Tại Diễn đàn Quốc gia “Du lịch nông thôn gắn với văn minh sinh thái và kiến tạo môi trường sống xanh” do Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG-HCM), Báo Nông nghiệp và Môi trường, Hội Địa lý Việt Nam tổ chức ngày 8/11, nhiều chuyên gia nhận định: Phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn đang trở thành một trong những hướng đi chiến lược của nền kinh tế xanh Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Minh Tiến - Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại Nông nghiệp, du lịch nông thôn không chỉ thúc đẩy nông nghiệp bền vững mà còn kiến tạo môi trường sống xanh cho cộng đồng, góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Du lịch nông thôn là nền tảng để gắn kết tri thức bản địa, công nghệ xanh và mô hình kinh tế tuần hoàn – hướng đến thịnh vượng bền vững.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến năm 2025 cả nước đã có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn hoạt động, tăng 235 mô hình so với năm 2022. Nhiều địa phương kết hợp du lịch cộng đồng với tiêu thụ sản phẩm OCOP, hình thành hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị, vừa tạo việc làm, vừa nâng cao thu nhập cho người dân.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thực tiễn cho thấy lĩnh vực này vẫn đối mặt với không ít khó khăn như: sản phẩm du lịch trùng lặp, thiếu bản sắc; công tác quảng bá còn yếu; đặc biệt là thiếu quy hoạch đồng bộ và nhân lực am hiểu về phát triển sinh thái, sức khỏe và du lịch cộng đồng.

Khái niệm “văn minh sinh thái” được nhắc đến nhiều trong diễn đàn như một định hướng nền tảng. PGS.TS Ngô Thị Thu Trang - Trưởng khoa Địa lý, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Nông thôn Saemaul Undong cho rằng, du lịch xanh bắt đầu từ tư duy xanh và văn hóa xanh. Đó là nông nghiệp hữu cơ và văn minh sinh thái.

Theo bà Trang, muốn “sống được bằng du lịch”, người dân phải chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, gắn nông sản với trải nghiệm du lịch để tăng giá trị.

Văn minh sinh thái không chỉ là gìn giữ môi trường, mà còn là xây dựng lối sống hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Làm du lịch hôm nay là cách để phục hồi lại mối quan hệ bền chặt giữa người dân – văn hóa – môi trường.

Từ góc nhìn quy hoạch, theo PGS.TS Phạm Trung Lương - Thành viên Tổ chuyên gia tư vấn quy hoạch quốc gia, việc phát triển du lịch nông thôn phải gắn với quy hoạch không gian sinh thái – nơi du khách tìm đến để nghỉ dưỡng, chữa lành và kết nối cộng đồng. Do đó, phải thay đổi tư duy quy hoạch nông thôn, không chỉ chú trọng sản xuất mà cần mở rộng không gian trải nghiệm, nâng cao năng lực quản lý điểm đến để du khách thực sự sống trong thiên nhiên và văn hóa bản địa.

Từ thực tiễn, nhiều doanh nghiệp đã tiên phong đưa yếu tố sinh thái và văn hóa vào sản phẩm du lịch. Chia sẻ về mô hình “khách sạn di sản tái sinh” giữa lòng đô thị – kết hợp bảo tồn, kiến trúc tự nhiên và du lịch chữa lành, ông Võ Minh Trung - Giám đốc khách sạn Riverside cho biết: “Chúng tôi không tăng số lượng phòng, mà nâng chất lượng phục vụ. Sử dụng gió tự nhiên, nước thải tuần hoàn, hợp tác với nghệ nhân gốm, tạo không gian thiền và yoga trên sân thượng giúp du khách tìm sự bình an, hướng tới đô thị đáng sống.

Tại Tây Nguyên, bà Đặng Thị Thúy Kiều, Giám đốc Làng Hồ Tourist, lại chọn hướng phát triển du lịch cộng đồng theo tinh thần “kiến tạo văn minh sinh thái bản địa”. Tại đây, nhà được dựng bằng vật liệu địa phương, không gian bếp lửa trở thành trung tâm kết nối giữa người dân và du khách; nghề dệt thổ cẩm, làm tranh rang gạo được phục hồi, tạo sinh kế và gìn giữ bản sắc. Du khách không chỉ tham quan mà hòa mình vào mạch sống, nghe chuyện làng bên bếp lửa – nơi văn hóa được gìn giữ bằng trải nghiệm.

Tuy vậy, hạ tầng và nhân lực vẫn là điểm nghẽn lớn. TS. Trần Minh Hải - Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách Công và Phát triển Nông thôn, cho rằng để du lịch nông thôn thật sự “sống được”, cần bắt đầu từ du khách nội địa như mô hình du lịch học đường, trải nghiệm nông nghiệp trước khi mở rộng ra thị trường quốc tế.

Với hơn 62% dân số sống ở nông thôn và nguồn tài nguyên sinh học thuộc nhóm 16 quốc gia đa dạng nhất thế giới, Việt Nam đang sở hữu nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế du lịch nông thôn gắn với văn minh sinh thái. Nhưng để tạo đột phá, cần sự phối hợp liên ngành từ quy hoạch, đào tạo nhân lực, đến chính sách tín dụng xanh và xúc tiến thị trường.