Dự kiến huy động 12,35 triệu tỷ đồng

Một chương trình Mục tiêu quốc gia với quy mô hơn 12 triệu tỷ đồng đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất triển khai trên toàn quốc trong giai đoạn 2026 - 2035. Chương trình hợp nhất 2 nội dung lớn: Xây dựng nông thôn mới và Giảm nghèo bền vững, hướng tới phát triển toàn diện nông thôn Việt Nam theo hướng hiện đại, bền vững, không ai bị bỏ lại phía sau.

Theo đề xuất, Chương trình sẽ được triển khai trong 10 năm, chia làm 2 giai đoạn: 2026 - 2030 và 2031 - 2035. Đối tượng thụ hưởng gồm hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, cộng đồng dân cư, hợp tác xã và các tổ chức có liên quan. Trọng tâm của chương trình là phát triển bao trùm, lấy người dân làm trung tâm, kết hợp giữa phát triển kinh tế, xã hội và môi trường; đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng khoa học - công nghệ, phát huy vai trò cộng đồng và doanh nghiệp.

Mục tiêu đến năm 2030 là nâng thu nhập bình quân của người dân nông thôn lên gấp 2,5 - 3 lần so với năm 2020; tỉ lệ hộ nghèo giảm từ 1 - 1,5% mỗi năm; toàn bộ xã nghèo thoát khỏi danh sách đặc biệt khó khăn. Cũng trong giai đoạn này, ít nhất 65% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, 10% số xã đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại, và 4 - 5 tỉnh, thành phố hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới.

Giai đoạn 2031 - 2035, thu nhập người dân nông thôn dự kiến tiếp tục tăng gấp 1,6 - 2 lần so với năm 2030; ít nhất 85% xã đạt chuẩn nông thôn mới; 10 - 12 tỉnh, thành phố hoàn thành mục tiêu chương trình, trong đó có 4 - 5 địa phương đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại.

Tổng nguồn lực dự kiến huy động cho cả chương trình là 12,35 triệu tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2026 - 2030 là khoảng 4,93 triệu tỷ đồng, còn lại hơn 7,42 triệu tỷ đồng cho giai đoạn 2031 - 2035. Riêng trong giai đoạn đầu, ngân sách Trung ương sẽ ưu tiên phân bổ khoảng 52.500 tỷ đồng cho 350 xã nghèo, hơn 106.000 tỷ đồng cho hơn 1.100 xã phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2030 và gần 18.520 tỷ đồng để hỗ trợ các xã đang chuyển tiếp sang giai đoạn sau. Ngoài ra, khoảng 3.000 tỷ đồng được bố trí cho công tác chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát và tổ chức triển khai chương trình ở cấp Trung ương.

Đáng chú ý, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất các lĩnh vực như văn hóa, giáo dục, y tế… sẽ không sử dụng nguồn vốn trực tiếp từ chương trình này, nhưng cần được thiết kế đồng bộ, bổ trợ lẫn nhau để góp phần hoàn thành mục tiêu tổng thể.

Quy hoạch phải "đi trước một bước"

Theo Thông báo kết luận của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà thống nhất việc lồng ghép 2 chương trình mục tiêu quốc gia hiện nay thành một chương trình duy nhất trong giai đoạn 2026 - 2035, nhằm giảm trùng lặp, chồng chéo và tăng hiệu quả thực thi. 

Phó Thủ tướng chỉ đạo, chương trình cần tiếp tục được triển khai như một cuộc vận động lớn, huy động sức mạnh của toàn hệ thống chính trị và các tầng lớp Nhân dân. Các địa phương sẽ là lực lượng trực tiếp tổ chức thực hiện, lựa chọn hạng mục ưu tiên theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Trung ương giữ vai trò hỗ trợ, xây dựng chính sách, định hướng tiêu chí, tổ chức kiểm tra và giám sát quá trình triển khai.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao làm rõ cơ chế lồng ghép, khắc phục những tồn tại ở các giai đoạn trước, đặc biệt là sự chênh lệch về kết quả giữa các vùng, miền. Ngoài việc tăng thu nhập, chương trình còn hướng tới cải thiện cảnh quan nông thôn, bảo vệ môi trường và phát triển nông nghiệp xanh gắn với du lịch, thương mại, dịch vụ.

Một trong những điểm mới quan trọng là cơ chế phân cấp mạnh mẽ cho địa phương. Các tỉnh, thành tự cân đối được ngân sách sẽ được giao quyền chủ động bố trí nguồn lực. Các địa phương khó khăn sẽ tiếp tục được Trung ương hỗ trợ trực tiếp. Các vùng, miền sẽ được phân loại rõ ràng để có chính sách đặc thù thay vì “cào bằng” trong phân bổ nguồn lực và chỉ tiêu thực hiện.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng Chính phủ đề nghị quy hoạch phải "đi trước một bước", làm cơ sở cho việc triển khai các nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, tránh tình trạng manh mún, dàn trải, đầu tư không hiệu quả. Đối tượng và khu vực triển khai xây dựng nông thôn mới cần được phân thành các nhóm, từ đó có các chính sách, cách tiếp cận khác nhau, vừa đặt ra chỉ tiêu cao để phấn đấu, vừa có chính sách ưu tiên phân bổ nguồn lực, không thể cào bằng. Cách làm phải xuất phát từ cơ sở, phát huy vai trò chủ thể của Nhân dân. Chính sách, vốn đầu tư phải rõ ràng, phân cấp mạnh mẽ, giao quyền nhiều hơn cho địa phương để khuyến khích sự năng động, sáng tạo.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu thành lập cơ quan thường trực theo dõi và Ban Chỉ đạo Chương trình với sự tham gia của các Bộ, ngành liên quan và đại diện của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Công tác giám sát, đánh giá sẽ được thực hiện định kỳ, minh bạch, có sự tham gia rộng rãi của xã hội...

Với quy mô đầu tư hàng chục triệu tỷ đồng, Chương trình kỳ vọng không chỉ mang lại diện mạo mới cho nông thôn Việt Nam, mà còn góp phần rút ngắn khoảng cách phát triển, cải thiện toàn diện chất lượng sống của người dân nông thôn trong thập kỷ tới.