 |
Thế kỷ 21 được định hình không chỉ bởi trí tuệ nhân tạo hay Internet vạn vật, mà còn bởi chip bán dẫn - “trái tim” của mọi thiết bị thông minh, là “dòng máu” nuôi dưỡng hệ sinh thái công nghệ toàn cầu. Quốc gia nào kiểm soát được chuỗi giá trị bán dẫn sẽ nắm lợi thế chiến lược trong toàn bộ cấu trúc kinh tế - địa chính trị tương lai. Các quốc gia dẫn đầu như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan hay gần đây là Ấn Độ đều xem bán dẫn là ngành “siêu chiến lược”, được ưu tiên đầu tư hàng trăm tỷ USD với những chính sách trợ cấp mạnh mẽ, khung pháp lý linh hoạt, nhân lực tinh hoa và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển mạnh. Cuộc cạnh tranh này giờ không còn là thị trường - mà là cuộc chạy đua giành chủ quyền công nghệ.
Đứng trước một cơ hội lịch sử, với những lợi thế như dân số trẻ, vị trí địa chính trị thuận lợi, thị trường mở và là điểm đến hấp dẫn của dòng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam đang đi những bước đi chiến lược để bước vào cuộc chơi bán dẫn không phải với tư cách “người gia công rẻ”, mà là một quốc gia có năng lực làm chủ khâu giá trị cao, tham gia sâu vào thiết kế, phát triển vật liệu, phần mềm và sản xuất những thành phần cốt lõi.
 |
Hàng loạt chủ trương lớn, chính sách mới, chương trình đào tạo nhân lực quy mô quốc gia đã được triển khai. Tất cả tạo thành nền tảng vững chắc cho một tầm nhìn dài hạn: đưa công nghiệp bán dẫn trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn, trụ cột của phát triển kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tri thức.
Tháng 9/2024 là dấu mốc quan trọng khi Chính phủ chính thức ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Chiến lược không chỉ là kim chỉ nam định hướng cho phát triển ngành, mà còn thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Việt Nam trong nỗ lực bắt kịp xu thế công nghệ tiên tiến của thế giới.
Lộ trình gần 30 năm của chiến lược được chia thành ba giai đoạn, từ 2024–2030, 2030–2040 và 2040–2050, với mục tiêu tối thượng: Việt Nam từng bước làm chủ toàn bộ chuỗi giá trị bán dẫn - từ thiết kế, sản xuất, đến đóng gói và kiểm thử. Trong đó, bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm được xác định gồm: Phát triển chip chuyên dụng; mở rộng hệ sinh thái công nghiệp điện tử; đào tạo nguồn nhân lực và thu hút nhân tài; thu hút đầu tư nước ngoài và khuyến khích doanh nghiệp nội địa tham gia sâu vào chuỗi giá trị.
 |
Song hành với Chiến lược Phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050, cũng trong tháng 9/2024, Thủ tướng phê duyệt Chương trình phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến 2030, định hướng 2050, khởi động cho một chiến dịch đào tạo nhân lực công nghệ cao lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam.
Chương trình đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư trình độ Đại học trở lên trước năm 2030, có khả năng tham gia ngay vào các khâu thiết kế vi mạch, đóng gói và kiểm thử. Xa hơn, tới năm 2050, Việt Nam hướng đến đội ngũ nhân lực đủ mạnh để đứng vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Việt Nam còn tích cực hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp. Điển hình là Danh mục công nghệ và sản phẩm công nghệ chiến lược ban hành tháng 6/2025, trong đó nhóm công nghệ chip bán dẫn được xếp vào hạng mục ưu tiên hàng đầu.
Tháng 6/2025, Quốc hội khóa XV thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số, một đạo luật được xem là “khung pháp lý vàng” cho phát triển công nghệ cao và bán dẫn. Luật đưa ra hàng loạt cơ chế ưu đãi cho ngành bán dẫn như: các hoạt động sản xuất nguyên liệu, vật liệu, thiết bị bán dẫn được xếp vào nhóm ngành nghề đặc biệt ưu đãi đầu tư; doanh nghiệp thiết kế chip được hỗ trợ kinh phí đào tạo nhân lực, nghiên cứu – phát triển, sản xuất thử nghiệm; dự án sản xuất, đóng gói chip được phép nhập khẩu máy móc, dây chuyền đã qua sử dụng để giảm chi phí đầu tư ban đầu; doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng bán dẫn được ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp và hỗ trợ đổi mới công nghệ.
Bên cạnh đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá khoa học - công nghệ và Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế tiếp tục tạo lực đẩy quan trọng, giúp Việt Nam mở rộng không gian hợp tác và tăng cường năng lực cạnh tranh.
 |
 |
Sau hơn một năm khi các chiến lược và chương trình lớn được ban hành, hệ sinh thái bán dẫn Việt Nam dần hình thành và có những bước chuyển tích cực.
Theo báo cáo tại phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành bán dẫn ngày 4/8/2025, cả nước hiện có hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch. Khoảng 15 doanh nghiệp tham gia các khâu sản xuất thiết bị, linh kiện, vật liệu, đóng gói và kiểm thử - những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao.
Các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam tham gia thiết kế chip như Viettel, FPT, VNPT, CMC… đã tạo tiền đề cho sự phát triển của một ngành công nghiệp sáng tạo nội địa. Một số sản phẩm chip do Việt Nam thiết kế đã bước đầu thương mại hóa, mở ra kỳ vọng xây dựng năng lực “Make in Vietnam” với giá trị gia tăng cao.
Một điểm sáng đáng tự hào là startup Hyphen Deux - doanh nghiệp Việt được ươm tạo bởi Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC). Chip điều khiển do doanh nghiệp này thiết kế đã được sản xuất tại nhà máy của TSMC - tập đoàn bán dẫn hàng đầu thế giới. Đây là thành quả mở ra niềm tin lớn vào khả năng sáng tạo và cạnh tranh của đội ngũ kỹ sư Việt Nam.
Một trong những dấu mốc mang tính bước ngoặt là việc các tập đoàn lớn như Nvidia, Qualcomm lựa chọn Việt Nam làm trung tâm nghiên cứu – phát triển (R&D) về AI và chip bán dẫn, thể hiện niềm tin của các ông lớn đối với môi trường đầu tư tại Việt Nam, góp phần đưa Việt Nam trở thành điểm tựa quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
Việt Nam còn liên tiếp được lựa chọn là địa điểm tổ chức các triển lãm bán dẫn quy mô lớn của Hiệp hội bán dẫn toàn cầu (SEMI). Sau thành công của SEMIExpo 2024, sự kiện 2025 tiếp tục được tổ chức tại Việt Nam, khẳng định vị trí ngày càng nổi bật của nước ta trong bản đồ đổi mới sáng tạo của thế giới.
Nguồn nhân lực ngành bán dẫn cũng có sự tăng trưởng mạnh mẽ. Nhờ Chương trình phát triển nhân lực bán dẫn, chỉ sau gần một năm triển khai, Việt Nam đã có 7.000 kỹ sư làm việc tại các doanh nghiệp thiết kế vi mạch; 6.000 kỹ sư và 10.000 kỹ thuật viên làm việc trong lĩnh vực đóng gói, kiểm thử, sản xuất vật liệu và thiết bị; 6.300 sinh viên đang theo học chuyên ngành bán dẫn; hơn 12.000 sinh viên thuộc các ngành gần có khả năng chuyển đổi; hơn 600 học viên thạc sĩ và 120 nghiên cứu sinh và 1.600 học viên hoàn thành các khóa học ngắn hạn.
Đặc biệt, Bộ Tài chính đã đưa vào hoạt động Trung tâm Ươm tạo và Phát triển bán dẫn đầu tiên tại Việt Nam, đồng thời huy động khoảng 1.000 bản quyền thiết kế vi mạch từ các tập đoàn Cadence, Siemens, ARM, Lam Research… để hỗ trợ đào tạo cho hơn 30 trường đại học. Đây là nguồn tài sản giá trị hàng chục triệu USD, giúp Việt Nam rút ngắn đáng kể khoảng cách công nghệ với thế giới.
 |
 |
Không phải ngẫu nhiên Việt Nam được đánh giá là một trong những ứng viên tiềm năng để trở thành trung tâm sản xuất bán dẫn mới của thế giới. Đó là bởi Việt Nam đang hội tụ những lợi thế hiếm có: môi trường chính sách ngày càng thông thoáng; nguồn nhân lực trẻ, có khả năng tiếp thu nhanh công nghệ mới; hệ thống giáo dục kỹ thuật đang được mở rộng; có quan hệ đối tác chiến lược với nhiều quốc gia dẫn đầu ngành bán dẫn; mạng lưới hiệp định thương mại tự do rộng khắp.
Tuy nhiên, con đường đi tới mục tiêu này vẫn còn nhiều thử thách bởi không ít rào cản lớn, đó là: năng lực tiếp nhận và làm chủ công nghệ cao còn hạn chế; sự thiếu hụt nhân lực trình độ cao ở một số mũi nhọn; hệ sinh thái linh kiện, vật liệu, thiết bị phụ trợ trong nước chưa phát triển; hạ tầng năng lượng, phòng sạch, tiêu chuẩn công nghiệp còn thiếu đồng bộ; cạnh tranh thu hút đầu tư từ các “cường quốc bán dẫn” trong khu vực như Đài Loan, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia và Ấn Độ.
Nhưng chính trong những thách thức ấy lại ẩn chứa cơ hội lớn. Nếu biết tận dụng, Việt Nam có thể rút ngắn quãng đường phát triển trong nhiều thập kỷ. Để làm được điều đó, Việt Nam cần tiếp tục kiên định chiến lược đã chọn, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai các chính sách; tăng cường phối hợp Nhà nước – doanh nghiệp – trường đại học – viện nghiên cứu; mở rộng hợp tác quốc tế; và tạo môi trường thuận lợi nhất cho đổi mới sáng tạo.
Chưa bao giờ cơ hội để Việt Nam “hóa rồng” trong ngành công nghiệp công nghệ cao lại gần đến vậy. Với quyết tâm của Chính phủ, với khát vọng lớn của cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ trí thức trẻ cùng những bước đi chiến lược và đầy tính hệ thống, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để tin rằng chúng ta đang bước những bước vững chắc để trở thành điểm sáng mới trên bản đồ bán dẫn toàn cầu. Hành trình ấy có thể kéo dài hàng thập kỷ, nhưng từng bước đi hôm nay sẽ định hình tương lai công nghệ của đất nước - một tương lai tự chủ, sáng tạo và đầy triển vọng.
 |
