiền lệ, cần áp dụng mô hình thí điểm, đánh giá kết quả, sau đó lựa chọn các mô hình thành công để phổ cập và nhân rộng, đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả cao.

Thứ tư, dữ liệu là cốt lõi của chuyển đổi số, là “trái tim” và tài nguyên quan trọng thúc đẩy mọi hoạt động. Do đó, cần xây dựng hệ sinh thái dữ liệu tài chính đủ mạnh, với chính sách rõ ràng, để dữ liệu được kết nối, chia sẻ và sử dụng hiệu quả. Dữ liệu ngành Tài chính sẽ trở thành tư liệu sản xuất chính, phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo Bộ, cũng như hỗ trợ người dân và doanh nghiệp.

Thứ năm, trong lĩnh vực hạ tầng số, cần tái cấu trúc và tối ưu hệ thống công nghệ thông tin, chuyển đổi sang nền tảng điện toán đám mây, đồng bộ và kết nối với hạ tầng của Chính phủ, nhằm nâng cao hiệu quả và khả năng mở rộng của toàn ngành.

Thứ sáu, chuyển đổi số cần nguồn nhân lực chất lượng cao để làm chủ công nghệ mới. Do đó, cần xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực toàn diện, đồng thời ban hành cơ chế thu hút, giữ chân nhân lực số chất lượng cao, đảm bảo chính sách kịp thời, tạo động lực và khuyến khích đội ngũ công chức, viên chức yên tâm công tác, gắn bó lâu dài với ngành.

Thứ bảy, Bộ Tài chính cần đầu tư đồng bộ các giải pháp ứng dụng công nghệ AI để giám sát, phát hiện và ngăn chặn sớm các nguy cơ tấn công mạng. Tất cả hệ thống thông tin phải được phê duyệt cấp độ an toàn, triển khai phương án bảo đảm an ninh ngay từ khâu thiết kế, xây dựng và vận hành, đồng thời tổ chức định kỳ diễn tập phòng thủ mạng hằng năm.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Cục trưởng!

16:47 25/11/2025